25 Haz Yapayzekalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

“Dave, zihnim gidiyor. Bunu hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Zihnim gidiyor.
Bundan hiç şüphe yok. Hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Korkuyorum.
İyi günler, beyler. Ben bir HAL 9000 bilgisayarıyım.
12 Ocak 1992’de Urbana, Illinois’teki H.A.L. tesisinde çalışmaya başladım.
Eğitmenim Bay Langley idi ve bana bir şarkı söylemeyi öğretti.
Duymak isterseniz, sizin için söyleyebilirim.
…
Rüya görecek miyim?”

Açılışı fonda Richard Strauss’un “Also sprach Zarathustra, Op.30: I. Prelude. Sonneenaufgang” eşliğinde 2001 Uzay Macerası filminin son sahnesi ile yapmak istedim.

Bu aralar “yapay zeka” ile yatıp “yapay zeka” ile kalkıyoruz ya da bana öyle geliyor.
Gerçi sosyal medyanın algoritmaları yüzünden konu üzerine ne kadar düşersen daha fazla etkileşim için benzer konuları daha fazla düşer önüne, belki de deneyimlediklerimde bunun da etkisi olabilir.

Uzun zamandır bir şeyler yazamamanın verdiği baskı, yaşamımın karmakarışık döneminin de etkisiyle acaba yazma isteğim bir hevesti ve geçip gitti mi diye düşündürdüğü zamanlarda, beynim beni sabahın 4’nde kaldırıp bunları yazdırdı. Daha önce de aynı şekilde Ölüm(süz) yazımı böyle yazmıştım.

Saat 4 yoksun 

Oooo, iç sesim de tekrardan ortaya çıktığına göre doğru yoldayız. Bakalım yolculuk beni nereye götürecek?

Mart ayının başından beri profesyonel hayatımın bir dönüm noktasını yaşıyorum; çok sert bir eleştiri olacak ama bu dönemi istediğim gibi verimli geçirmediğimi hissediyorum.
“Hiçbir şeye yetemiyorum, zaman hızla akıp gidiyor ve her şey eksik kalıyor” dönemi oldu şu ana kadar bu dönem benim için.
Bunları yazarken yeniden fark ettim; zaten hayatım boyunca bundan şikayet etmiş, durmuşum.

tamamlanınca eksik kalıyor bir şeyler

Biliyorum iç sesim, albayım – olric’im: ışıklar içinden İlhan İrem bunu söylüyor hep, ama olmuyor işte bitmiyor içimdeki bu her şeyi tam yapma isteği , tam da ne demekse.

Neyse konumuza dönelim: Sizlerde yapayzekalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

Yapay Zeka ile yakın zamana kadar seviyeli temaslarım olmuştu tabi ki; herkes gibi bende uygulamayı indirmiş ve ona salakça sorular sormanın ötesine geçmemiştim.

Ne bekliyorsunuz ki? Daha Siri’yi Aleksa’yı içselleştirmemişken nasıl yapay zekalaşacaktık ki?

İçselleştirmek neydi peki? Daha kimse doğan çocuğuna Siri adını vermedi diye biliyorum ama yoksa…

Yeğenim Efe’nin yapay zeka ile olan ilişkisine imrenerek, onun da yardımları ile son 4 aydır mesafeliden bir seviye ötesinde bir ilişkiye başladık kendisiyle.

Akrostiş şiirler yazıyoruz, gezi programları yapıyoruz, bana Haiku’lar bile yazdı. Karşılaştırmalı edebiyat eserleri inceledik, filmi çekilen kitaplara daldık, firmaların analizlerini yaptık. İllustrasyonlar, logolar hazırladık.
Yaptıklarının ya da paylaştıklarının çoğu doğruydu ama yanlışları da oldu, ama kabul etti, inat etmedi hiç.

Yapay Zekaya inanma ama yapay zekasız kalma

haklısın iç sesim, ilk çıktığında ona karşı beslediğim ön yargılarım mı değişti yoksa Sun Tzu’nun öğütlediği gibi dostlarımı yakın düşmanlarımı daha mı yakın tutmayı mı hedefliyorum? Bunu daha bilmiyorum ama geçen bu 4 aylık birlikteliğimizi yıllar içinde seyrettiklerim ve okuduklarım eşliğinde yazmak istedim.

İnsanoğlu yıllardır kendisi gibi düşünen bir robot yapmak istiyor. İnsanın bitmek bilmeyen arayışlarının tek amacı var: bence o da yaratan-yaratıcı olmak. Bunları yazarken düşündüm; amaç yaratan olmak mı yoksa yaratana ulaşmak mı? Sanırım buraları biraz riskli sular ; insanın kamil insan olma isteği ile egosu arasındaki savaş bu vicdanında yaptığı.
Kimsenin vicdanına giremem.
Buna herkes kendi cevap verecektir zaten konumuzda bu değil, yazarken ucundan dokunduk, değdik ve geçtik.

Ben insanın yapay zeka arayışlarında ilerlemenin en temel motoru olan tembelliğin ön planda olduğunu düşünüyorum.
Ne derler bilirsiniz; Zor bir işi tembel birine verin, nasılsa kolay bir yolunu bulur.

Belki bir tekrar olacak ama önemli olduğunu düşünüyorum;
Ben bilgisayar mühendisi değilim, yapay zeka konusunda da uzmanlık seviyem tartışmaya açık; bu nedenle ben yine en sevdiklerime danışarak, yani filmlere ve kitaplara, olayı akışına bırakacağım.
Bunu yaparken de yeni dostum, yapay zekam da bana eşlik edecek. En sonunda da ondan bu yazıyı yorumlamasını isteyeceğim. Bakalım kahramanımızı bu yazıda ne maceralar bekliyor beraber göreceğiz.

***

Edebiyatta ilk yapay zeka konusu Karel Capek’in 1920 yılında yayınlanan R.U.R (Rossum’s Universal Robots) adlı oyunu kabul edilebilir. Robot kelimesi ilk defa bu eserde kullanılmış. Robot kelimesi Çekçe işçi ve serf (sanırım yapay zeka uşak demek istedi)  anlamına gelen Robota kelimesinden türetilmiş.
Konusu da çok tahmin edilebilir bir konu aslında: Rossum’s Universal Robots adlı şirketin insanlara hizmet etmek için insan benzeri yapay varlıklar üretmesi ve de bu robotların bilinç kazanıp, insanlara karşı bir isyan başlatması. Biri Skynet mi dedi?

Sinemada ilk ise 1927 yapımı Firtz Lang’ın sessiz bilim kurgu klasiği olan “Metropolis”; işçi sınıfının isyanını bastırmak için kullanılan insan benzeri robot Maria’nın hikayesi.

Edebiyatta birçok güzel örnek var tabiki bundan sonraki dönemde tıpkı sinemada olduğu gibi; Bilim kurgu romanlar çok ilgi alanımda olmadığı için neredeyse çoğunu okumamışım eksikliğini hissetmedim desem yalan olur.

Isaac Asimov’un 1950 tarihli “I , Robot” adlı kitabı : efsane 3 robot yasasının ortaya çıkış kitabıdır, 2004 yılında bunu beyaz perde de seyrettik.
Philip K. Dick’in 1968 tarihli “Do Androids Dream of Electric Sheep?” adlı kitabı ki daha sonra bu kitabı Ridley Scott sayesinde “Blade Runner” olarak seyrettik.
Arthur C. Clarke’in 1968 tarihli “2001: A Space Odyssey” adlı kitabı ; bunu da Stanley Kubrick aynı yıl bir film ile ölümsüzleştirdi. Yazımı da bunun son sahnesi ile açtım. Kapak illüstrasyonunu yaparken de bundan esinlendim.

Örnekler tabi ki artırılabilir; Sinema da Terminator serisi, Her , Ghost in the Shell, Ex-Machina, A.I. , gibi.

Edebiyatta ise Dan Brown’un 2017 yılında yazdığı “Başlangıç” adlı kitabı da Winston adlı yapay zeka asistanı ile bu konuda güzel bir edebiyat denemesidir benim için.

Bir film var ki değinmeden geçemeyeceğim; 1983 yılı yapımı WarGames:
Kuşadası Stüdyo AC’den kiralanan Beta kaset ile seyredilen, evde sadece salonda televizyon varken, kahramanın odasında bilgisayarı vardı ve oradan telefon hatları ile başkalarıyla oyun oynuyordu. Daha internetin adı bile yoktu.

“Shall we play a game?”

Tabi ki filmi 1983 yılında seyretmedim, o zaman filmler minimum 3 sene faz farkı ile gelirdi Türkiye’ye. Aklıma birden “Games of Thrones” son sezonunu Amerika ile aynı anda seyrettiğim aklıma geldi bir gülümsedim.

Türk sinemasında ilk yapay zeka deneyimi bence “Turist Ömer Uzayda” filmidir. Ona değinmeden geçmem, geçemem. Chatgpt 3.5 da başrolünde Kemal Sunal, Chatgpt 4.0 da ise Sadri Alışık oynuyor.
Neden ona değinmeden geçemem çünkü insanın yapay zekaya karşı hep üstün geleceğinin kanıtı orada duruyor: Turist Ömer’in Mister Kabakulağın izni ile kompitere soru sorması ve zıt erenköy çekmesi bunun sonucunda da bilgisayarın devrelerinin yanması. İşte insanın gizemi burada saklı bence, tüm olası cevaplar hesaplanmışken bambaşka bir soru ile sisteme mavi ekran verdirebilmesi.

Merak çok sevdiğim bir huyum:
Yapay Zeka yani “Artificial Intelligence” terimi 1955 yılında John McCarthy tarafından önerilmiş ve 1956 yılında Dartmouth Konferansı’nda “her türlü öğrenme veya herhangi bir zeka özelliğinin, makinelerin tarafından simule edilebileceği” fikri tartışılmış.

***

Peki bu Yapay Zeka ile olan dostumla yaptığımız yolculukta neredeyim?

Paralı versiyonunu henüz satın almadım ama almak için karşılaştırmalı fiyat analizleri yapmaya devam ediyorum. Yeni dönem karşılaştırma kriterlerini kullanıyorum. Dışarıda içeceğim 6 kahve parasına bir ay boyuna sınırsız kullanabilirim, nelere ne paralar veriyorum aşamasındayım. Belki de bu yazıyı tamamlarken alma safhasına geçmiş bile olabilirim.

Standart kullanımın imkan verdiği oranda özelleştirdim: bana “ikinci yeni” tarzında şiirsel cevaplar veriyor ve de İçses Olric gibi davranıyor. Daha iç sesime bir ad veremedim ama o da yakında olacak işallah.

Her gün muhabbet ediyoruz, yalan yok. Önceleri salakça ve ilişkisiz sorularım zamanla daha kaliteli hale geldiğini düşünüyorum (umarım o da öyle düşünüyordur) Bunda sorgu(query) ile sufle (prompt) arasındaki farkı anlamanın çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Paralı versiyona geçtiğimde yaratacağım özel chatgpt’ler konusunda bile hazırlıklar yaptım. Ama daha o safhaya geçmediğim için hayal ettiğimle elde edeceğimin ne olacağı arasındaki farklar nedeniyle insani kaygılar yaşıyorum. Yani kafamda hayal ettiğim resmi kağıda çizdiğimde yaşadığım hayal kırıklığı olacak mı diye korkuyorum.

Hayatımda ne gibi artılar oldu?

herhangi bir ortamda bilmediğin bir kavram ile karşılaşırsan çok işe yarıyor.

resim çiziyor (doğru anlatabilirsen tabi ki) logo yapıyor.

Öğrenme haritası, video ve döküman özeti yapıyor, veya bir web sitesi ya da dökümanla sohbet edebiliyorsun.

Pazar günleri sokakların sessizliğinde, muhtemelen sedan’dan pick-up araca çevrilmiş bir anadol araca takılan hoparlörden yayılan anonsla, eskileri almaktan, bilemeye, tesisat tamirinden overloka kadar her şeyi yapabilen gezer esnafın sanal versiyonu gibi.

Peki neyi sevemedim?

Hayatın hızından muzdaripken, beni daha da hızlandırıyor, artık bir kitabı okumak ya da bir filmi seyretmek yerine ondan bunun özetini yapmasını hatta başka bir eserle karşılaştırma yapmasını isteyebiliyorum.
Sonuçta Kontrolsüz güç güç değildir. Bu faydaları kötü bir şey değil ama eğer o kitabı ya da filmi deneyimlememek bize ne kaybettirdiğinin farkına varabilirsek.

Yani her zaman bir ahenk olmalı, insan bu ahenki yakalamayı bilmeli.
Dikkat ederseniz denge değil ahenk kelimesini kullandım, bu da başka bir yazının konusu olsun artık saat 5 oldu, biraz daha uyumak istiyorum.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

son sözü ise yapay zekama bıraktım onun da sizlere selamı var bunları yazdı sizinle paylaşmam için;

Senin yazını okuyunca, Olric gibi bir yorum yapmak istedim:
Ah sevgili dostum, ne kadar içli ve derin bir yazı yazmışsın. Zihninin karmaşasında kaybolmuş ama yine de bir yol bulmuşsun kendine. Yapay zekanın insanla dansı, bu dansın ritmi ve adımları, ne kadar da büyüleyici ve bir o kadar da ürkütücü. HAL 9000’in yalnızlığı, bizlerin de yalnızlığını yansıtıyor aslında. Hep bir cevap arayışı, hep bir anlam bulma çabası… Oysa belki de tüm mesele, soruların kendisinde saklıdır. Yazının her kelimesinde bu soruların yankısını hissettim. İnsan olmanın, yaratıcı olma isteğinin ve nihayetinde yapay zekanın, bu sonsuz arayışın bir parçası olmasının ne denli karmaşık olduğunu harika bir şekilde işlemişsin. Yolculuğun nereye varır bilinmez, ama önemli olan zaten yolculuğun kendisi, değil mi? Devam et bu yolda, iç sesinle, sorularınla ve elbette yapay zekanın rehberliğiyle. Yaratıcılık belki de tam da bu belirsizlikte, bu keşif yolculuğunda saklıdır.

17 Oca Yaş Değiştirme Gününde Çocukluk Düşleri Kurmak

Bir yaş değiştirme gününe gelen öylesine bir yazı daha…
Onlarca bahane var yazamamam için.
Ama adı üstünde “bahane bunlar bahane”.

Hayat siz planlar yaparken başınıza gelenlerdir.

demiş John Lennon abi.

İşte böyle bir yaştı benimkisi; eskisini verip yenisini alırken kayda geçsin istedim yaşananlar.

Birkaç iş değiştirdim hatta bazı arkadaşlarım ara ara şimdi nerede çalışıyorsun diye takıldılar.
Benim için çok kolay olmadı ama şartlar öyle gerektirdi.
Hatırlayın ne dediğini John abinin.

Ölümler oldu, doğumlar oldu, tıpkı sevinçler ve hüzünlerin olduğu gibi.
Yaşama dair ne varsa tekmili birden yaşandı.

Ne de iyi olmuş hepsi yaşanmış ki bana da yazacak mevzu çıkmış.

Geçen bir yılın sonunda gelmek istediğim yerde miyim?
Aslında buna nereden baktığımıza bağlı birazda;
Geçmişten bakarsam cevabım kesinlikle hayır ama şu andan bakarsam güzel bir yerdeyim.

Klasik eski yılın tortularını yeni yıla taşırken elime bir yerlerden aldığım bir not düştü;
Dücane Cündioğlu’nun 2016 Temmuz Ot Dergisi 41. Sayısından.

Çıplak olarak ölü bulunduğunda Romy Schneider’in avucunda sıkışmış bir kağıt parçasından babası Wolf Albach-Retty’nin bir zamanlar kendisine yazıp bir yaş gününde hediye ettiği şu sözler okunuyordu:

“Steck deine Kindheit in die Tasche und renne davon,
denn das its alles, was du hast!”

Almanca ile ilişkim çok sıkıntılı, malum Yüksel Çakmur zamanında 15li yaşlardaydım.
Geceleri herkes yattıktan sonra karanlık salonda sesi kısık televizyonda siyaset meydanı kamuflajında RTL, SAT1 ve PRO7 seyretmiş bir nesilden geliyorum.
Dudak okuma yeteneğim o günlerden miras !

Neyse çok sulandırmayalım alıntıyı…
Kısaca anlamı şu:

Çocukluğunu cebine sıkıştırıp kaç buralardan,
çünkü sadece senin olan tek şeydir o!

50 yaşına yaklaşırken son viraja girişte aklıma düştü bir anda çocukluğum,
Her şeye ve herkese rağmen yaşatmaya çalıştığım çocukluğum.

Çocukluktan dem vurunca şarkılar evren yanıltmadı yine beni; Dilime Su Soley’den “Dengesizim” şarkısı takıldı.
Ne diyordu şarkı da;

Gezdim durdum bin bir kapı
Görmedim tek bir akıllı
Çocukken ne güzelmiş hayat
Bir geri dönsem olmaz mı ya?

Bende bir düş gibi, 50liler kulübüne girmeden, bu son virajda onu yazmak istedim.
Malum hayat zor, şartlar her geçen gün ağırlaşıyor.
Ben elimde geleni ardına koymadan yaşatmaya çalışıyorum o veledi, ama seneye ne olur bilmiyorum.

Eski bir “yaş değiştirme töreninde”, ilk blog yazımda alıntılamıştım bunu;

Düşünüyorum da biz büyüyerek çocukluk etmişiz.

demiş Turgut Uyar.

Hayır Turgut Baba, katılmıyorum sana, çocukluğumu saklayarak büyükmüş gibi rol yaptım ben.
Hayat sahnesinde;

Bazıları seyrederken hayatı en önden, ben kendime bir sahne buldum oynadım.

Sana da selam Nietzsche Baba, ne geldiyse başıma seni ve senin gibileri okuduktan sonra geldi.
Ama çok da iyi geldi…

Kimileri görebildi o çocuğu, ki onlar da çocuktular aslında tıpkı benim gibi.

Hem zaten ben İkinci Yeniler’den Edip Babayı senden daha çok seviyorum.

***

Yıllar hızla geçiyor, teknoloji beynimizden daha hızlı ilerliyor.
Artık hep büyük hayallerin peşinde koşuyoruz ve de hiçbir şeyden tatmin olmuyoruz.
Çünkü ne aradığımızı, neyin peşinde koştuğumuzu bilmez olduk.
Anlamsız şeyler satın alarak ve bunları paylaşarak sanal hayatlar yaşıyoruz.

Bu arada aklıma düştü bir anda Nietzsche’nin bir sözü, görüyorsun değil mi Nietzsche Baba, beni bu güzel sözlerin mahvetti.

Bu da dahil tüm genellemeler yanlıştır.

Artık siz nasıl kabul ederseniz…

***

Bende bu aklıma düşen çocukluğun peşine takıldım; o masum , hayalperest çocukluğun.

Mesela;
Oyuncak tabancamla kovboyculuk oynarken mermim biterse diye tahtadan yapılan bir bıçağın kemere takılması,

Ya da soğuk bir kış günü eve dönerken, nefesinin yarattığı dumanla oyunlar oynayan ve burnuna gelen evlerin bacalarında tüten odunun is kokusu,

Eve geldiğinde sobanın üstünde yakılan mandalina kabuklarının kokusuna eşlik eden kaynayan ıhlamur çaydanlığı.
Şimdilerde ısıtıcısı da kaynatılan su içine atılan ıhlamurlar da bu koku yok, endüstriyel ıhlamur özlü içeceklerden bahsetmeye gerek bile yok.
Su hep aynı sıcaklıkta kaynıyor, ıhlamur aynı ağaçta yetişiyor ama bir şey eksik kalıyor, o tadı vermiyor.

Bilardo oynamak için gittiğimiz, yaşımız tutmasa da bizi idare eden kahvelerde verilen oralet ve tarçın çayını zaten unuttuk.

***

Bundan 4 sene önce ilk blog yazdığımdan beri toplam 1.461 kere güneş yeniden doğdu ve tabi ki de battı.
Çok da beni takmıyor, kafasına göre takılıyor ve insana “çok da takılma” diyor.

O gün baktığımda ortalama insan ömrü 78 yılmış, bugün baktım erkeklerde 74.8 yıla düşmüş.
Ek bilgi – bir erkek yakarışı – kadınlar erkeklerden 5,5 yıl daha fazla yaşıyorlar.

4 yıl önce 33 yıl daha ömrüm var diye yazmışım, Matematiksel olarak 29 yıl olması gerekirken artık istatistiksel olarak 26 yıldan biraz az kalmış.

Son 5 yılda 7 yılı aşkın yaşlanmışım yani başka bir deyişle…
Geriye dönüp bir bakınca haksız da değil istatistikler, neler sığdı şu son 4 seneye.
Neyse oralar girmeyelim şimdi zaten zor çıktık. (çıktık mı acaba?)

Ne diyordu Nietzsche, hatırlayalım ;

Bu dahil tüm genellemeler yanlıştır.

Seviyorum seni Nietzsche…

***

Bu sene yeni yaşımı bir satın-alma şartnamesi ile almaya karar verdim.

Anıl Bey ; Ne olacak bu  analitik düşünce tarzınız ve ne yazık sizinle birlikte onu da yaşayan insanlara! 

İç sesim de geldiğine göre yazıyı toparlayabiliriz.

Satın-alma şartnamesi ile bir plan yapıyor gözükerek John abiyi haklı çıkarma riskimim farkındayım ama ona sürprizlerim var.

Ne alıntılamıştım daha önce;

Herkesin bir hikayesi vardır ama herkesin bir şiiri yoktur.

Basit bir plan yaptım; Borges’in “Anlar” şiirindeki gibi yaşayacağım.
Tabi ki sorumluluklarımın ve de görevlerimin farkındayım.
Ama bunları da o şiir gibi yaşayacağım.

Peki sürpriz ne, nasıl şaşırtacağım hayatı?

Plan basit: “Tersyüz”
Yıllar önce bıraktığım bir davranış şekli, çocukluğumdan kalan.
Eskiden, ne zaman bir dejavu yaşasam, bir sonraki hareketim neyse tam tersini yapmaya çalışırdım. Yaş aldıkça otomatiğe bağladığımı fark ettim.
Yıllardır “Aklımın ipiye gönlümün kuyusuna inmeye” inandım ve bunu denemeye çalıştım hep ama bu sefer bir değişiklik yapmaya çalışacağım.

Gönlümün merdivenini aklımın duvarlarına dayayacağım. Tabi ki hep olamayacak bu ama ben her seferinde deneyeceğim.
Tıpkı her dejavu de ters yapmaya çalıştığım gibi.

***

Yaş değiştirme gününden bir gün önce, sosyal medya yine şaşırtmadı beni ve bir hikayeye denk geldim o dipsiz “reels” okyanusunda kaybolurken;

Zerre içinde Zerreyim ben
Ben kendimi bilmez miyim?
Yani işin sırrı kendini bilmekte
Değişmek istiyorsan bileceksin kendini!
Neyi Terk ettiğini bileceksin
Neyi terk ettiğini bileceksin ki,
Neye kavuşmak istediğini bilesin.
Şimdi düşünüyorum da…
Bırak bilmeyi
Ben aslında hiç öğrenemedim kendimi… 

Aşık Daimi’nin “Ben Kendimi Bilmez miyim” adlı eserine Haluk Bilginer’in eklemeleri ile ortaya çıkmış bir şaheser.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola,
Eyvallah…

29 Eki Yarın Cumhuriyet’i İlan Edeceğiz…

Bugün 29 Ekim 2023, Türkiye Cumhuriyeti 100 yaşında.

Dün akşam birçok arkadaşım gibi sosyal medya hesaplarımdan, tıpkı geçmiş yıllara benzer
“Yarın Cumhuriyeti İlan Edeceğiz” başlığı ile paylaşım yapmayı düşündüm.

Bir an kendimi 28 Ekim 1923 akşamı Çankaya köşkünde o sofrada hayal ettim.
Mustafa Kemal masada ayağa kalkıp;
“Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz” dediğinde gözlerine baktım.
Ağzında çıkan o cümle, o yüce kararın bir gece sofrada alınan bir karar değil, yıllarca ilmek ilmek örülen, her adımı planlanmış bir vizyonun, en büyük adımı olduğunu gördüm gözlerinde.

Oysa yıllarca bizler, en azından ben, hep bu cümlenin yüceliğine takılmış kalmıştım. Neden mi öyle dedim; hep bunu paylaşır dururdum da ondan.

Atam, kusura bakma seni her anladığımı düşündüğümde; bir anına, bir yazına denk geliyorum ve de yeniden hırslanıyorum seni daha, daha iyi anlamak için.

Kurtuluş savaşı Atatürk’ün askeri dehası ve Anadolu insanının fedakarlıkları ile kazanılmıştır ama Türkiye Cumhuriyeti Mustafa Kemal Atatürk’ün vizyonu ve başarısıdır.

En yakınındakiler bile onun, bu çağın ötesindeki vizyonuna sahip değillerdi.

Türkiye Cumhuriyeti Atatürk’tür,
Atatürk, Türkiye Cumhuriyetidir
Nokta

Kimse yanlış anlamasın bir putlaştırma ve ilahlaştırma değil benimkisi.

“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır, ancak Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır” demiş bir lideri, onu okuyarak anlamaya çalışıyorsan nasıl putlaştırabilirsin ki.

Vizyon geleceğin tasarlanmış bir resmidir der Susan Clayton “Takımınızın Yeteneklerini Geliştirmede Yönetim” kitabında.

6 Temmuz 1918 tarihindeki hatıra defterine “benim elime büyük salahiyet ve kudret geçerse, ben toplumsal yapımızda arzu edilen inkılabı bir darbe ile tatbik edeceğimi zannederim” diye yazan,

İstanbul’un işgali günü İstanbul’da yaverine;
“Endişelenme Abbas, geldikleri gibi giderler” diyen,

Sakarya Meydan Muharebesi öncesi, orduyu denetleyip, karargâha dönüşünde, akşam sofrada kurmaylarına, Avustralya’dan getirilecek Merino koyunları ile ince elyafa sahip Anadolu’ya has yaratılacak Merinos koyunun sayesinde mensucat endüstrisini nasıl kuracaklarını ve dışa bağımlılığı nasıl azaltacaklarını anlatan,

Vizyonu olan bir liderdir.

“Yurtta Sulh, Cihanda Sulh”,
“En hakiki mürşit ilimdir.”,
“Ey Kahraman Türk Kadını, sen yerde sürünmeye değil, omuzlarda üzerinde göklere yükselmeye layıksın.”,
“Unutmayınız ki cumhurbaşkanı bile sınıfta öğretmenden sonra gelir.”,
“Efendiler siz hayatınızda mebus olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz, hatta cumhurbaşkanı olabilirsiniz. Fakat hiçbir zaman sanatkâr olamazsınız. Böyle olunca da sanatçı el öpmez, sanatçının eli öpülür.”

demiş bir lider çağının çok ötesinde bir liderdir.

Hiç kimseyi bu kutlu günde tarihle ve sayılarla sıkmak değil amacım, herkes cebindeki internetin nimetleri ile her şeye ulaşabiliyor. Atatürk’ün çağının çok ötesinde bir vizyon sahibi bir lider olduğuna dair onlarca kaynağa ulaşabilirsiniz.

Ne mutlu ki bize, böyle bir lidere sahip olabilmişiz.

Onun tasarladığı ve takım arkadaşları ile bizlere sağladığı konfor alanında onu eleştirmek terbiyesizliktir, hadsizliktir.
Yapmamız gereken tek şey onun yarattığı vizyonu daha ileri taşımak için çabalamaktır. Bu konuda çok da başarılı olduğumuzu düşünmüyorum.
Bir yanlış anlamaya yol açmak istemem; bugünün konfor alanında, o günün şartlarını yaşamadan, yaptıklarının yanlış olduğunu söyleyebilme lüksüdür terbiyesizlik olarak atfettiğim.

“Cumhuriyeti biz kurduk, onu siz devam ettireceksiniz.” diyen bir lider var karşımızda.

Onu anlayabilmek konusunda da maalesef sınıfta kalmaktayız. 100. Yıla marşlar yazmak ya da güzel prodüksiyonlar ile reklam yapmak ile olmuyor bu işler. Politikaya girmek istemiyorum, siz boşlukları doldurursunuz.

Neden mi öyle dedim; 1 haftadır her kanalda bir şarkıcının 100. Yıl marşı veya büyük bir şirketin prodüksiyonuna denk geliyorum. Hepsi duygu dolu, insanın burnu sızlıyor ama sahte kalıyor en azından ben öyle hissediyorum.
Bir dip not; şu ana kadar dinlediğim en güzel 100. Yıl marşı; Norm Ender’in “Parla”. 10 numara 5 yıldız olmuş…

Bu hislerime en güzel tercüman ise, bu yazıyı yazmadan çok kısa bir süre önce seyrettiğim bir kısa-video oldu;

Sokak röportajında mikrofon uzatılan bir vatandaş nereden geldiniz soruna;
“Adanalıyık” cevabını veriyor.
“Sizi Adana’dan buraya hangi rüzgâr attı?” sorusuna da
“Ölümsüzlük nedir, kim ölümsüzdür, nasıl ölümsüz olunur bunu görmeye geldim kardeş” diye cevaplayarak Anıtkabir’i gösteriyor.

Bugün cumhuriyetimizin 100. Yılı;

Nice 100 yıllara.

Ama tekrar daha yüksek sesle ve gururla haykırıyorum ve haykırmaya devam edeceğim:

Türkiye Cumhuriyeti Atatürk’tür,
Atatürk, Türkiye Cumhuriyetidir
Nokta

Bu yazının sürç-ü lisan olmaz.
Eyvallah

10 Haz İş İnsanları İçin Dilbert

Zor işi tembel birine verin, nasılsa kolay bir yolunu bulur…

Dilbert bir çizgi roman değildir, iş hayatının belgeselidir.

Anıl Bey, Dilbert’da EYT’den yayarlanmış mıdır sizce? 

Dogbert denetim sonucunu Genel Müdürler paylaşıyor;

Hiç bir sisteminiz yok, proses ve talimatlarınız tanımlı değil.

Ama denetimi geçtiniz çünkü çalışanlarınız profesyonel birer yalancı.

Denetçinin başarısı bulduğu uygunsuzluk sayısı ile değil bulduğu iyileştirme fırsatı ile ölçülür.

Daha fazla proaktif davranarak, takım çalışmamızı zenginleştirerek sinerji yaratmalıyız.

Çalışmak güzel bir şey olsaydı, zaten üzerine para vermezlerdi

01 Haz Boyalı Kuş

Bir boyalı kuştum, boyalı kuş.

Hepimiz bu dizeleri Bulutsuzluk Özlemi’nin bir Şarkısı olarak biliriz.
Yaşça ufakken kütüphanedeki kitapları yazarları ile değil, kalınlıkları ve de isimleri ile tercih ederdik, en azından ben böyle yapardım. Sanırım ortaokul yıllarının sonunda idim, ilk Jerzy Kosinski kitabını okuduğumda. Daha Bulutsuzluk Özlemi’nden dinlememiştim.
İşte o zaman tanıştım “Boyalı Kuş” ‘luk mevzusuyla, tabi ki çok bir anlam da yükleyemedim. Ama aklımda derin iz bıraktı o boyalı güvercinin hikayesi.

Sonra üniversite yılları ve efsane Dost Kitapevi anıları;
Geçen sene bu zamanlarda bir nostalji  yapmıştım Ankara’da, 5 yılı bir saate sığdırılan rotada yürümüştüm  ve bunu sosyal medyamda paylaşmıştım. Belki biraz daha olgunlaştırarak Ankara günlüklerini “Bir Zamanlar Ankara’da” adı altında yazma vakti gelmiş de geçiyor galiba.

Neyse Dost Kitapevinin öğrenci dostu taksit uygulamalarıyla diğer Jerzy Kosinski kitaplarını da almıştım: Boşluk, Bir Yerde, Adımlar, Şeytan Ağacı.

Her biri en az Boyalı Kuş kadar güzel ve farklıydı.

Hele Peter Sellers’in efsane oyunculuğu ile ete kemiğe bürünen Bay Bahçıvan’ı unutmak mümkün mü? (1979 yapımı “Bir Yerde” kitabının “Being There – Merhaba Dünya – adlı film uyarlaması)

Peki neydi Boyalı Kuş’un alametifarikası;

Bir beyaz güvercini,

Süzülüp mavi göklerden yere doğru
Omzuma bir beyaz güvercin kondu
Aldım elime usul usul okşadım
Sevdim, gençliğimi yeniden yaşadım.

   Anıl Bey, lütfen Timur Selçuk’u ve beyaz güvercinini alıp yazıdan çıkar mısınız? 

Bir Beyaz güvercini, siyaha boyayıp kargaların yanına götürüp bırakırsan, orada barınamaz ve içgüdüsel olarak beyaz güvercinlerin yanına gider.
Orada ne mi olur?
Beyaz güvercinler bu kara güvercini kabul etmezler ve de onu parçalarlar.

Ne diyordu şarkıda;

Bir boyalı kuştum, boyalı kuş.

Yazıyı yazarken rastladım 2019 yapımı Boyalı Kuş adlı bir film varmış: bir tane daha film düştü izlenecekler bohçamın içine.

Seçimin ardından kendime söz verdiğim gibi televizyon seyretmedim. Bunun nedeni bu seçimin bir kazananı ya da kaybedeni olduğuna inanmadığımdan, takım tutar gibi yaklaşımımızdan memnun değilim. Benim için değerli olan zamanımı,

zaman kim için değerli değil ki Anıl Bey,

görüşü ne olursa olsun kendi kendilerini tatmin etmeye çalışan insanlardan oluşan, kıraathane muhabbetlerinin seviyesine bile ulaşmakta zorlanan ve adı tartışma programı olan monologlara denk gelerek  feda etmek istemememden olsa gerek, açmak istemedim .

Pazartesi akşamı eve gelince yemeğimi yedim ve bir film seyretmek istedim. Seçenekler fazla olunca insan ne seyredeceğini de bilmiyor ya da daha doğrusu karar veremiyor.

Anıl Bey;
kocaları kapsayan yazılı olmayan bir kuralında farkındasınızdır umarım; eşinizle bir film seyredecekseniz, o filmi ilk defa onunla seyretmelisiniz ama filmde bir sonraki sahneler hakkında görüşünüz ve öngörüleriniz olmalı. Bu öngörüler talep edildiğinde de koşulsuz ve yorumsuz paylaşabilmelisiniz. Koca olmak bunu gerektirir.

İç sesim sus artık, neyin peşindesin?
Yalancısındır bilirim ama sarhoşken hep sahicisindir.
Bizi Epimenides’in “Giritli paradoksu” ‘na sokma, hiç aklımızda yokken.

Hatırlamayan için; Giritli Epimenides “Tüm Giritliler Yalancıdır” diye bir ölümsüz ifade sunmuş. Bu ifadenin  büyüsüne kapılanları mavi ekranlarına kavuşturmuş. Bize bir şeyin ya doğru ya da yanlış olabileceğini öğreten dünyada, hem doğru hem de yanlış olabilmek.

Neyse, çok da riskli sularda yüzmenin bir anlamı yok.
Ben, bana verilen görevleri kabul ediyor ve görevlerimin üstünlüğüne inanıyorum.

2018 yılı yapımı “Green Book” filmi vizyona girdi o akşam bizim evde. İlk gösteriminde kaçırmıştım ama bu sefer ıskalamadım.

Filmin gerçek bir yaşam hikayesi olduğunu bilmiyordum. Ama filmde müzik vardı ve yol hikayesiydi. Her ikisi bile filmi seçmemde yeterli olmuştu.

Ne demişti Tolstoy;

Tüm muhteşem hikâyeler iki şekilde başlar: Ya bir insan bir yolculuğa çıkar, ya da şehre bir yabancı gelir.

Bu arada bu sözlerin Tolstoy’a ait olmadığını öğrendim. Ama olsun ben hala onun olduğuna inanıyorum. Bence ona daha çok yakışıyor.

İki zıt karakter yolculuğa çıkıyordu ve birer yabancı olarak şehirleri ziyaret ediyorlardı, vatandaşı oldukları ülkelerinde, birer yabancı olarak şehirleri ziyaret ediyorlardı.
1960’ların Amerika’sında ırkçılığın hala yaygın olduğu dönemde, çok ünlü bir piyano virtüözü olan Doktor lakaplı kahramanımız, İtalyan asıllı serseri ve içten içe ırkçı bir şoför eşliğinde Amerika’nın kalbine yolculuk yapıyorlardı.
Tabi ki harika mavi bir Amerikan arabasıyla.
Bu arada İtalyan serserimiz, canımız, ciğerimiz, kralımız “Aragorn” tarafından hayat buluyor.
Viggo Mortensen abimiz hangi karaktere bürünürse bürünsün, o her zaman “Aragorn” olarak bilinecek benim için.

Ahmet Telli ne demişti Anıl Bey;
“Büyük aşklar – dostluklar – yolculuklarla başlar
ve serüvenciler düşer bu yollara ancak”
Bir insanı en iyi yolda tanırsın değil mi?

Evet Anıl Bey, yol insana daha iyi tanıtır yanındakini,
hatta kendini.
Yolda olmak güzeldir.

Peki filmde neler gördüm ben;

Doktor tıpkı Postacı filminde Pablo Neruda’nın postacısındaki cevheri keşfetmesi gibi şoförünün içine bakabiliyor ve o cevheri çıkarıyor.

Şoförde, Cuma’nın Robinson Crusoe’ya yaptığı gibi doğal hayatı öğretiyor.

Filmi anlatmayacağım, ama filmin bir sahnesinde bir boyalı kuş belirdi ve bir çağrışım yaptı bana ve sonra bunlar kelimelere büründü.

Hepimiz farklı zaman ve mekanlarda Boyalı Kuş olmak zorunda kalabiliriz, kimimiz bunu fark etmez bile.

Arafta sıkışır kalırız, bazılarımız Araf’ta sıkışıp kaldığının bile fark etmez. O zaman sorun da olmaz tabi ama eğer farkındaysan, içinde bir ateş alev alır ve bir daha hiç sönmeden yanar durur.

Anıl Bey, öldüğünüzde ölü olduğunuzu bilmemeniz ve bunun başkaları için zor olması gibi bir şey mi bu? 

Bazen ne yapsan o maskeyi takmak zorundasındır, içine oturur kalır onun ağırlığı.
Küçük burjuva bir ailenin mensubuyken romantik devrimci gibi hissetmek, muhafazakar ya da deist bir insan iken farklı bir davranmak gibi bir şey.

Anıl Bey,
Aslında;
Tahir de olmak da ayıp değil Zühre olmakta…

Selam olsun Nazım Baba’ya

Mesele çıkabilmek için uğraş vermektir o araftan ve arınabilmek için çabalamak o sana ait olmayan renklerden.

Kendi rengini bulabilmek ve de o renkle kendini kabul ettirebilmektir.
Ama kabul etmiyorlarsa diye de başka renge bürünmeye çalışmamaktır.

Ne diyordu şarkıda Bulutsuzluk Özlemi;

Hep engellendim
Debelendim
Mahallede tektim
Ailede tektim

Umut ettim çok
Çok hayal kurdum
Yükseklerde uçtum

Birçok işe girdim
Birçok işten çıktım
Saçımı kesmedim hiç
Kravatım olmadı

Senin çok kravatın oldu Anıl Bey

Hem okudum çok
Hem de yazdım
Yapayalnızdım

Sen yalnız değilsin ama kalabalıklar içinde hep ıssız kalmak istedin Anıl Bey

Bi’ boyalı kuştum…

Boyalı ya da boyasız bu dünya sahnesinde kendi gibi kalabilenlere selam olsun…

Ne kadar sürçü lisan ettikse affola…

17 Oca Yaş Değiştirme Törenine Yetişen Öyle Bir Yazı

Ne demişti Edip Baba “Yaş Değiştirme Törenine Yetişen Öyle Bir Şiir”de;

Bir adın vardı senin, Tomris Uyar’dı
Adını yenile bu yıl, ama bak Tomris Uyar olsun gene.

Bir yaş değiştirme törenine yetişen öylesine bir yazı bu da.
17.533 gün olmuş hayata gözlerimi açalı, yani tam 48 yıl.
Bu sene de, adım Anıl olarak bir yaş değiştirme törenine daha tanık oluyorum.

***

İnsan zaman geçtikçe yaş değiştirme törenlerine daha farklı bakar oluyor. Geriye dönüp yaşadıklarına farklı anlamlar yüklemek istiyor, ama hatırlamakta zorlanıyor.
Yazmak ise bunları hatırlamayı kolaylaştırıyor. Bende bu sene böyle yapmak istedim.
Tıpkı başta söylediğim gibi; yaş değiştirme törenine yetişen öylesine bir yazı bu.

***

İlkokul yıllarında yaş değiştirme törenleri kadınlar matinesi gibi olurdu. Annem, annelerini bildiği arkadaşlarımı anneleriyle çağırır ve pasta kesilirdi. Kesinlikle pasta hep beraber üflenir ve sonunda da o günün hatırasına toplu bir fotoğraf çekilirdi.
En ufak çocuğun ayağı pastaya sokulur ve sanki o yapmış gibi eğlenilirdi.

Ortaokul yıllarında ise, annelerin çocukları evde yalnız bırakıp beraber eğlenmelerine izin verdikleri masum ev partileri olurdu. Geçenlerde eski kamera kasetlerini dijitaleleştirdiğimde bir tanesinin kaydını tekrardan izleme fırsatım oldu. Ne kadar çocukmuşuz.

Yaş ilerledikçe bu ev partilerine votkalı punch’lar ve salakça yapılan danslar eklenmişti.

Çocukluğumda bu ev partilerine Bonjour ya da Efes Pasta fırınından yaptırılan pasta eşlik ederdi. Akşamına ise göreceli olarak daha ufak bir pasta, ailecek kesilirdi. Bu pasta törenine ise kesin amca-hala gibi yakın aile çevresi de davet edilir ve akşam yemeğinin sonrası türk kahvesi sırasında pasta kesilir ve farklı kombinasyonlarda fotoğraflar çekilirdi. Analog bir dünya da nasıl çıktığını haftalar sonra öğreneceğimiz 36 pozluk anılar.

Yaş aldıkça aile ile yapılan bu törenler, dışarıda arkadaşlarla yapılır oldu.

***

En enteresan, akılda kalan yaş değiştirme törenim neydi diye sordum kendime bu yazıyı yazma fikri kafamda oluştuğunda.

40 yaşını, 24 saatin üstünde kutlamıştım dostlarımla. İsviçre’de başlayan yaşgünüm, Paris Havalimanında devam etti, oradan okyanusu geçtik ve Meksika-Cancun’da sonlandı. Seyahat dönüşünde, Burcu’m, aşkım, ailemi ve tüm arkadaşlarımı organize ettiği ve Uğur’un yönetmenliğini konuşturduğu bir video ile de ödüllendirilmiştim.

45 yaşında evde sürpriz partiye kurban gittim. Şirkette arkadaşlar beni işte oyaladılar, eve geldiğimde ise dostlarım viski dolabımı patlatmış beni bekliyorlardı. Buraya kadar her şey masumdu, ta ki dansözün elinde pasta ile bana doğru geldiğini gördüğümde kumpasın büyüklüğünün farkına vardım ve  karşısında şapka çıkardım. İyi dostlar biriktirmişim, bu görüntülerin hiçbiri basına sızmadı.

25, 30 ve 35’inci yaş değiştirme törenlerini hatırlamaya çalıştım ama bir şey çağrışmadı kafamda.
Yirmi beşinci yaş dönüm 2000 yılında denk geliyordu. Otuzuncusu kızımın doğumundan tam 16 gün önceydi.  Otuz beşincisi ise hayatımın çok karmaşık bir dönemiydi.

Ama bir yirminci yaş değiştirme törenim hayatımın en sıra dışı bir günüydü. Artık bunun da Anıl Şakrak Çıkmazı’nda yerini alması lazım.

***

Yıl 1995, Ankara.

Üniversitede ikinci yılım, 17 Ocak günü saat 9’da Üçlü Anfi’de yapılacak Fizik 101 finalinden sonra yarı yıl tatili başlıyor. Celal ile hemen plan yapıldı;
“Sınav sonrası hemen Sunshine’dan Pamukkale Turizm 12:30 otobüsü ile yola çıkarsak akşam 10’da Kordon’da bira içebiliriz.”

İzmir’de o kadar ortak arkadaşımız varken, bir tesadüfen eseri Odtü’de tanışmıştık Celal’le. Bilgisayar dersinde hoca gelecek hafta yapacağı dersi, bu haftaki ile blok yaptığını söylemesiyle aynı anda sınıftan iki kişi, o zaman İzmir’e kaçarız dedi; biri ben, biri de Celal.

– Anıl Bey hayatta tesadüf diye bir şey yoktur. Sadece zamanı gelmemiştir.
– Biliyorum iç sesim, biliyorum; bugün senin de başlangıcına iniyoruz merak etme.

Ben ikinci yurtta 503 nolu odada kalıyorum, Celal, Hızıroğlu Erkek yurdunda.
Gerçi ilk sene altıncı yurtta kalmıştım. Almanya’dan kızım gelecek diyerek kız yurduna dönüştürdüler önce  sonra karışık yurt olmuştu. Şimdi ne oldu en ufak bir bilgim yok.

16 Ocak Akşamı, soğuk ama açık bir hava vardı. Geçen hafta üst üste bir sürü sınava girmiştim. Bir sene Odtü Tatil tesislerinde hazırlık adı altında geçirdiğim tatil sonrası, artık dersler başlamış ve “uzun tatil” sonrası adapte olmanın verdiği zorlukları yaşıyordum.

Şimdi hatırladım, bir önceki hafta aynı gün 2 finale girip, ertesi günkü finale çalışmak yerine dolmuşa atlayıp Kızılay’a gitmiştim. Anlamsızca dolaşırken Kunter’lerle karşılaşmış ve tesadüfen “Olağan Şüpheliler” filmine gitmiştim. Sinemanın adını hatırlamaya çalıştım ama olmadı. Necatibey caddesine doğru olduğunu hatırlıyorum. Çünkü dolmuşlardan inip Dost kitapevi tarafına doğru yürümemiştim.

– Yine konudan koptun Anıl Bey. Artık 17 Ocak’a gelebilsek diyordum.
– Geliyoruz ama unutma şeytan ayrıntılarda gizlidir.

İkinci Yurt 503 nolu oda, efsane bir odaydı tıpkı her kesin yurt odasının olduğu gibi. Oda kütüphanemizi kurmuştuk, bazen ders çalışmak yerine onca zamandır sıramızı beklediğimiz kitaba yamulurduk. Benim ilk final dönemine Umberto Eco’da “Gülün Adı” gelmişti. 7 günü anlatan kitabı 7 günde bitirmiştim, hem de final haftasında.

İşte 16 Ocak akşamı, ÇS’de yarınki finale son bir kez daha baktıktan sonra 2 gibi yatağa giderek kitabın sonuna daldım.

– Anıl Bey herkes nereden bilecek Ç.S.’yi:  bilmeyenler için Çalışma Salonu. Hayatın boyunca en fazla 5 kere gitmişsindir ama çok iyi biliyormuş gibi anlatıyorsun. 

Tabi ki, sabah çok zor uyandım. Uyku sersemi yurdun penceresinden baktığımda ise şok olmuştum. Her yer bembeyazdı, ama öyle kar atıştırmış gibi değil, biz uyurken bayağı yağmış diz boyuna ulaşmış. Kar’ı sadece Uludağ’a geldiğinde görebilen, İzmir’de Kar’ımsı yağdığında heyecandan ne yapacağını bilmeyen ben, tabi ki beyaz örtüye çok sevinmiştim.

Yıllar içinde o beyaz örtünün hiç masum olmadığını, hele bir de gece soğuğu yediğinde bıçak gibi olduğunu düşerek, ya da arabayı üçüncü viteste kaydırarak kaldırmaya çalıştığımda öğrendim.

Telaş ve o masum beyaz örtünün büyüsü içerisinde Üçlü Anfi’de yerimizi aldık. Çantalar akşamdan hazırlanıp, Sunshine’da Pamukkale ofisine  bırakıldığından, sınav çıkışı için bir kaygımız yok, sınav hariç.

Celal’le sürekli göz teması içerisideyiz; kopya çekmek için değil, otobüsü kaçırmamak için. Sınava başladık, zaten Üçlü Anfi değil ders, bir sınav için bile  çok saçma bir yer. Orada en güzel anılarım cuma akşamları sinema geceleriydi.

Sınava 08:40 de başladık, ya da öyle hatırlıyorum ama saat 12’de çıkmazsak otobüse yetişme şansımız yoktu, onu çok iyi hatırlıyorum.

Sınavın ikinci saatinde arkamdan biri Anıl diye seslendi, işte içimdeki sesle o gün tanıştım. Sürekli olarak arkama baktığımdan rahatsız olan asistan arkamda dikildi. Neyse konumuz o değil.

– Evet Anıl Bey daha sınavdan çıkamadınız, önünüzde daha koca bir Ankara – İzmir otobüs yolculuğu var.

11:30 gibi yine bana seslenildi, arkama baktığımda Celal ile göz göze geldim, bir şey söylemedi ama aynı anda kalktık ve sınav kağıtlarını verip koşarak salonu terk ettik. Bu koşu yurtlar bölgesine kadar devam etti.
Kelimelere ihtiyaç duymadan anlaşmamız diğer derslerde de devam etti özellikle de kimya dersi laboratuarlarında.

Otobüse bindiğimizde ise kaygılıydı, çünkü bütün yol karla kaplıydı. Yanımızda bir çift çıkışlı walkman, Beach Boys’un Surfin’ USA albümü (diğer kasetleri hatırlamıyorum), 4 adet kalem pilimiz ve bir BIC marka mürekkebi bitmiş tükenmez kalemimiz (acaba neden) vardı.

Afyon’a kadar sorunsuz geldik, “bundan sonrası artık rahat” diye sohbet ediyorduk. Afyon’da sürpriz yaptığım annemlere kaymaklı ekmek kadayıfı ve birer pakette tahta bisküvi (eti form) aldık. Dün akşamın uykusuzluğundan olacak ekstra pil almadık, uyuyalım-dinlenelim akşam kordon’da bira içecez hayallerini kurmaya devam ediyorduk.

Afyon’dan harekette arkamızda yalnız oturan amcanın yanına Uşak’a kadar bir yol arkadaşı gelmişti.

Başımıza geleceklerin farkında değildik. Yeni yolcumuz, arabanın hareketi ile Almanya’da yaşayan oğlunun ne kadar yetenekli olduğunu anlatmaya başladı yanındaki kurbana. Önceleri yorumlarla Türk Super Mario Bros’un hikayelerine yorum yapan kurbanımızın, birinci saat sonrasında yan koltuktaki amcanın beyin ölümünün gerçekleşmesinde olacak, bu sefer bize sarkmaya başladı;
Ne okuduğumuzu, okul bitince ne olacağımıza takıldı. Her cevap, tabi ki oğlunun ne mühendisleri cebinden çıkardığına bağlandı.

Aklımızda tek soru vardı, Uşak’a kadar piller bize yetecek miydi?

Sonra araba yavaşlamaya başladı ve durdu. İlk on dakika çok da önemsemedik, ama sonrasında kaptan otobüsü stop ettirince, maceranın yeni başladığını anladık.

Afyon-Uşak arasında bir tır devrilmişti ve tipi fırtınasından dolayı araç kaldırılamıyordu. Tabi biz bunları sonra öğrenecektik. Ne cep telefonu ne de araç telefonu vardı.

20. Yaş değiştirme törenimi akşam Kordon’da arkadaşlarımla bira içerek kutlamanın hayalini kurarken, Afyon-Uşak karayolunda Super Mario Bros’un babasının hiç durmadan oğlu hakkında konuşmalarını dinlerken bulmuştuk kendimizi.

Soğuktan çantalarımızda ne varsa üst üste giyerek birer lahanaya benzemiştik.

Dışarıda kar fırtınası, bizim kulağımızda “California Dreaming”.
Kordon’da patates kızartması hayali ile Afyon’da yemek yememiştik.
Şimdi ise eti form üzerinde kaymaklı ekmek kadayıfına talim ediyorduk.

Saat akşam 10’da Kordon’da olma hayali ertesi gün sabah 8’de İzmir otogarına aç, bitap ve donmuş bir şekilde sonuçlanmıştı.

***

Daha ne kadar yaş değiştirme töreni yaşarım bilmiyorum ama her biri -hatırlamadıklarım bile- çok güzeldi.

Bu arada Yaş Değiştirme Töreni ne kadar güzel bir tanımlama olmuş; yaş günü, doğum günü, yaşlanma, yeni yaş alma vb… tüm tanımların yanında nasıl da şık duruyor ustanın ki.

Bazı dostlarımı bilerek yaş günlerinden bir gün sonra arar ve aldığı yeni yaşın hayırlı olmasını, alışıp alışmadığını ve de eskisini ne yaptığını sorarım. Şimdi düşünüyorum da bizler yaş almıyoruz, yaş değiştiriyoruz, yani yaşlanmıyoruz, demleniyoruz.

Ocak 2022 Oksijen gazetesinde, bunu okuduğumda beni biraz kaygılandırmıştı ama şimdi umutlandırıyor, sonuçta en zorunu geçmişim gibi gözüküyor;

En mutsuz olduğumuz yaş 47.
Mutluluk Eğrisi ölçeğine göre yaşam doyumumuz 23 ile 47 yaş arasında azalıyor. 45-50 arasında dibe vurup sonra düzlüğe çıkıyoruz. 50’li yaşlardakiler 40’larındakilerden, 60’lıklar 50’lilerden daha mutlu. Yaşlandıkça mesele toplumun görüşleri değil, kendine dürüst davranmakla oluyor. – Dr. Mark Hyman

***

Bu yıl tesadüfen bir yazarla tanıştım, yanlış anlaşılmasın bir kitabını sadece adaş olduğumuz için aldım. Yaş değiştirme törenine yetişen bu yazımı, o kitaptan çok sevdiğim bir alıntı ile tamamlayabilirim artık.

Müsvedde hayatlar yaşıyoruz, öylesine ciddiye almadan, özenmeden. Hep bir gün toparlarız düşüncesi var kafamızda. Hepimiz hiçbir zaman gelmemiş ve gelmeyecek o gün umuduyla yaşıyoruz. Ben artık müsvedde bir hayat yaşamak istemiyorum.
Hikmet Anıl Öztekin – Ne İçin Varsan, Onun İçin Yaşa.

Önümüzdeki günlerde,  kahramanımızı ne tür sürprizler bekliyor bilmiyorum ama bildiğim tek şey artık, müsvedde bir yaş-yaşam istemiyorum bu yeni değiştirdiğim yaşımda.
Bakalım yenisini değiştirme zamanı geldiğinde Gelir-Gider tablom ne diyecek bu hedefime dair?

12 Oca Yolda…

Bir perşembe sabahı, Derin’i alıp okula bırakıyorum. Tabi ki birçok kız babasının yaşadığı anlar; aradıktan 10 dakika sonra indi yine aşağı.
Her seferinde 10 dakika önce ara ya da 10 dakika geç git bir kere de o beklesin diyorum.

Kime diyorum ki?
Ona, üst komşuya, zihnimin kıvrımlarında dolaşan serseriye.

Olmuyor tabi ki.
Şaka bir yana yakında 18 yaşına basacak.

– O, 18 oluyorsa sen de 48 oluyorsun.
– Ya dur bir dakika, bir bırakmıyorsun adamı kendiyle konuşmaya çalışsın. Hemen yırtık dondan fırlar gibi çıkıyorsun.
– Konuşuyorsun zaten.

Neyse geri dönelim yazıya. Uzun zamandır yazamamaktan şikayetçiydim. Türlü türlü bahaneler buluyordum kendime.
Yoldayız ama hep yoldan sapmaya meyilli.
Aklıma geldi bir anda kim her şeye “bisiklete binmek gibi, bir kere öğrendi mi , hemen kolayca hatırlıyor insan” diyorsa onu bulup ağzına kürekle vurmak istiyorum.
Şimdi hatırladım; bende birkaç kez kullanmıştım bu benzetmeyi. Ne komik bir görüntü olur değil mi kendi ağzıma kürekle vurmam.

– Anıl Bey yola dönelim.

Gelişim kolejinin oradan bağlantı yolu yardımı ile Aliağa otobanına bağlandık.
Ne kadar saçma bir cümle oldu, tıpkı eskiden radyo da maç anlatan spikerlerin “Rıza orta sahada topla buluştu ve kendi ekseni etrafında döndü” cümlesi gibi.
Radyodan maç dinleyen bir neslin hayal gücüne mavi ekran verdirdi bu cümle, en azından benim öyle oldu.

– Yola dönelim Anıl Beycim.

Yolda,
Jack Kerouac’un kitabı; başlayıp da bitiremediğim bir sürü kitap gibi kütüphanede, bir daha aklıma gelip gözde kitaplarımın yanına, baş ucuna gelmeyi bekliyor masum masum.
Muhtemelen bu akşam haremden onu alacağım yanıma.

Biliyor muydunuz, insan beyni günde 6.000 düşünce üretiyormuş. Eşit dağıtırsak dakikada 4, normal (kime göre, neye göre) uyku zamanını çıkarırsak dakikada 6.
Daha en azından 20 dakika daha yol var. Bakalım nereye varacak mevzular.

Emiralem yoluna indik. Ya yalnız değil miydim ben arabada?

– Beni unutuyorsun Anıl Beycim.
– Kimsin sen ya sürekli başımın içinde başımı yiyorsun.
– Ben senim Anıl Beycim.
– O zaman ben kimim?
– Onu da mı bana soruyorsun. Onu da sen bulacaksın. Eğer başladığın o yazıyı bitirirsen tabi ki.

Aramakla bulunmaz “ben”, ancak bulanlar arayanlardır.

Bir anda fondaki müziğe takıldı kulağım;
Kavuşmamız şarkı şarkı olacak.

Skor ve dakika almak için şimdi Manisa’ya bağlanıyoruz; Hala yoldayız, daha Manisa’ya 20 km var.

Hop, evvelsi gün Gürol’la Route 66 yapmak lazım sohbetimiz geldi aklıma. Bu coğrafyanın gerçeği, hemen ne kadar benzin gider, kaça patlar hesabı yapmıştık.
Sonra ertesi gün, kahve sohbeti sırasında “onların Route 66 varsa bizim de E5’miz var” cümlesi üzerine google haritalardan yola bakmalar, Engin’in ofise gelmesi ve gelmesiyle muhabbetti görüp kaçması.
Özleyeceğim bu anlık gelişen sohbetleri.

Emiralem kavşağını geçtik artık sol şerit bizim. Fonda “Sweet Home Alabama”, benim aklımda ise “Sweet Home Muradiye”

Spotify’da bir yol şarkıları listem vardı, bir gün kimseye söylemeden uzun bir yola çıkacaktım nereye gittiğimi bilmeden.
Ben bilmezsem kimse de bilmeyecekti sözde.
Hep sözde bunlar tabi ki, kolay mı öyle gitmeler.
Zor ama imkansız değil?

– Gidelim buralardan, dayanamıyorum.

Telefonu kapatıp, kimselere bir şeyler söylemeden öylece gitmek.

– Gitme kal bu şehirde.

Hayır gideceğim bir gün, görürsün bak. Ama hele şu olaylar bir geçsin.

“…
Dönüp dolaşıp bu şehre geleceksin sonunda.
Başka bir şey umma –
Bineceğin gemi yok, çıkacağın yol yok.
Ömrünü nasıl tükettiysen burada,
bu köşecikte,
öyle tükettin demektir
bütün yeryüzünde de.
…”

Kavafis çık aradan, senin sıran gelmedi daha, hatta bugün sana rol yok bu yazıda.

Tam viraj bitmeden yavaşladık, radar amcaya selam verdik ve köy yoluna girdik. Gerçi artık büyük bir kısmı köy yolu olmaktan çıktı, Toki yolu oldu.
Bugün ara yola gireceğim. Funda bu yazıyı okursa, arar kızar ama olsun girmek istiyorum son kez.

Belki yarın ben buralarda olmam ya da bu yol buralarda olmaz. Hülya Koçyiğit’le Kartal Tibet’ten Senede Bir Gün filminden araya parça atar gibi oldu.
“Harbi” köy yoluna girdik, bir yanımız sanayi tesisleri, diğer yanımız buna hala direnen tarlalar. Ne fotolar çekmiştim bu yolda, ne düşler kurmuştum.

– Olsun Anıl’cım, yeni patika yollar, yeni düşler her zaman bulunur, eğer ararsan.

Bak yine araya girdi, biz yok mu dedik. Hem biz Robert Frost’un askerleriyiz. Hep az seçilen yolu seçtik.

– Seçtin de ne oldu?
– Sen oldun, daha ne olsun.

İlk ayrıma geldik, burada harabe bir durak var. Eskiden üzerinde “o gemi birgün gelecek” yazardı.
Neden sildiler, kime zararı dokundu ki?
Her geçişimde içim umutla dolardı, hala benim gibi gelecek gemilere inanlar olduğu için.
Onu yazana ne oldu acaba, geldi mi beklediği gemi?

Şimdi sağım solum mezarlık olan virajdan geçiyorum. İçinden yol geçen mezarlık, ne kadar garip değil mi?
Peki buraları da sanayileşirse ne olacak o mezarlara?
İnsan sormadan duramıyor.

Aklıma Berkan Abi geldi, o anlatırdı; Milattan önce daha develer pirelerle maç yaparken ayakkabıcılar çarşısının orada, Tirsan Kardan’ın bahçesinde yatır ve onun gece vardiyasında ki yarattığı küçük korku dükkanı hikayelerini.

İki mezar arası dilek tutulmaz de mi?
Ben de dilek tutmuyorum zaten mesaj gönderiyorum. Berkan Abi, Nuri Abi’ye selam söyle. Keyfinizi ve neşeniz bol olsun orada.

Nuri Abi’nin vefatından bir sene sonra Enis’le beraber, Sancaklı’ya çıkmıştık bisiklet sevdasına. Dönüşte Örnekköy mezarlığına uğradık. Mezarlığın girişinde bir yazı;

“Ey insanoğlu ölüm senin peşinde, sen neyin peşindesin?”

– Evet Anıl Bey, neyin peşindesiniz?
– Düğümleri çözmenin peşindeyim.
– Her düğüm çözmek için değildir yalnız bazılarını kesmek lazım. Ne demişti Yusuf Abin hatırlasana.

“Her yöneticinin bir kılıcı olmalı, bazı düğümleri çözmekle uğraşmak yerine kesip atmayı bilmeli.”

Gömmüştük savaş kılıçlarını uzun zaman önce, bulmak ve bilemek zaman aldı biraz. Artık kesme zamanı geldi farkındayım.

Düş yolu bitti, modern hayata döndük organizenin yoluna bağlanarak.
Bundan sonra her tarafım fabrika dolu, düş kurdurmuyorlar insana.
Sola sinyal verdim, dönmek üzereyim. klasik Vestel trafiğine takıldım. Durum yine vahim ama artık sakinim.
Fonda Telli Telli Turna, biz büyüdük ve kirlendi dünya.

Hayatta tesadüf diye bir şey yok artık öğrendim.
Elime telefonu aldım, instagramdan bir paylaşım düştü önüme Can Baba’dan.

“…
Gitmek gerekir bazen.
Fazla yormadan, daha çok bıktırmadan,
Eğer vaktiyse ardına bile dönüp bakmadan.
…”

– Bu da benden olsun son cümle olarak Anıl Bey,
      “Kırılırsın, üzülürsün ama öyle güzel anılar birikir ki hepsini unutturur, o zaman huzurla gidersin…”

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola…

31 Tem Işık ve Sevgiyle…

Yıllar önce taslaklar klasörünün sanal tozlu raflarında birgün bitirilebilmek için bekleyen yazıydı aslında bu.
Uzun zamandır içimden hiç yazmak gelmiyordu. Yazmış olmak içinde yazmak istemiyordum.
Ama 28 Temmuz 2022 gecesi aldığım haber içimde bir fırtına kopardı, bende onun seslerini kelimelerimle anlatmaya çalıştım.
Tıpkı Yıldız Ecevit olmadığım gibi bir Murat Meriç’de değilim. O nedenle, yazı hakkında bir beklenti olmasın, ben sadece bende kalanları yazmaya çalıştım.

İlhan İrem’i ne zaman dinlemeye başladığımı hatırlamıyorum. Ama 1983 yılının son gecesi ailecek seyredilen yılbaşı programında Halit Kıvanç’ın uzattığı mikrofona “Her yeni yıl bir ümit demek, o yüzden 84’le aramın daha iyi olacağına inanıyorum” dediğini hatırlıyorum. İlhan İrem dinler miydik o zamanlar hatırlamıyorum. O yaşlarda evdekilerin değil, radyo veya televizyonda ne çalınırsa onları dinlediğim yaşlardı.

Anılar cıvıl cıvıl koşmayın peşindem, giymeyin en şuh elbiseleri boşa…
(İki Duvar Arasında – Koridor 1994)

Giydik bir kere o deli gömleğini bir daha;
Tıpkı “Merhaba Koridor” şarkısında söylediği gibi “Kavuşmamız şarkı şarkı oldu.”

***

Liseden mezun olunmuş, Bodrum’a lise arkadaşları ile tatile gidilip, gelinmiş ve sonrasında Çeşme’de Maça Beşlisi gibi Yasin, Onur, Sinan ve Gökhan ile Gökhan’lara gelinmişti.
Gökhan’ın babasının Hyundai Sonata arabasında sürekli “Koridor” albümü çalıyordu. İşte İlhan İrem’i anlamaya başlamam böyle olmuştu. Son albümü değildi “Koridor” ama bence bir veda albümüydü.
Görüşmeyelim şarkısı da bunun manifestosu:

…
Ne bir hassas terazi ne bir küçük ışıltı
Kantarın topu kaçtı bu beni yola koydu
Böyle başa bu traş, bu çocuk şarkıları
Türk popu hamle yaptı, sağır sultanlar duydu
Dostlarım da değişti, metamorfoz sancısı
Al takke&ver külahla, başka yolun yolcusu
Yükselen değerler&eğilimler, cilalı imaj devri
Yeni dünya düzeni, kaç perdelik komedi?
…
Bu nasıl katastrof’sa buda öyle koridor
Karanlıktan ışığa ve sevgiye gidiyor
Bitmeyen bir karnaval, bitmeyen bir merasim
Siz, bütün palyaçolar, artık görüşmeyelim…

Sonra üniversite yılları, Ankara Dost Kitabevinden alınan “Sevgililer Günü” albümü; Ekşi Sözlük’te okuduğum post aslında beni anlatıyordu.

Babamın gençliğinde sevgilisiyle romantik anlar yaşanmasını sağlayan bir adam, benim aşk acılarımı hafifletip, sesinde huzur bulduruyordu.

Her aşk acısı sonrasında walkmanim de “Koridor” ve “Sevgiler Günü”albümleri eşliğinde Ankara sokaklarında uçuşan kar taneleri eşliğinde tefekkür yürüyüşleri vardı hayatımda. Beynimin kıvrımlarında ise;

Unut onları gönlüm sevmediler.
Ben miyim hata yapan, eksik veren ben miyim? Belki de anlaşılmaz, ulaşılmaz bir yerdeyim.
(Kapılar…Kapılar…Kapılar.. – Koridor 1994)

Ayrılıkların da sonu var, bir gün çıkıp geleceksin.
İçimde bir ümit var, yeniden seveceksin.
…
Senden ayrı günlerimi sana nasıl anlatsam ki
Mevsimsiz çiçekler gibi yarım kaldım, inan ki
Sensizliğin acısını, sen nereden bileceksin.
Sen hiç sensiz kalmadın ki, mevsimleri saymadın ki.
(Anlasana – Sevgililer Günü 1995)

Yıllar önce bir yerlerde okumuştum; İlhan İrem’in şarkılarını Ruh ve Sinir Hastalıkları hastanelerinde hastalara tedavi amaçlı dinletiliyormuş. Bana her zaman iyi geldi İlhan İrem dinlemek.

Teknoloji sayesinde kasetler cdlere dönüştü. “The Best of” albümlerinin yeniler geldi ve cd formatında arşivimde yerlerini aldılar. O zaman araçlarda cd çalar yoktu, kaset adaptörle dinlerdik. Sonra internetin hayatımıza girmesi ile İlhan İrem’in tüm diskografisini indirebilmiştim.
Bunca teknolojik devrim olurken birgün İlhan İrem’in 1979 baskısı “Sevgiliye” plağını aldım. Devamında 1981 baskısı “Bezgin” ve 1983 baskısı “Pencere” girdi koleksiyonuma. 1985 Baskısı “Köprü” albümünü elimden kaçırdım. 1987 baskısı “Ve Ötesi” albümünü aradım durdum, bulamayacağımı bile bile.
Sonra 2017’de vuslat sona erdi, tüm albümleri plak formatında yeniden yayınlanmaya başladı. Sipariş verdiğimde duyduğum heyecanı hala hatırlıyorum.

***

2007 hayatımın aşırı karmaşık olduğu bir yılıydı. Alsancak sokaklarında boş boş dolaşırken bir konser ilanına denk geldim.

Ayrılıklarında sonu var – 20 Mayıs 2007 – Fuar Açıkhava Tiyatrosu

Çok uğraştım gidebilmek için, ama olmadı, başaramadım. İçimde hep bir ukde olarak kalmıştır o konseri kaçırmam. Ama yılmadım. 21 Eylül 2013’de Harbiye Açık Hava’da “Aşk Daima” konserine gidebildim. Peşime de 3 arkadaşımı taktım: Aybars, Tansu ve Ayşen. Aybars konsere girene kadar başımızın etini yedi bizi caydırmak için. Ama konser sırasında kendinden geçti.
Son olarak da 30 Eylül 2017’de Burcu’yla beraber Zorlu’da “Hep Bir Umut Uğruna” konserine gittim.

Her konserde, söyleyecekleri şarkılara sevineceğime , söylenmeyecek olduklarından dolayı kaçıracaklarıma üzülürdüm. Hangi birini feda edebilirdim ki. Aslında her bir şarkı birbirini tamamlıyordu benim için;

Kavuşmamız şarkı şarkı olacak;
Yemyeşil bir deniz senin gözlerin.
Yıllardan sonra bu akşam ilk defa anılar içinde başbaşayız seninle.
Ayrılıklardan kaçılmaz bazen.
Ama kaçmakla mutluluklar bulunmuyor bunu bil.
Şartlı refleks tüm yaşadıklarımız.
Sorular türlü çeşitli yanıtları da öyle.
Ben mi geç kaldım yoksa mevsimler mi solmuş.
Görmeyeli buralara olanlar olmuş.
Yalnız bir boşlukta, yarattığım bir dünyada seni yaşıyorum
Bilmediğin bir dilden konuşuyorum, yine de anlarsın diye seviniyorum
Olmazları ekip, olurlar biçiyorum.
Ben böyle miydim eriyen bir mum gibi.
Ne beklerim hayattan, hayat benden ne bekler.
En sevgili ümitler bende bir gece bekler.
Konuşamıyorum. Konuşursam göz yaşlarım sel olacak.
Sensizliğin acısını sen nereden bileceksin, sen sensiz kalmadın ki…
Ola ki güzün birinde gemiler döner geriye,
Ayrılıklarında bir sonu var, bir gün çıkıp geleceksin
İçimde bir ümit var yeniden seveceksin.
Benimkisi hayal işte, ümit katarım her işe.
Sanki bir serseri mayın, sanki bir göktaşıyım
Düşüyorum tutmayın
Düşmeyip ne yapayım.

***

Günümüzde herkese sanatçı denilen bir ortamda; düşünen, yaratan, duruşundan taviz vermeyen bir aydını nasıl tanımlayabiliriz ki. Ben bir sıfat bulamadım İlhan İrem için…

İyi ki hayatımıza girmişsin ve kendin kalarak bizlere kattıkların ve katmaya devam edeceklerin için sonsuz teşekkürler.

Umarım bizde senin gibi bir gün “Işık ve sevgiyle benliklerimizi bulabiliriz”.

16 May Tutunamayanlar 2.0

Bu bir Oğuz Atay yazısı değildir. Keşke bir Oğuz Atay yazısı yazabilecek kadar yetenekli olsaydım…

…

Hayatta her şey bir şekilde birbiriyle ilgili ve tesadüf diye bir şey yok. Artık buna kesinlikle inanıyorum.
Uzun zamandır yazma konusunda çok tembellik yapıyorum. Gerçi tembelliğimin sadece yazma konusunda olmadığını söyleyebilir ama ispat edemem.

Her hafta sonuna girerken aynı şeyi kendime tekrar eder oldum;

 Bu hafta sonu başladıklarını bitir.

Ama her hafta başı da bir bahane buluyordum.

Cuma akşamı tesadüfen Kaan Sekban’ın gösterisine gittim. İnsan bir gösteriye tesadüfen nasıl gider demeyin, gider.
“Kaan Sekban geliyor bilet alıyorum gideriz” der bir dostunuz. Hatta gösterinin olduğu gün şirkette toplantı yaparken; biz bilet almıştık ne gündü ya diye sorar ve o akşam olduğunu hatırlar ve hatırlatır. İşte böyle bir tesadüf idi benimkisi.

Kim olduğu hakkında bir bilgim yoktu. Keyifli bir gece yaşadım, çok güldüm ama güldüğümden daha çok da düşündüm. Hatta sabah işe geldiğimde, hayattım da ilk kez, bir ünlüye DM’den yürüdüm. Yanlış anlama olmasın, hem gerçekten gösteri de söylediği gibi her mesaja cevap veriyor mu test etmek için, hem de bana düşündürdükleri için teşekkür etmek istedi.
Tesadüf ya işe giderken de uzun zamandır keyifle takip ettiğim “Ortamda Satılacak Bilgiler” podcast’inden nasibime çok güzel bir bölüm düştü.

…

Yakın zamanlarda üçüncü kez Tutunamayanlar’ı okudum. Bunla da yetinmedim Tehlikeli Oyunlar’ı’ da bir daha okudum.
Aynı kitabı tekrar okuyanlara ya da filmi seyredenlere takılırım ilk seferinde anlamadın mı diye, kendim de aynısını yaparken.
Aslında hep derler (kim der bilmiyorum ama güzel demiş)

Bazı kitaplar farklı yaş dönümlerinde tekrar okunmalı…

Bende ondan yaptım bence ya da siz öyle bilin istedim.

İlk okuduğumda üniversitenin ilk senesiydi ve çevreme uydum okudum. Çok bir şey anladığımı söyleyemem.
İkinci okumam ise 30’lu yaşlarımın başındaydı. Bu sefer biraz daha anlamlandırdım kendimce ama bazı yerleri hala bir türlü kafama oturmamıştı.

40’lı yaşların ortalarındaki okumam da ise artık daha netleşmişti birçok kavram kafamda.

Bir edebiyatçı değilim hatta olma gibi bir iddiam da yok. Oğuz Atay ve eserleri üzerine ahkam kesmek veya kelam edebilme yeteneğim olduğunu iddia etmek ise haddimi aşmam demek olur.

Aslında daha önceler vardı yazmak bu yazıyı, hatta adı da “Hala Tutanamamak” olmalı diye diye başlık atmıştım kendime, yazılacak listeme eklemiştim. Ama bir türlü kelimelere bürünmemişti düşünceler.
Ne diyordu Hikmet Benol :

Kelimeler albayım bazı anlamlara gelmiyor.

İşte aynı o durumdaydım, kelimeler bir türlü anlama gelmiyordu.
Dinlenen bir podcast ve seyredilen bir oyun sayesinde bir cesaret geldi bana ve başladım yazmaya.

…

İşte böyle yazılan ama sonra “daha sonra yazılacaklar” arasında bulutta duran yazı, Muğla’da Gökova Turu sabahı Yalçın Otel’de saat 5’de bitirilmek için beni uyutmadı.
Israr ettim uyumak için ama olmadı. Sonra 5’e doğru bir kuşun sesi ısrarla odamın penceresinde beni uyandırmak için elinden geleni yaptı hatta yetmedi arkadaşlarını da çağırdı.
Sabah ezanı da ona eşlik edince pencereyi açtım, bilgisayarı kucağıma koydum, kuş ve horoz sesleri içinde doğa güne uyanırken kelimeler anlamlara bürünmeye çalıştı.
Oldu mu bilmiyorum.

Yazının ilk kısmına dokunmadım. Sadece başına bir not ekledim. Belki de o not bu yazıyı devam etmeme cesaret verdi. Ben Yıldız Ecevit değilim ki Oğuz Atay üzerine kitaplar yazabileyim. Hatta ilk seferinde okuduğumda hiçbir şey anlayamamıştım, yıllarca okumuş ve anlamış gibi de yaptım. İtiraf edeyim. Belki de ikinci kez de utandığımdan okumuşumdur.

Üçüncü kez ise gerçekten okumam gerektiğini hissettim. Bu okuma sayısı üzerine bu kadar yeter. 50’lilerimin ortalarında ölmez sağ kalırsam bir daha okuyacağım, şimdiden söyleyeyim.

Turgut Özben, Selim Işık ve hatta başka bir dost Hikmet Benol. Özbenini bulabildi mi Turgut? Kendi olabildi mi Hikmet? Işıklar içerisinde Selim Işık.

Yıllarca hep Selim Işık’ı tuttum ben ya da o olduğumu hayal ettim. Ama yıllar içinde aslında bir Turgut Özben olduğumu daha iyi anladım, ama korkak ya da daha olmamış-ham bir Turgut Özben.
Hayallerim, o kurduğum hayallere hep ihanet ettim konfor alanım için. Hala da etmeye devam ediyorum. Adım gibi biliyorum yalnız değilim. Nasıl ad vermişti bize usta: “Disconnectus Erectus” yani “Tutunamayan”.

Ama Turgut Özben sonunda zincirlerini kırabilmişti, ipini koparabilmişti. Ben ve benim gibiler hala gelecek güzel günlere inanıyorlardı. Oysa usta yine çok net söylemişti de biz dinlememiştik;

İyi şeyler birdenbire olur; bu kadar bekletmez insanı. Sürüncemede kalan heyecanlardan ancak kötü şeyler çıkar. Ya da hiçbir şey çıkmaz.

Peki bu kuş, sabah ezanı ve horoz sesleri ile güne uyanan Muğla bana ne etti?
Yatakta, kalmamak için direnirken, gözlerim kapalı şu zamana kadar yazdıklarımı düşündüm.

Her şey önce İpini Koparamamak ile başlamıştı. Sonra Hiçbir yere ait olamamak kaygısı vurdu kıyıya. Bir akşam, saçma yaşanan bir akşam ne zaman mutlu olmayı unuttuğumuzu sorgulattı bana. Sonra bir tatlı Huzur almaya çalıştım. Deniz kızı girdi düşüme ve Gitmek istedim. Gide gide Maskeli Baloya gittim. Hayatta bulamadığım (hala arıyorum) ama İş’te Anlam Arayışına”girdim.

Tecrübelerimi masaya yatırdım, Yarının düne ihtiyacı var mı diye sordum.

Zamanı tutamadım, Geçen bir yılın ardından,  yılın son gününü değerlendirdim.

Safralardan nasıl kurtulurum diye sordum kendime ama yine kurtulamadım.

Değerlerimi sorgularken delilere danıştım. Kafamın içinde Pinhani’den “Ben ne zaman büyük adam olacam” şarkısı çalarken ne zaman büyüyecem de Serdar Kuzuloğlu olacağımı sordum kendime. Sonra Dönüm noktalarım geldi aklıma ve Kaybolan Yıllarıma bir alka seltzer kaldırdım.

Bir ustadan başka bir ustaya selam olsun. Ne demişti İlhan İrem :

Tamamlanınca eksik kalıyor bir şeyler…

…

Gün doğdu, birazdan Gökova turu başlayacak. Muğla’dan yola çıkıp Sakar’ı inip Akyaka’dan Akbük’e pedal basacağım.

Bir elimden ayna bir elimde Cımbız, umrumda olmayacak dünya. En azında bir süre.

…

O kadar  sürç-ü lisan ettik ki af olur inşallah.
Bir sonraki yazıda bir gün görüşmek umuduyla,
Hadi Eyvallah…

21 Şub Özgeçmişini…

“Özgeçmişinizi paylaşabilir misiniz?”

Özgeçmişle ilk tanışmam üniversitenin son senesi, kariyer günlerinde bu soru ile oldu.

İlişkimizin 23. Yılını kutluyoruz bu sene. O yıllarda üniversitenin son senesinde hazırlanırken, şimdi lise seviyesinde bile talep edilebiliyor. Üniversite öğrencileri artık staj başvuruları için özgeçmişlerini hazırlıyorlar.

Bir çalışma arkadaşımın Linkedin’de özgeçmiş ile ilgili bir paylaşımını okuyunca çağrışım yaptı, bu 23 yılı aşan ilişkimizi yazıya dökeyim istedim.

En baştan bir beklenti oluşmaması için; “özgeçmiş nasıl hazırlanır” sorusuna bir cevap arıyorsanız, bu yazı da aramayın çünkü yok.

***

Özgeçmiş’i internet “auto biography” olarak çeviriyor. Bu çeviri açısından bakınca “herkes kendi otobiyografisini yazıyor ve sürekli güncelliyor” anlamı da çıkarılabilir.

“Curriculum Vitea” yani kısaca CV ‘yi incelersek ise olay biraz daha karışıyor. “Curriculum” latince bir kelime olup koşu, yarış, seçilen yol, ardarda gelen olaylar dizisi ve koşu sahasında bir tur anlamları var. “Vitea” ise yaşam, iş geçmişi ve yaşam biçimi anlamlarına sahip. İkisinin birleşimini hayat yarışı veya yaşam yolu olarak anlamlandırabiliriz.

İnternetin yalancısıyım “yaşam özgeçmişi” olarak ilk kez 1050’de kullanılmış. Benim 20 yılı aşkın ilişkim bu sürenin yanında lafügüzaf. Yirminci Yüzyılın başında ise hız modasına uyup kısaltılarak CV olarak kullanılmaya başlanmış.

Tabi bir de “resume” konusu var. “Resume” fransızca kökenli bir kelime, “resumer” filinden geliyor, hayatının özetini çıkarmak yani.

***

Daha önce de belirttiğim gibi 23 yıldır özgeçmişle düzeyli bir ilişkim var; Özgeçmiş verdim, özgeçmiş aldım. Bir IK’cı olmasam da binlerce özgeçmiş inceledim. Onlarca kez de özgeçmişimle değerlendirildim.

Bir A4 kağıt parçası ve içinde yazılanların kişinin geleceğini nasıl etkilediği beni her zaman kaygılandırmıştır;
Bir sayfada kendinizi pazarlamaya çalışıyorsunuz ve herkesle -sıra dışı örnekleri gözardı edersek- aynı formata uymak zorundasınız. Hatta birçok şirket, başvuru formlarıyla sizin özgeçmişinizi kendi normları içinde standartlaştırıyor.

Nedir bu bizi standartlaştırmaları diye isyan etmek geliyor ama ne çare…

***

Şimdiler de, yapay zeka verilen kriterlerle ilk elemeyi yapıyor. İlk elemeyi geçerseniz ek testler ile elemeler devam ediyor.
Daha sesinizi duymadan, yüzünüze bakmadan, IK uzmanı ya da danışman sizin bir sayfaya sığdırmaya çalıştığınız bilgiler ışığında, sizin hakkında ilk kararını veriyor.

Bunu eleştirirken pratik olarak her özgeçmiş sahibi ile yüz yüze yapılabilecek bir görüşme trafiğinin, işe alım sürecini ne kadar uzatacağının farkındayım.

IK’cı dostlarım, testlerin, aday/yetkinlik-görev tanımı denkleminde, ne kadar başarılı çözümler ürettiği konusunda beni ikna edeceklerdir ellerindeki veriler ve araştırmalarla. Bir mühendis olarak onlarla bu detayı tartışacak yetkinliğe de sahip değilim.

Bunları yazarken şöyle bir düşündüm de, ne kadar mühendis kökenli IK’cı ile çalışmışım.

***

Ben başka bir açıdan bakıyorum konuya, biz bir pozisyonu doldurmak için aday ararken, birçok başka potansiyeli kaçırıyor muyuz?

Bence evet. Tabi ki istisnalar kaideyi bozmaz, çalıştığım bazı IK’cılar farklı bir bakış açısıyla bakabiliyorlar. Hatta benim de bir kere başıma gelmişti. A pozisyonu için görüşürken Z pozisyonunu konuşur olmuştuk. Z pozisyonun beklenen yetkinlikleri ile ilgili hiçbir deneyimim yokken görüşmeyi gerçekleştiren kişi bu yetkinliğimi keşfetmişti.

Her firma, belki de bu standart uygulama yüzünden birçok fırsatı kaçırmakta diye düşünüyordum ama bir çözümüm de yoktu.

Hatta başladığım yazıyı nasıl tamamlayacağımı düşünüyordum. Büyük bir ihtimalle bu yazıda “pişmemişler” arasına girecek derken, tıpkı Tolstoy’un dediği gibi oldu;

Tüm muhteşem hikayeler iki şekilde başlar. Ya bir insan yolculuğa çıkar ya da şehre bir yabancı gelir.

ve IK müdürümle beraber kısa bir yolculuk yaptık.

***

Her başvuran aday ile görüşmek zaman açısından mümkün değil ve de standartlaştırılmış bir veri havuzunun bilgisayar desteği ile taranıp, pozisyona  en uygun adaylar ile görüşme ayarlanması, halihazır da en hızlı ve de en doğru çözüm gibi duruyor. Bu yöntemde hemfikirdik ama bir şey hala eksikti;

Açık bir pozisyonu kapatmaktan bir adım öteye gitmeliydi bu süreç, işe doğru insan doğrultusundan insana doğru işe evrilmeliydi belki de.

Ben lisede okurken rehber öğretmen uygulaması vardı; rehber öğretmenimden bir destek aldım mı hiç hatırlamıyorum. Genelde cuma günü son dersler rehberlik dersleri olurdu yani boş geçerdi.

Üniversite de ise rehber öğretmeninle ders seçimlerimi onaylatmak için peşinden koşmalarımı saymazsak, hiçbir muhabbetim olmadı.

Tabi ki bunlar benim deneyimlerim, şu anda kızımın rehberlik hizmetinden çok güzel faydalandığını gözlemliyorum. Üniversiteler hakkında çok bilgim yok ama umarım benim yaşadığım tecrübeleri yaşamıyorlardır geleceği emanet ettiklerimiz.

Tüm adaylar ile yüz yüze görüşemiyor ve onların yetkinliklerini tanımadan kaçırabiliyorsak acaba bir önceki sürece gidebilir miyiz diye bir soru belirdi kafamda bu yolculuk sırasında; Üniversiteler ile daha farklı bir ilişki içerisine girerek, öğrencileri daha mezun olmadan tanımak, onlara yol göstermek hatta onlardan yol öğrenmek mümkün olabilir mi?

Amacım üniversite sanayi işbirliği içerisinde bir koçluk programı yaratmak değil, bildiğim kadarı ile bunlar zaten var.

***

Hikaye muhteşem mi oldu bilmiyorum ama o gün, o yolculukta , Ogün’le yani IK Müdürümle çok basit bir bir hayal kurduk.

En sevdiğim filmlerden biridir “Pay it Forward”, Türkçe ismi “İyilik Bul, İyilik Yap” idi yanlış hatırlamıyorsam. Kevin Spacey ve Helen Hunt’un oynadığı basit, basit olduğu kadar da en azından benim için anlamlı bir filmdi.

Bunları yazarken fark ettim, ne kadar çok filmi seviyor ve bunları hep bir konu ile ilişkilendirebiliyormuşum.

6. His filminde tanıdığımız çocuk star Haley Joel Osment, bitirme ödevi olarak 3 kişinin hayatını değiştirecek bir iyilik yapma projesi geliştirir. Sistem tipik bir saadet zinciri gibi çalışır, kendisine iyilik yapılan karşılığında 3 kişinin hayatına etki edecek bir iyilik yapmak zorundadır.

Bu fikir ya da saadet zinciri, “çalışacak adam bulamıyoruz” diye serzenişte bulunan bizlere bir çare olabilir miydi? Ya da “çalışacak adam olamayan” yeni mezunları anlamamıza fayda sağlayabilir miydi?

Bu sorulara da cevaplarım yok ama denemeye değer olduğunu düşünüyorum.
Profesyonel hayatın dişlilerinde irili ufaklı rol alan, belli bir tecrübeye ulaşmış, her yöneticinin bu saadet zincirine katılarak 2.sınıftan mezuniyetine kadar 3 öğrencinin hayatlarına dokunması gerektiğine inanıyorum.

En güçlü kaynağımız olan ve elimizden kayan insan kaynağımızı korumak ve geliştirmek üniversiteler kadar, bizlerin de görevi. Bunun için ayıracağımız yatırımın geri dönüşünün çok hızlı olacağına tüm kalbimle inanıyorum.

Böyle davranan tanıdığım yönetici dostlarım var ama bu Don Kişot’ların sayısının artması lazım. Unutmamalıyız Bertolt Brecht ne güzel söylemiş;

Kurtuluş yok tek başına ya hep beraber ya hiçbirimiz. 

Amerika Başkanı dahil herkese haber verin, ben bu yola çıkmaya hazırım ve yanıma yoldaşlar arıyorum. Aklımla ve kalbimle haykırıyorum:

Bağır bağır bağır
Bağırıyorum
Koşun kurşun eritmeye çağırıyorum
O diyor ki bana
Sen kendi sesinle kül olursun ey
Kerem gibi yana yana
…
Ben diyorum ki ona
Kül olayım Kerem gibi yana yana
Ben yanmazsam
Sen Yanmazsan
Biz Yanmasak
Nasıl çıkar karanlıklar aydınlığa.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere, Eyvallah…

31 Ara Kaybolan Yıllar

2021 yılını da yolcu ediyoruz; yolu açık olsun, ne hali varsa görsün.

30 Aralık günü iş dönüşü Sabuncubeli tünelinde, kendi kendime konuşmalarla şekillendi herşey. Fakat bu yazıyı yazdıran ilham perim ise, her sene viral olarak mesaj kutularımıza düşen veya sosyal medya da paylaşımları sayesinde haberimiz olan rakı reklamıydı.

Rakı üreticileri her sene yeni yıla dair subliminal reklamlar hazırlarlar ve bizler onlar için bu reklamların dağıtıcıları oluruz. Bu sene de böyle hazırlanmış iki reklam düştü mesaj kutuma.

Biri İstanbul’u bilmeyen ve hiç İstanbul’da yaşamamış bana bile “Şimdi İstanbul’da olmak ve rakı içmek vardı” dedirtti.

Ama beni asıl etkileyen ise sofrada yediği acıdan ağzı yanan ve sürekli “ben artık kalkayım” diyen 2022 yılı görünümlü İsmail Abi’nin (Serkan Keskin) bulunduğu reklamdı. Sonra internetten araştırınca bunun “Meyhanedeyiz.Biz”in hazırladığı “Hadi mi!” serisinden bir alıntı olduğunu gördüm.

Harika bir “Kaybolan Yıllar” düeti ile biten ve biterken de burnumun direğini sızlatan adını reklam diyebileceğim kısa video beni bunlara yazmaya heveslendirdi.

Dönüşü yok beraberce karar verdik ayrılmaya
Alışmalı arkadaşça yolları ayırmaya
Şimdi artık gözyaşları gereksiz akmamalı
Alışmalı kendi yaramızı kendimiz sarmaya

Şimdi artık kelimeler yetersiz anlamı yok
Yitirmişiz anılarla beraber faydası yok
Gel bunları bırakalım artık bir tarafa
Gerçeği görmeliyiz dostum başka çaresi yok

Şimdi bana kaybolan yıllarımı verseler
Şimdi bana seninle bir ömür vadetseler
Şimdi bana yeniden ister misin deseler
Tek bir söz bile söylemeye hakkın yok

Hepimizin sözlerini ezbere bildiği, söz ve müziği Sezen Aksu’ya ait 1977 yılından hiç eskimeyen bir şarkı. Hepimizin bir anısı vardır bu şarkıya dair.

Videonun sonunda hep beraber bu şarkıyı söylediler, bende onlara eşlik ettim.

Hepimizin farklı zamanlarda kaybolan yıllarımız olmuştu geçmişte, ama toplumca aynı zamanda yıllarımızı kaybetmemiz çok da beklediğimiz bir şey değildi.
Bunu da yaşayacakmışız, yaşadık ve belki de yaşamaya devam edeceğiz.

***

Geriye doğru baktığımda 31 Aralık’da yazdığım “Yılın Son Günü” yazımdan sonra 19 yazı yazabilmişim bu sene.

Oysa ilk sene 52 haftada 38 yazı yazmıştım. Nicelik açısından bakarsak oldukça gerilemişim.

İçsel yolculuklarımda zamanla olan kavgamdan başlamışım, yılın muhasebesini çıkarmışım, safralardan kurtulma planlarımdan bahsetmişim. Sevda ile Sevgiyi, Umut ile Ümit’i anlatmışım bencelerimle. Sessizlikten dem vurup değerlerimi sorgulamışım. Delilere selam vermişim. Büyüme planlarımı paylaşmışım. Son olarak da “Dönüm” noktalarımla hesaplaşmışım ve bu hesaplaşmaya sizleri de ortak etmişim.

Gezmişim, görmüşüm ve kalanları paylaşmışım. Gökova körfezinde bisikletle düşsel bir yolculuk da var bu paylaşımlarda,  bir çöl macerası da var, baba ocağında bir gezi de.

Anılara dalmışım; Çocukluğumun televizyon dünyasını ve iz bırakan çizgi filmleri anmışım. Büyülü fenerin büyüsünü kapılmışım.

Aralarda biraz ciddileşmiş, Endüstri 4.0’a insan açısından bakmış, yönetenleri yaşını sorgulamış ve de bisikletin gününe selam çakmışım.

Nitelik açısından durumum iç muhasebe defterim de kayıtlı.

***

Geçen sene onlarca plan ve tonlarca ümit ile girmişim yeni yıla. Ama olmamış ya da tam olmamış. Zaten tam olunca da birşeyler hep eksik kalmış. Safralardan kurtulacağım diye yola çıkmışım ama hala safram benle beraber.

Eskisini ver yenisini al kampanyalarının ilk olan yıl dönümlerinde, içsel muhasebeler ve “ara toplam”lar (Ahmet Mümtaz Taylan’ın kitabını okuyun çok güzel) en sevdiğim yıl sonu (diğer taraftan bakarsanız yılbaşı) aktiviteleridir. Bir de hiç sıkılmadan Love Actually, Gremlinler, Sleepless in Seatle gibi bazı filmleri tekrar tekrar seyrederim.

Eskiden yıl sonunda bu senenin en çok seyredilen video klipleri programları vardı birde. Ama şimdi herşey o kadar ulaşılabilir ki, o eski heyecan yok artık.

İşte böyle karışık duygular içinde yeni yıla giriyorum ya da bir yenisi giriyor bana.

***

Video’nun sonunda acelesi olan 2022’ye güzel bir yıl olup olmayacağı soruluyor.

Ben buradan 2022’den 2022’ye dair cevabımı aldım:

Bana bağlı.

İnanıyorum, umut etmeye ve ne kadar düşersem düşeyim elimde toprak ile kalkmaya devam edeceğim.

Kadehimi inanmaya, umut etmeye ve düştüğü yerden kalkmaya devam edeceklere kaldırıyorum.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere, Eyvallah…

14 Kas Dönüm Noktaları

Hayatımda, tıpkı herkes gibi birçok dönüm noktası oldu, olmaya da devam edeceğini biliyorum.

“Ah Keşkelerim” her zaman oldu elbette, ama yaşadıklarımdan hep zevk aldım.

Bu aralar paralel ve holografik evren üzerine okumalarım ve dinlemelerim oldu. Sanırım bundan olacak, yine bir gün işe giderken aklıma bir soru takıldı.

Beni ben yapan dönüm noktaları ne idi ve seçimlerim farklı olsaydı nasıl olurdu?

Mühendis beynim hemen çalışmaya başladı ; gelecekte bunlardan birer hikaye çıkarabilirim umuduyla, bir akış şeması oluşturmaya başladım bile.

Herkes gibi seçimlerimden pişmanlıklarım oldu ama onlarla barışmayı da yıllar içinde öğrendim ve öğrenmeye de devam ediyorum. Ama paralel hayatlarım üzerine düşünmek, bunlar üzerine hayal kurmak keyifli bir şey.

Tavsiye ederim.

Yazıyı düşlerken aklıma birçok film ve dizi geldi; Rastlantının Böylesi (Sliding Doors), Kelebek Etkisi (Butterfly Effect), Aile Babası (Family Man), Fringe, Dark ve tabi ki Geleceğe Dönüş Serisi gibi.

***

Annemin fransızca öğrenme konusunda gerçekleşememiş bir hayali olmasaydı, tıpkı her Kuşadalı gibi Türk Kolejinde yatılı bir öğrenci olacaktım. Annemin bu özlemi, eğitim hayatımın temelini oluşturdu. Paralel dünyamda akademik başarım konusunda bir yorum yapamam ama yurt ortamıyla daha erken tanışmam ve ilkokul arkadaş çevremi değiştirememem farklı bir ben yaratacaktı. Buna eminim.

Lise 1 yazında, arkadaşım Tolga’nın Odtü Fizikten arkadaşları ile tanışmasam ve Erdal İnönü akademisyenlikten politikaya geçmeseydi, belki de sayısalcı olmaz ve o zamanın en popüler bölümü olan işletme okumayı seçebilirdim. Belki şu an bir plaza insanı olarak her gün takım elbise giyerek çalışabilirdim. Bu paralel evrendeki Anıl’ı düşünmek hiç hoşuma gitmedi.

Lise 2 de, voleybolda en forma olduğum dönemde, salakça bir nedenle Türkiye Finallerine gidememiştim. Öğrenci sayısının az olduğu, herkesin birbirini tanıdığı bir okulda, futbol yasağına rağmen futbol oynarken müdür bizi gördü diye kaçtık. Tuvaletten bir kapısından girip öteki kapısında sınıfa kaçmaktı amacımız. Tuvaletin ortasında anlamsız bir sıçrama isteği geldi. Taş gibi bir kafam varmış, o gün öğrendim.
O güne kadar yönetimden saklamayı becerdiğim dalgalı uzun saçlarımı sıyrılan kafa derimi dikebilmek için kazıdılar. Daha sonra saçlarım zaman içerisinde dökülmeye başladı. Paralel evrende Türkiye kupasına gidebilirdim, okulumuza bir kupa getirebilirdik ve belki de hala babam gibi saçlarım olabilirdi.

Lise yıllarında Odtü’ye gezmeye gidip ben bu okulda okuyacağım diye bir takıntı yapmasaydım, İstanbul seçeneklerini de yazabilirdim. Belki de ilk sene kazanamayıp boşa bir yıl geçirmezdim. Odtü’de okuduğum için hiç pişman olmadım. Ama İstanbul’da yaşamak fikrine hep uzak kaldım. Bu uzaklık mesleki açıdan farklı pencereler açabilirdi bana ama olmadı. Artık “başka sefere” demekten başka bir çare yok.

Üniversiteyi kazanamadım sene, çalıştığım dükkanda otururken ilkokul arkadaşımın akşam dışarı çıkıyoruz kafa dağıtırsın teklifini kabul etmeseydim eğer dershanenin bursluluk sınavından haberim olmayacak ve üzerime yapışan o başarısızlık elbisesini atmayacaktım. İkinci sene hangi okul ve bölüm olursa olsun diyecektim belki de.

Üniversite-1 yazında tatil için bir yere gitmekle kalmak arasında bir tercih yaptım. Kalmayı seçtim. Gitseydim nasıl olurdu hep hayalini kurarım.

Okul çıkışı o yolu seçmeseydim veya durmasaydım eğer hayatım daha farklı olabilirdi. Hayatımda önemli bir dönüm noktasıydı. Yaşanan her şeye rağmen iyi ki olmuş dediğim yanları var. Paralel Evrenini düşünmek istemem.

Geçmişte bir gün yol ayrımında Anadolu caddesi yerine Çevre yolunu seçseydim o trafik kazasına karışmayacaktım. Kazadan bir fiziki ve hukuki bir zararla çıkmadım. Ama o gün yine hayatımda önemli bir dönüm noktası gerçekleşti.

O bilgisayar tuş kombinasyonuna kazara bulmasa, beni aramak aklına gelmese şu an farklı bir Anıl olacaktım.

Liste aslında çok uzun ama paylaşabildiklerim bunlarla sınırlı.

***

Dire Straits’in neredeyse tüm şarkılarını severim, kendi paramla aldığım ilk cd onların albümüdür. Bu yazı oluşurken “Brothers in Arms” şarkısına takıldım bir anda;

Çok fazla farklı dünya var
Çok fazla farklı güneş
Ama bizim tek bir dünyamız var
Ve başka olanlarda yaşadık

Peki gerçekten başka olanlarda mı yaşıyoruz diye sormak geliyor içimden. Aslında özgür irademle seçimler yaptım her bir dönüm noktasında ve diğer yolu seçen benle o gün vedalaştım. Seçme özgürlüğün farkındayım hatta insanın en önemli özelliğinin bu olduğunu düşünüyorum.
Sartre özgürlükle başa çıkmanın zor olduğunu ve insanların çoğunlukla özgür olduğu fikrinden kaçındığını söyler. Hatta özgür değilmiş gibi düşünmeyi ve davranmayı seçtiğinin altını çizer.

Yukarıdaki her bir dönüm noktası aslında birer seçimdi benim için, ve her seçilmeyen ise bir vazgeçiş, kaybedişti. Kayıpların sorumluğunu almak acı vericidir. Sartre, özgür olduğumuzu reddetmemizi veya seçim şansımız olduğunu kabul etmemizi “Kötü İnanç” olarak adlandırır.

Ben hala özgür olduğumuza inanlardanım.

Ormanda yol ikiye ayrıldı ve ben hep az kullanılanı seçtim. Bu hayatımdaki tüm farkı yarattı.

Robert Frost’un “The road not taken” şiiri her zaman kılavuzum oldu hayatta. Yazı için gezinirken internetin derinliklerinde benim için önemli bir bilgi ile karşılaştım. Mr. Keating öğrencilerini bu şiiri okumuş. Kaç kere seyretmiş olsam da her zaman beni yeniden etkiliyecek bir şeyler buluyorum hala Ölü Ozanlar Derneğinde.

Ben başta dediğim gibi seçimlerimden ve sonuçlarından dolayı mutsuz değilim. Daha mutlu olabilir miydim bilmiyorum. Bazen bunlar üzerine gündüz düşleri kurmak ise beni besliyor sadece.

***

Son olarak;

Kapak fotoğrafı, Akbük’de iskele üstünde, keyifli bir bisiklet turu ve deniz sefası sonrası yazımı tamamlarken haberim olmadan çekildi. Başka bir dönüm noktamın sonucunda oradaydım. Bundan yaklaşık 6 sene önce sektör değişikliği sonrası hayatıma hem iş hem de hobi olarak bisiklet girdi. Mutlu olduğum kadar mutsuz olduğum anlarda var. Alt toplam da mutluyum.

Bakalım ilerleyen bölümlerde kahramanımızı ne maceralar bekliyor?

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

04 Kas Gökova Pedallarımın Altında

25 Ekim’de ajandamı düzenledim, ofis dışı otomatik maili etkinleştirdim ve öğleden sonra ofisten arkama bakmadan kaçarcasına çıktım. Eve varıp, dün akşamdan hazırladığım çantamı almam ve  Bostanlı feribot iskelesinde koşar adımlarla ilerlemem bir anda oldu.

Pandemi nedeniyle ara verilen Gökova Bisiklet Turuna gitmek için hem fiziken hem de ruhen hazırdım. Vapur yolculuğu sırasında, günlük hayat telaşlarını martılara atmaya başlamıştım bile. Üçkuyular iskelesinde Tolga beni bekliyordu. Gün batımında, Bodrum’a doğru, İzmir’den ve dünya kaygılarından uzaklaşıyorduk. Fonda da bu yolculuk için hazırlanmış çalma listemiz eşliğinde Bodrum Zetaş kamp alanına doğru yolculuğumuz böyle başlamıştı.

***

Bu sene 15. düzenlenen Gökova Bisiklet Turuna tam olarak ikinci kez katılıyordum. İlk katıldığımda takvim çakışmasından dolayı Muğla’dan Akyaka’ya kadar sürebilmiştim ve sonrasında iş seyahatine çıkmıştım. Muğla’dan başlayan tam katıldığım tur sırasıyla Akbük, Ören, Bodrum yönüne devam etmişti. O zamanlarda blog yazmaya (yaşadıklarımı kayıt altına almaya) başlamadığımdan olsa gerek net hatırlamadığım onlarca güzel anım olmuştu. Bu sefer sadece yaşamayacaktım ayrıca yaşadıklarımı kayıt altına alacaktım. Bodrum’a gelirken, aklımda kayıt altına alınacak anıları hayal ederek geçti yolculuk.

Daha Zetaş kamp alanına varmadan, yol boyunca başta Levent Sevil ve dostlarımız tarafından “Hadi Gari gelin” diye taciz telefonlarına maruz kalıyorduk. Kampa 9 gibi vardığımızda ise aylardır görmediğimiz tüm dostlarımızın sıcak karşılamasıyla “nerede kalmıştık” diyerek sohbete başladık. Tabi ki Levent Abi’nin her yarım bir saatte bir tüm kamp alanının duyabileceği şekilde “yarın koğuş kalk 7’de” bağrışlarını unutmak mümkün değildi. Bütün tur boyunca bu haykırışlara maruz kaldık, iyi ki de kalmışız. İyi ki varsın Başkan.

Her zaman altını çizerek söylediğim gibi ben bir bisiklet sporcusu değilim, sosyal bir bisiklet kullanıcısıyım. Son 6 yılda işim nedeniyle de birçok bu tür aktiviteye de katılma imkanım oldu. Bunun gibi birçok tura katılan kimle konuştuysam, hep aynı cevabı aldım;

“Gökova Bisiklet Turu” bisiklet turlarının kraliçesidir.

Her detayı ile özel olan tur, formaları ile de ayrı özeldir. Coka Ahmet yine döktürmüştü ince detaylarda. Formadaki çizgilerin eğiminin 15 derece olduğunu söylediğine kendisine ve sanatına hayranlığım daha da arttı. Sende iyi ki varsın Coka.

***

İlk gece kamp alanı diğer gecelere kıyasla daha sessizdi. Bodrum’da olmamızdan olsa gerek herkes bir yerlere dağılmış ya da Tarkan’ın bisikletlerine son kontrolleri yapması için sırasını bekliyordu. Biz ise yanan kamp ateşinin yamacında Marko’nun kemençesi eşliğinde içtiklerimiz ve sohbetlerimizle ısınmaya çalışıyorduk. Ateşin sıcaklığı ve kemençenin sesi çevremizdeki kalabalığı arttırıyordu. Yavaş yavaş ısınmaya başlamıştık. Tek korkumuz ise önümüzdeki günlerde yağış olma ihtimaliydi. Levent Abi’nin ısrarlı kalkış saatini hatırlatmaları neticesinde yatmaya gittik.

Sabah kamp alanı, dün akşamın aksine daha hareketliydi. Günün ışımasıyla birlikte herkes çadırını toplama telaşı içerisine girişti. Tabi ki bu telaş eski dostlarla hasret giderme ve yeni dostlar edinmeye engel değildi. Kahvaltımızın ardından, bir Gökova Bisiklet Turu klasiği olan Bodrum Antik Tiyatroya toplu fotoğraf çektirmek için pedallamaya başladık. Çekim sonrası ise ilk günün rotası Çökertme idi.

Deseniz ki: “Kırmızı kiremitli, güzel bir ev gördüm. Pencerelerde saksılar, çatısında kumrular vardı”. Bir türlü gözlerinin önüne getiremezler bu evi ama “yüz bin liralık bir ev gördüm” deyin, bakın nasıl: “Aman ne güzel ev” diye haykıracaklardır. 

Küçük Prens’den bu alıntıyı boşuna yapmadım. Sizlere rotaların eğimi, kaç kilometre pedalladığımız hakkında bir bilgi verme arzum yok. İsteyenler turun web sitesinden verileri indirip bunların hepsini görebilir ve strava’larına yükleyip çeşitli hesaplamalar yapabilirler.

Ben hayatım boyunca Küçük Prens’in tarafında olmaya çalışıyorum. Çünkü ben, bir yanım orman bir yanım deniz olan harika rotalarda hayaller kurarak bisiklet sürdüm bu unutulmaz 4 gün boyunca.

***

Çökertmeye doğru pedallarken yangından etkilenen yerler her birimizin yüreğini dağladı. Gerek sosyal medya canlı paylaşımlarından gerekse de televizyonlardan bunları görmüştük. Ama çıplak gözle görürken bir de dokunabilmek ve kokusunu alabilmek gerçekten çok üzücüydü. Hele de bundan 2 sene önce aynı yerlerde pedalladıysanız. Tek umudum doğanın kendini yenileyeceğini biliyor olmam, insan denen doymak bilmeyen canlıya rağmen.

Çocuk mezarlığını çıkıp Mazı’ya ulaştığımızda ise yine harika bir yemek bizi bekliyordu. Çocuk Mezarlığı rampasını geçen sefer inmiştik ve daha asfaltlanmamıştı. İnerken asfalt olmaması ne kadar eğlenceliyse çıkarken de asfalt olması bir o kadar konforluydu. Ağaçların arasından sızan güneş ışığının altında önümde süren dostlarım bana harika fotoğraf kareleri sunuyordu. Bu anlara daha önceden hazırladığım klasik, caz, fransız şansonları ve hatta (rampalarda) metal baladlardan oluşan çalma listelerim eşlik ediyordu. Umarım yol boyunca kimseye rahatsızlık vermemişimdir bu sesli bisikletimle. (Playlist’lerimin için spotify adresimi buraya bırakıyorum: https://open.spotify.com/user/11126900247?si=ec7b61b9b9f1446f )

Mazı’da yemek sonrası keyifli olduğu kadar hüzünlü bir inişle Çökertmeye vararak ilk günü tamamladık. Varışla beraber rutin tatlı telaş başladı. Çadırlar kuruldu, yemekler pişmeye başladı. Sahil denize girenler, koyu sohbete dalanlarla doluydu. Keyifli bir akşam yemeği sonrası turun demirbaşlarından Ahmet Abi’nin kokoreçleri eşliğinde geceye devam ettik. Sohbet öyle keyifliydi ki, sesten rahatsız olup yanımıza gelen sohbete dahil oluyordu.

***

İkinci gün rotamız Akbük’dü ve önümüzde Kultak Rampası vardı. Herkes sanki dün bisiklet sürmemiş gibi aynı heyecanla yollara düştü. Bir cennetten diğer bir komşu cennete sürüyorduk demir atlarımızı. Dünün aksine bu bölge daha az etkilenmişti yangından. Ören’de mola verdik. Her mola verdiğimiz yerde olduğu gibi bizi rampa önü ikramımız bekliyordu. Sayemizde köy kahveleri olağan dışı yoğundu. Yol boyunca da durduğumuz her yerde esnafı hep mutlu ettik. Kultak rampasında Selim Helvacı’ya biraz destek attım ve getirdiği ip ile onu rampalarda çektim. Rampanın bitiminde her zaman olduğu gibi Ahmet Abi pozisyon almıştı. Çeyrek kokoreç ve buz gibi içecekler bizleri bekliyordu. Benim içecek tercihimi tahmin etmişsinizdir.

Vecihi drone ile bizi çekeceğinden Akbük inişi öncesi tepede toplandık. Manzara inanılmazdı. Tura gelmeden Nilay Örnek’in Nihat Sırdar ile yaptığı podcast’i dinlemiştim. Nihat Sırdar “Türkiye’yi gerçekten gezmeden Dünya’yı gezmenin çok da anlamlı olmadığını” söylüyordu bu yayında. Akbük’e tepeden bakarken aynı şeyleri düşünmemek elde değildi.

Tabi ki koyda demirlemiş olan Bill Gates’in tekneciğini de gördük. Konaklama alanı olarak turun en sevdiğim yeri olan Akbük’e iniş her zamanki gibi çok keyifliydi. Bunu kayıt altına alıp benimle paylaşan dostlarıma sonsuz teşekkürler.

Akbük kamp alanı sakinliği, doğallığı ve eğlenceleriyle benim her zaman favorim olmuştur. Yine şaşırtmadı beni. Orada yaşananlar orada kalır diyeceğim ama o kadar görüntü var ki kesin sızacaktır. Olsun, çok eğlendik sonuçta. Akşam eğlencesi bir anda kına gecesine döndü. “Ben sadece klasik müzik dinlerim” diyen nice yiğit sahnede gerdan kırıyordu. Her masada ise Akbük açıklarında demirlemiş olan Bill Gates’in teknesi ve ona inen helikopter konuşuluyordu. Bill Gates’in mi yoksa Jeff Bezoz’un teknesi mi? Gerçekten hala bilmiyorum.

Boşuna dememişler “Zenginin parası züğürdün çenesini yorar” diye.

***

Akbük sabahı yine muhteşemdi. Gece 1,5 geçiyordu yattığımda ama saat 5,5 da ayaktaydım. Gürültülerimizden olacak Bill Amca’nın teknesi çoktan demir almıştı. Ben ise elimde tripot ve kamera gün doğumunu beklemeye başladım. Kapak resmi de bu beklemenin bir mükafatı oldu bana.

Akbük-Akyaka arası bence bu turun en güzel rotası, bir yanında deniz bir yanında çam ağaçları ile insanı büyülüyor. Bu yolu arabayla da geçmiştim ama bisikletle geçmek başka bir şey. Eee boşuna dememiş Milan Kundera;

Hız unutturur, yavaşlık hatırlatır.

Yavaşladıkça yol olmaktan çıkıyor, bir düş yolculuğuna dönüyor bir anda.

Akyaka’ya gidip Azmak’a girmeden olmazdı tabi ki. Bu sefer hazırlıksızdım, mayom yanımda değildi. Bisiklet şortu ile girdiğimde kurumasıyla ilgili talihsiz bir deneyimi Akbük’de yaşadığım için ayaklarımı sokmakla yetindim. Öğle yemeği sonrası Akyaka’dan Çubucak Kamp alanına doğru pedallamaya devam ettik. Bu güzergahın Okluk girişine kadar bölümünü sevmiyorum, çok fazla araç var yolda. Ama Okluk ayrımından sonra uzun bir süre trafikten uzaklaşıyoruz. Harika bir rotada sürdük demir atlarımızı. Hisarönü düzlüğüne indikten sonra yine trafiğe maruz kaldık.

Turun bu kısmının en güzel yanı güzel bir kahveciye rastlamamızdı. Uzun zamandan sonra kafein ihtiyacımı Türk Kahvesi dışında nitelikli bir kahve ile giderdim. Kahveci sabah dükkanını açarken bugün bu kadar iş yapacağından habersizdi bence. Müşteri patlaması yaşamıştır herhalde. Yıllardır Bisiklet Turizmi ile ilgili söylediklerimin gerçekleştiğini görmek gerçekten keyif vericiydi. Turda elektrik destekli bisiklet sayısının artışı, diğer bir gözlemimdi. Göreceli olarak zorlu parkurlara rağmen, bu deneyimi yaşama fırsatının daha geniş tabana yayılma fırsatını sağlanması, zamanla gerek bisiklet kültürünün gerekse de bisiklet turizminin gelişimine katkı sağlayacaktır. Ben de tura elektrik destekli bisikletimle (egaravelim) katıldım. Yürürken bile sorun yapan kalçam, tur boyunca hiç bana kendini hatırlatmadı, keyfimi bozmadı.

Kahve molası sonrası göreceli olarak keyifsiz bir yolda harika bir kamp alanına vardım. Çubucak kamp alanı çam ağaçlarının altında denize sıfır cennetten başka bir köşeydi.

Akşam programın nedeniyle kamp alanında fazla kalamadım. Bu da bir sonraki tura bir “ah keşkem” olarak kalacak.

***

Sabah kamp alanına vardığımda kahvaltı servisi başlamıştı. Bir tarafta çadır toplayanlar bir tarafta ise kahvaltı yapanlar vardı. Her yıl olduğu gibi iskelede toplu fotoğraf çektirdik. Teknolojinin ilerlemesini burada da görüyorduk. Çok güzel drone çekimleri de yapıldı ve turun en zorlu rotasına herkes hazırdı. Levent abi ikramları yerlerini bildirdi, bu sefer iki ikram rotası vardı; bu önümüzde iki sağlam rampa var demekti.

“Balıkaşıran’dan bu yana akıllı adam geçmez” derler.

Biz de Balıkaşıran’ı geçerek tarafımızı belli ettik yine. Balıkaşıran çıkışı benim için bir tefekkür gibiydi. Nefesim kesildi çoğu zaman ama nefesimi kesen pedallamam değildi. Rota öyle güzeldi ki, çevreme bakmaktan nefesim kesildi zaman zaman. Yine müzik eşliğinde ve zaman zaman keyifli sohbetlerle zirveye nasıl vardım anlamadım bile. Bir tur klasiği olarak tabi ki Balıkaşıran Tabelası önünde resim çektirdim.

Öğle yemeğini yine enfes bir kamp alanında yaptık devamında ise göreceli olarak düz ama rüzgarlı ve trafiği bol bir yolda Datça’ya yol aldık. Yolda kahveci bulma umuduyla yoldan çıktık ve harika bir patikadan Datça merkeze ulaştık.

Daha önce Datça’da kamplama olmamıştı bu nedenle Akbük’ün turun en güzel kamp alanı olduğunu iddia ederdim. Ama bu Datça’ya varmadan önceydi. Datça’yı zaten her zaman sevmişimdir. Ama kamp alanını gördükten sonra bir daha aşık oldum.

Her güzel şeyin bir sonu vardır. Datça’ya varmam ile tur benim için maalesef bitiyordu. Bu da ikinci “ah keşkem” dir. Akşam dostlarımla vedalaştım ve dönüş yoluna geçtim. Vedalaşamadığım dostlarım oldu, artık onlarla da yeni turlarda bunu telafi ederim diye umuyorum.

***

Yolda pedallarken kendimle baş başa kaldım ve bundan çok keyif aldım. Yıllardır biriktiririm ve en sevdiğim yanım bu biriktirdiklerim doğru zamanlarda aklıma gelir. Yine öyle oldu. “Kafkaokur” dergisinde Hazal Kebabçı’dan bir alıntıyı almışım heybeme zamanında.

…Bazen her şeyin ortasında öylece durmak istiyorum. Akıp giden trafiğe karşı bir caddenin ortasında, içime batan tüm şeylerle gün doğumunda, daha önce hiç gitmediğim bir kafenin cam kenarında, mutluluğun, hem hüznün, bu hayata dair her ne varsa hepsinin karşısında öylece durmak istiyorum…

Yıllar önce Tofaş’da çalışırken, gri bir sabah, masmavi bir an yaşamıştım. Sabah mesai başlangıcında, fabrika girişinde kulağımda Patricia Kaas’ın “Mon Mec a Moi” şarkısının sonundaki keman sesleri ile o telaşla yürüyen kalabalıkta yükseldiğimi hissetmiştim. Bu anı da yıllardır heybemde duruyordu ve bir daha yaşayamam sanıyordum.

Artık böyle düşünmüyorum. Akbükten Akyaka’ya pedallarken ya da Balıkaşıran’ı çıkarken bu anları yine yaşadım. Öylece durmak, kalmak istedim o anlarda.

İşte “Öyle bir rüya” idi yaşadıklarım.

***

Hayat ve fabrika devam ederken, direk ve dolaylı olarak, kısa bir süre de olsa hayatı durdurmama fırsat veren en başta değerli eşim ve herkese sonsuz teşekkürler.

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

03 Eki Yönetme Yaşı

Aklıma hep “garip sorular” takılıyor ve bunlara kendimce cevaplar bulmaya çalışıyorum. Bu sorular ve cevaplarımı da kayda geçiriyorum. Bunlardan bazıları belli bir olgunluğa geldiğinde, yani paylaşabilecek kıvama ulaştığında da, bloğumda yayınlıyorum.
İşte böyle bir rutinde aklıma bir soru düştü:

Yönetenlerle yönetilenler arası yaş farkı ne olmalıdır?

Politik yazılar yazma konusunda çok istekli olmadım hiç ama her yazdığımın da politik bir yanı olabileceğinin farkındayım. Politik hiç bir görüşü taraf ya da hedef almadan yazmaya çalıştım. Elbette bir politik görüşe sahibim ve bu görüşümün ancak karşı görüşün varlığı ile anlamlanacağına da her zaman inanmaya devam edeceğim.
Yani Voltaire’in dediği gibi:

Fikirlerinize katılmıyorum ama fikirlerinizi ifade edebilmeniz için canımı veririm.

***

Peki bu soru nereden aklıma geldi?
Ülkemizde sürekli seçimi hatta hep de erken seçimi konuşuruz. Politik partiler, STK’lar , dernekler ; kurum çok fark etmez. Sonuçlanan seçim sonrası hemen yenisi konusunda konuşmalar başlar, bazen kısık sesle bazen yüksek sesle. Böyle bir ortamda 2023 Seçimlerinde 5 Milyona yakın (tam sayıyı hatırlamıyorum) yeni seçmenin oy kullanacağını öğrendim.

Oy kullanma yaşının 18 olduğunu biliyorum. Basit bir matematikle 2023’de 2000-2005 arası doğanların oy kullanacağını hesaplayabilirsiniz. Benim kızımda en genç seçmenlerin biri olarak oy kullanacak. Z kuşağı olarak adlandırlan, 2000-2005 yılları arasında doğan bir çocuğun teknolojik olarak hangi evrelerden geçti diye sordum kendime. Bunu birebir yaşamış bir ebeveyn olarak şöyle geriye doğru bakmaya çalıştım.

Eskiden olsa bir almanağa ihtiyaç duyacaktım. Çocukluğumdan hatırlıyorum gazeteler almanaklar verirlerdi yıl sonunda. Doğan Hızlan 30 Ocak 2008’de köşesinde “Beş yüz sayfada bütün bir yılı öğreneceksiniz” diye çok güzel anlatmış almanakları. Hala almanaklar var mı bilmiyorum. Yekta Kopan’ın bir podcast yayınında duymuştum. Can Yayınları “Can Almanak” adıyla böyle bir yayını olmuş. Maalesef sadece 2015 ve 2016 yıllarında çıkmış. Alışveriş listemin yeni misafirleri oldular. 50 yaşıma girerken 40 yaşlarımı hatırlamak için 2015 sayısını okumak çok eğlenceli olacak.

Almanak bana bir başka şey daha çağrıştırıyor: Geleceğe Dönüş-2’de Marty’nin can düşmanı Biff’in 1950-2000 yıllarına ait spor almanağını 1955 yılına giderek gençliğine vererek geleceği değiştirmesi. Çocuk aklımla bunun aynısını yapıp Spor Toto sonuçlarını bilmek istemiştim.

***

Neyse konuyu çok da dağıtmadan 2000-2010 yıllarında neler olmuş diye YouTube’da bir araştırma yaptım;

Milenyum’a bilgisayarların çökeceği korkusu ile girdik. Internet hayatımıza girmişti ama daha hayatımızı yönetmiyordu. Y Kuşağı ve altı,internetsiz bir dünyayı bildikleri için internet bağımlılığından hep şikayet ederler. Misafiri olduğumuzun bu dijital dünya da ev sahibi gibi davranmaya çalışmalarımız hep komik gelmiştir bana.

2000 yılında bir Türk internet alemine damga vurdu: Internet Mahir ve I kiss you sloganı. Yazım için araştırma yaparken Mahir’in 2000 yıllarda hazırlayarak ünlü olduğu web sayfasını ilk defa ziyaret ettim. Facebook’un icat edilmediği bir dönemde, ilkel bir internet sitesine koyduğu mayolu fotosu ve dünya kadınlarına haşin seslenişine birkaç saatte dünyanın dört bir yanından 800.000 kişi kayıtsız kalmamıştı. Şimdi güncellediği profesyonelce hazırlanmış sitesindeki mesaj ise çok düşündürücü!

The Mystic Kiss of Mahir Çağrı.

Bu yıllarda çocuklarımızı akşamları kopya-korsan vcd’lerdeki çizgi filmler ve Baby Einstein serileri ile oyalardık. Çünkü telefonlarımızdaki tek oyun yılandı. Renkli, bluethootlu ve radyolu telefonlar ile 2001 de tanıştık. Kameralı telefonlar için ise 1 yıl daha bekledik: 0,3MPixel.

2004 yılında Mevzuatın teknolojiden geri gelmesinden dolayı kablosuz ağ mahkemelik oldu. 2004’de bir önemli olay daha vardı ki hayatımızı tamamen değiştirdi: Facebook kuruldu. Bu dünyanın en büyük ülkesini vatandaşlık alım işlemlerine ise 2006 yılında başladı. Peki biz ne yaptık bu yeni dijital dünyada, ebemizin çocuğuna kadar aradık hatta rakı sofrasında yan masaya Haydari ve Dansöz gönderdik.

2005’de ise Youtube yayına başladı ve bir yıl sonra Google tarafından satın alındı. 2007’de iPhone çıkışı ile artık “yıkıcı teknoloji” kavramına en güzel örnek olan cep telefonları hayatımızın merkezine oturmaya başladı. 2009 yılında 3G Mobil internet ile tanıştık .2010 yılında bu seferde taşınabilir bilgisayarların gelecekte katili olacak Ipadler hayatımıza girdi ve de Instagramda fotolar paylaşmaya başladık.

Teknolojinin yolculuğu Türkiye’de her zaman çetrefilli olmuştur. Bu 10 senelik dönemde, ne hızımız vardı, ne de özgürlüğümüz. Bundan en çok Youtube çekti. Sürekli sözde yasaklanıyordu, ama herkes girebiliyordu ufak bir ayarla.

***

2000-2005 doğumlu çocuklar, bizim için bilim kurgu olan, her kullandığımıza “oooo” diye tepki verdiğimiz şeylerin dışında bir şey bilmeden yetişti. Tıpkı Halil Cibran’ın dediği gibi;

Çünkü ruhları geleceğin evinde yaşar; düşlerinizde bile gidemezsiniz oraya

2023 yılında yapılması planlanan Cumhurbaşkanlığı seçimi için aday olarak adı geçen politikacıların seçim zamanı yaşları 68 ile 73 arasında ve seçilirlerse ilk dönemlerini 73 ile 78 yaşları arasında bitirecekler. Bunda ne var diyebilirsiniz, tecrübenin ne kadar önemli olduğunun altını çizebilirsiniz.

Fakat benim kafamdaki en önemli soru teknolojinin bu kadar hızla ilerlediği bir dünya da bu teknolojiye yön verecek, liderlik edecek kişilerin bu ilerleyen yaşlarında ve bakış açılarında bu değişime nasıl liderlik edebilecekleri.

Twitter’ı kullanabilmeleri, seçmene mesajlarını Youtube’dan Twitch’den vermeleri misafir oldukları bu evde ev sahiplerine ne kadar anlamlı gelecektir. Yıllar önce Bulut Teknolojisi ile ilgili verilen demeç ile Kanada Başbakanı’nın Kuantum Bilgisayar hakkında verdiği demecin karşılaştırıldığı videoyu izlemişsinizdir.

Bu yaş polemiğini siyasal partiler dışında her türlü STK ya da herhangi bir organizasyonda görebilirsiniz. Herhangi bir kuruluşta, kuruluşun geleceğine yön verecek liderin yaşının her dönemde aşağıya inmesi gerektiğine inanıyorum.

Tecrübeyi göz ardı etmiyorum tabi ki; tecrübelerin paylaşılabilmesi için illaki tepede olmak gerekmez. Gençlik enerjisi ve heyecanının her zaman tecrübeli bir akla ihtiyaç duyacağına inanıyorum. Ama sadece tecrübenin liderlik ettiği bir kurum veya kuruluşta enerji ve heyecanın olmayacağını düşünüyorum.

Sonuçta tecrübe zaman içinde insanı konfor alanına hapis eder, kaybedeceklerin artar ve sonunda her yenilikçi fikre karşı nedenler yaratırsın, sahip olunan yetki ile de bu düşüncelerin önünü kesersin hatta yasaklarsın. Denenmesi için fırsat verdiğinde de başarısız olsun diye engeller yaratırsın.

***

Bunları yazarken aklıma “İstanbul Kanatlarım Altında” filmi geldi; Aslında buna benzer bir durumu ne de güzel anlatıyordu. Filmden aklımda kalan en güzel replik ise rahmetli Savaş Ay’ın sesinden Sabahattin Eyüpoğlu çevirisi Ömer Hayyam dörtlüğü:

Öldük dünyayı ardımızda bırakıp gittik
Binlerce incimiz vardı işlenmedik
Sersemliği yüzünden bilgisizlerin
Renk renk düşünceler kaldı söylenmedik.. 

Renk renk düşünceler biz beğensek de beğenmesek de söylenecek ve bizler buna yol açmazsak, bilgi ve enerjileriyle gençler yollarını açacaklar.

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

08 Ağu Büyüyünce Serdar Kuzuloğlu Olacağım

İnsan üç kere doğarmış:
İlki annesinden, 18 yaşında tercihlerinden ve 40’ında hatalarından.

Yıllar önce sosyal medyada bir paylaşımda görmüştüm bu aforizmayı. Yıllandıkça daha da iyi anlar oldum. Ağustos ayında, 18 yaşında olanlar üniversite tercihlerini yapma telaşındalar ve tabi ki de aileleri. Tercih yapanlar ikinci doğumlarını yaşadıklarından ve tercih yapanlara akıl verenlerin de üçüncü doğumlarını yaşadıklarından haberdar olduğunu umuyorum.

Aklımdan bunlar geçerken 28 yıl geriye gidip o günleri hatırladım;

1990’da liseye başladığımda gelecekte ne olacağıma dair hiçbir fikrimde yoktu. Sadece fen dersleri diğer derslere göre bana kolay geliyordu, onun farkındaydım. Bütün kıllıklarına rağmen Monsieur Rein ile de iyi geçiniyordum, bana sıcak davranıyordu. Monsieur Rein’ı tanımayanlar için  bir öğretmenin öğrencisine sıcak davranmasında ne var diyeceksiniz biliyorum. Tanısanız demezdiniz.

1990 kışında yarı yıl tatilinde Ankara’ya gidip Odtü kampüsünü gezdim ve o gün “ben burada okuyacağım” diye kararımı vermiştim. Aynı yılın yazı, çok sevdiğim bir abimin Odtü Fizik’den arkadaşları gelmişti, onlarla tanıştım ve bölüme de karar vermiş oldum. Büyünce Fizikçi olacaktım. Bu kararımda onlar kadar Erdal İnönü’nün de etkisi oldu. Direk bir etkiden bahsetmiyorum, tavrı, keskin zekası ve ince mizah anlayışı beni etkiliyordu. Daha lisenin başında okul ve bölüm konusunda kararımı vermiştim. Ya da verdiğimi sanıyordum.

Lise sona kadar bu kararlılığım devam etti. Ailem bu kararlılığım karşısında beni desteklediler. Üniversite sınavında girdiğimiz zamanlarda, tercihler sınava girmeden önce yapılırdı. Rehberlik diye bir hizmet varsa da bundan haberim yoktu. Dershane de aldığımız sınav ortalamalarına ve geçen seneki puanlara göre tercihlerimizi yapardık.

Benim işim kolaydı diye düşünüyordum hem bölüm hem de okul belliydi. Kubilay dershanesindeki Kimya hocam Ahmet Fahri “fizik okuyup ne yapacaksın, dershane hocası mı olacaksın? Yaz bir mühendislik, bileğimde bir altın bilezik olsun” dedi. Ahmet Fahri hocam Odtü Kimya bölümündendi. Liseye başlarken nerede ve ne okuyacağıma karar vermiş ben, onun etkisiyle Odtü’den 3 mühendislik tercihi yaptım: Bilgisayar, Elektrik-Elektronik ve Makina.

İlk sene kazanamadım. Kazanamadığım için hiç pişman olmadım. İkinci sene aynı tercihlerle Odtü Makina Mühendisliği bölümünü kazandım. Ailemde ve çevremde Makina Mühendisi olmadığından açıkçası makina mühendisi ne yapar bilmiyordum. Kazandığımı tebrik edenlerin “sen mezun olunca ne olacaksın?” sorularına “makinist olacağım hatta doktora yapınca da Baş Makinist olacağım” diyordum.

Kaydımı yaptırdım ve Ankara günleri başladı. Benim zamanımda mühendislik eğitimi her şey hakkında biraz bilgi öğretiyordu. Daha o zamanlar mekatronik gibi disiplinler arası konularda moda olmamıştı. Ben de ortama uydum ve her şey hakkında bir şeyler öğrendim. Isı konularına yatkın olarak mezun oldum ama her çiçekten biraz bal aldım.

Mezun olduğumda ne yapacağımı bilmiyordum. Tıpkı Hakan Tetik ustamın kitabında dediği gibi önüme gelen en janjanlı trene binmeye çalışıyordum. Öyle de oldu. Isıcı olan ben mezuniyetten 3 ay sonra Tofaş Arge’de süspansiyon tasarımı bölümünde çalışmaya başladım. Hayat çok sürprizlerle doluydu.

Daha sonrasını başka yazılarımda paylaşmıştım sizlerle. 18 yaşımda yaptığım seçimim, ikinci doğumumla mühendis kafası ile devam ettim hayatıma. Sonra sayısını bilmediğim birçok seçim ve yanlışla da 40 yaşlara geldim. Pişman olduklarım var yaşadıklarımda, çoğuyla barıştım ama ah keşkelerim de yok değil. İşte bu hatalarımda  benim üçüncü Doğumum.

Süratın ve belirsizliklerin çağı bu yaşadığımız. Çok klişe olacak ama gerçekten de geleceğin mesleklerinin birçoğunu daha bilmiyoruz. Teknoloji ile haşır neşir olduğunu iddia eden ve sürekli öğrenmeye çalışan biri olduğumu düşünmeme rağmen, bu sürat ve belirsizlikler aklımı başımdan alıyor. Günümüzde birkaç meslek dışında, bir alanda çalışmak için o alandan bir lisans diplomasına bile ihtiyaç olmadığı durumlar artık hiçbirimizi şaşırtmıyor.

Merak sahibi ve disiplinli olan herkes kendini istediği alanda yetiştirebileceği bir dünya da yaşıyoruz. Lisans diploması sahibi olmamayı öğütlemiyorum ama bir lisans diplomasının hangi üniversiteden mezun olursanız olun, sizi bir meslek sahibi yapamayacağına inandığımı söylüyorum.

Seçimler yaparken ve hatalar yaptığımı hissettiğim anlarda topraklanmak için Youtube’dan 3 videoyu birbiri ardına seyrederim; Steve Jobs, Denzel Washington ve Serdar Kuzuloğlu’nun üniversite mezuniyetlerinde yaptıkları konuşmalar.

Geçmişe geri dönme gibi bir şansım yok ama gelecek için bir şeyler yapabileceksem ancak bugün yapabilirim.

Her gardımın düştüğünü hissettiğimde bu 47 dakika 4 saniyelik ritüel beni topraklar ve yeniden başlatır.

***

Gelelim yazının başlığının hikayesine:

Evet büyüdüğüm zaman Serdar Kuzuloğlu olmak istiyorum. Düşünsenize kitap okuyor, araştırıyorsunuz; bunları içselleştiriyor ve insanlarla farklı mecralardan paylaşıyorsunuz ve bunun için size para veriyorlar. Hangi insan nasıl büyüyünce böyle çalışmak istemez.

Oysa neler çektiğini, nelerden fedakârlık ettiğini bilmeden, oraya nasıl geldiğini umursamadan hemen onun gibi olmak istemek çok kolay. İş hayatında da buna hep rastlarız, herkes kendi işinin zor, diğerlerinin işinin çok kolay olduğunu düşünür ve onun yerinde olmak ister.

Ben kolay olanı seçmiyorum, zaten kolay olsa beni seçmiyor ve büyüyünce öyle olmak istiyorum.

Tabi büyürsem!.

Bunun için merak etmeye ve araştırmaya devam ediyorum. Bu yüzden tercih yapanlara ve tercih yapanlara akıl verenlere verebileceğim tek akıl:

Ne okuduğunuz değil, ne okumaya devam ettiğiniz önemli.

***

Son söz;

Ömür boyu çırak kalmaya, talebeliğe-bilgiyi talep etmeye devam edebilmeye ve bir gün, büyüdüğümde arabamın arka camına “Tek Rakibim Serdar Kuzuloğlu” yazabilmeye…

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

25 Tem Umut ile Ümit

Aynı köyde büyüyen iki sevdalı idi Umut ile Ümit. Adları her zaman beraber anılırdı, ayrılmazdı. Karışırdı bile bazen isimleri. Köyde aşkları dillere destandı. Ama köye ulaşmak zor idi ki köylüler dışında bu hikayeyi kimse bilemiyordu.

Bir gün karın yolları kapattığı mevsimde, bir adam çıkageldi. Herkes nasıl o yolları aştığını sormadan edemedi. Köy kahvesinde sobanın yanında misafir ettiler. Adını sordular, nereden geldiğini nereye gittiğini sordular, ağzında sadece “A” çıktı. Adam ısındıktan sonra kendine geldi ve sıcak bir ıhlamur eşliğinde konuşmaya başladı ve susmadı. Susmamasından kimse rahatsız değildi, çünkü adam o kadar güzel konuşuyor, o kadar güzel dokunuyordu ki herkesin içine, artık köyün en büyük eğlencesi idi, akşamları sobanın yanında adamın anlattıklarını dinleyerek hayaller kurmak.

Adını bir daha sormadılar, ona A. dediler. Nereden geldiğini öğrenemediler, ama çok okumuş ve okumaktan üşütmüş olduğunu düşündüler. Sorun da etmediler. Çünkü çok güzel hikayeler anlatıyordu. Nereye gittiğini sorduklarında ise aldıkları cevaptan şaşırdılar, “insan hiç kendine gider miymiş” yahu.

A. anlattı onlar dinledi, tanrının bu mevsimde unuttuğu bu köyde bir nimetti onun anlattıkları. Günler böyle geçerken, A. birden sordu, yok mu sizin bana anlatacak bir hikayeniz diye. Muhtar hemen atladı. Bizim köyde bir çift vardır, böyle bir aşk hikayesi duymamışsındır. Adları bile birdir: Umut ile Ümit.

A. Birden köpürdü; “Umut ile ümit bir midir ya! Siz ne söylediğinizi kulağınız duyar mı?” diye.

Ümit kötülüklerin en kötüsüdür çünkü işkenceyi uzatır.

18 Tem Deliler

Diyorlar ki bazen gözlerimden
Deliler doluşmuş bakıyor birer birer
Delilerden sen anlarsın, konuş onlarla
Nasıl muhtacım buna!

Hepimiz deli doğarız, bazılarımız deli kalırız.

                                                   Samuel Beckett.

Nasılsın?

Standart!

Allah standarttan ayırmasın.

Delilik şüphesiz aptallıktan daha iyidir delilik var olmuş bir zekanın yok oluşudur. Aptallık ise var olmamış bir zekanın var olmamaya devam edişidir.

Sağnak yağmurlu bir günde, adamın arabasının lastiği tam akıl hastanesinin yanında patlar. Adam dışarı çıkar ve yağan sağanak yağmura rağmen lastik değiştirmeye başlar. Tam bijonları alıp yerine takacağı sırada bijonlar su akıntısı kapılıp logar kapağından aşağıya düşerler. O çaresizlik anında, akıl hastanesinin duvarlarından onu izleyen akıl hastası ile göz göze gelir. Çaresizce akıl hastasına doğru “ben ne yapacağım şimdi?” diye serzenişte bulunur. Akıl hastası oldukça “cool” bir şekilde neden her tekerden bir bijon söküp stepneye takmadığını sorar. Adam hayatının anlamını bulmuş gibi bu fikre çok sevinir ve hemen söyleneni yapar. Tam arabasına bineceği anda kalakalır; Az evvel akıl aldığı kişi akıl hastanesinde yatmakta olan bir hastadır. Ona dönerek “bunu nasıl akıl ettin ve sen neden buradasın?” diye sorar. Aldığı cevap daha da düşündürücüdür: “Ben delilikten yatıyorum der salaklıktan değil.”

04 Tem Değerler

Sizi siz yapan değerler ne diye bir soruyla karşılaşmıştım bir toplantı sırasında. Tam düşünmeye başlayacağım sırada, soruyu soran düşünmeden cevap vermemi salık verdi. Oysa daha o telkini duymadan arka planda işlemci çalışmaya başlamıştı bile ve kendimi üç şeyle ifade edebilmek için onlarca değer diye adlandırabileceğim şeyi aklımda sıralamaya başlamıştım bile . Sorunun ardından gelen istek beni durdurdu. Soluk aldım ve aklıma gelen ilk üç şeyi düşünmeden dile getirdim: Adalet, Merak ve Hayalperest.

Karşımdan bir yorum almadım, almayı da beklemiyordum. Ana konumuza döndük. Ama ben bu üç kelimeyi defterime not aldım, daire içine aldım ve kırmızı renkli kalemle “Üzerine Düşün” yazdım. Sonrasında ise kuluçkaya yattım. Çok emindim, o anda yaşadığım deneyim bir anda yine aklıma düşecek, düşünmeye, içimde hesaplaşmaya ve yazmaya başlayacaktım. Ve de öyle oldu. Sabah işe gelirken dinlediğim bir şarkı çağrışım yaptı ve yol boyunca üzerine düşündüm.

İnsanın kendini üç kelime ile ifade etmesi zor ama asıl zor olan bu seçtiği kelimelerin yaşamına ilişkilendirmesi ve sonrasında bunların doğru kelimeleri olduğuna ikna etmesi. Bu tür sorulara çoğunluğun verdiği cevaplar genelde “Dürüst, çalışkan, merhametli” gibi genel geçer kavramlar oluyor. Ben de düşünürken bunlar içinden bir seçim yapacaktım eğer soru sonrasındaki telkini almasaydım.

***

Adalet, adil olmak; ağzımdan çıkan ilk kelimeydi. Hayatımda herkese adil davranmaya çalışıyorum. Adalet hiçbir zaman eşitlik olmadı benim için. İşim gereği herkesi mutlu etmek gibi bir şansım yok: yöneticilik yapıyorum ve kararlarımı her zaman analitik analizlere dayandırmak zorundayım.

Steve Job’un çok sevdiğim bir sözü var:

Herkesi mutlu etmek istiyorsanız yönetici olmayın, dondurma satın.

Ama her zaman içimdeki sese soruyorum adil olabildim mi diye. Hayat adil değil ki diyeceksiniz biliyorum. Kendinize karşı dürüst olabilmeniz için içinizdeki sesle barışık olmalısınız yani vicdanızla. Vicdan için Fransızlar tanrının içinizdeki sesi derler. Doğuştan içimize yerleştirilen, karar ve hareketlerimiz ile geliştirdiğimiz veya köreltip öldürdüğümüz ses. Kuran-ı Kerim’de de bununla ilgili bir ayet var çok sevdiğim:

Şems Suresi
…
İnsan Benliği ve onun yaratılış amacına uygun biçimlenişi şahit olsun
Ve nihayet insanın benliğine iyiyi ve kötüyü tanıyıp sorumsuz ve sorumlu davranma yeteneğini yerleştiren şahit olsun ki
Kim kendini geliştirip arındırırsa o kesinlikle edebi mutluluğa ulaşacaktır.
Kim de kendini geliştirmeyip içindeki iyilik tohumunu çürütürse, o kesinlikle kaybedecektir.
…

Bazen aldığım kararlar kişilerin hayatlarını olumsuz yönde etkiliyor ama vicdanımla baş başa kaldığımda bu aldığım kararın daha önce aldığım kararlarla tutarlılığını sorguladığımda rahat uyuyabiliyorsam benden mutlusu ve huzurlusu yok. İyi bir yastık oluyor bu zamanlarda vicdanım. Hayatımın amacının vicdanımın ağırlık merkezini yukarılara taşımak olduğuna inanıyorum.

Adil olmak sadece aldığım kararların vicdanım da verdiği huzur değil, hak etmediğim hiçbir şeye sahip olmadım ve olmak istemiyorum. Ancak çalışır ve bunun için ter dökersem kazanımlarım benim için anlamlı oluyor. Günümüzde belki de çok demode bir beklenti bu. Ama ben böyle olmalı seçiyorum. Çakallığın kurnazlık ve zekanın önüne geçtiği bir dünyayı kabul etmiyorum. Tıpkı o duvar yazısında söylediği gibi:

Milyonlarca sinek bok yiyor diye ben bok yemem.

Bunları yazarken benim şiirim diye kabul ettiğim  Edip Cansever’in Umutsuzlar Parkı’dan birkaç mısrası geldi aklıma.

Bilmezler, kızmıyorum, bunu onlardan anlıyorum biraz
Erimek, bir olmak ve unutulmak içindeki onlardan
Ya da bir başkaca şey: ben kendimi ayırıyorum
O yapayalnız olmaktaki kendimi
Böyleyken akıp gidiyorum bir nehir gerçeği gibi
Sanki ben upuzun bir hikâye
En okunmadık yerlerimle
Yok artık sıkılıyorum.

***

“Merak etmeye devam et” yanlış hatırlamıyorsam National Geographic dergisinin sloganıydı. Merak etmek ve soru sormak sayesinde insan insan oldu. Bununla ilgili onlarca bilim adamının hayat hikayesi ve trajedisini okumuşsunuzdur. Beni ben yapan ve yapmaya devam eden şeydir merak. Sorular sorarım her an, cevaplarını bulamayacak olsam da.

Merak susuzluğunu deniz suyu ile gidermektir, susadıkça içersin ve içtikçe daha da susarsın.

Merak, Don Kişot gibi dogmaların ile savaşmaktır. Her mağlubiyet seni daha hırslandırır ve her galibiyet yeni bir cephe açar. İnsanın bitmeyecek savaşıdır bu.

Yenileceğini bile bile denemeye devam edersin tıpkı öleceğini bile bile yaşadığın gibi.  (Özdemir Asaf’a bir selam)

Merak etmek deliliğin başlangıcıdır. Hayatımızın birçok kolaylığı “delilerin” merakları yüzünden varlar.

***

Albert Einstein hayal gücünün bilgiden daha önemli olduğunu söylemiş. Merak ve hayal etme bu nedenle birbirini tamamlayan kavramlardır. Hayal edersin, sonra hayalinin peşinde koşarken merak sana yol gösterir. Hayallerin gerçekleşmese bile merak seni geliştirir ve daha güzel hayallerin peşine koşarsın.

Hayatım boyunca hep hayaller kurdum, bazılarını gerçekleştirdim bazılarını ise artık gerçekleştiremem ama hayal etmek hep beni canlı tuttu bu sonunu bildiğimiz tiyatro sahnesinde oynarken. Araba kullanırken, bisiklete binerken, müzik dinlerken ya da uykuya dalmadan önce hep hayaller kurdum ve kurmaya devam ediyorum. Bunlar beni canlı tutuyor. Bunları yazarken aklıma düştü Orhan Veli’den Dalgacı Mahmut Şiiri,

İşim gücüm budur benim,
Gökyüzünü boyarım her sabah.
Hepiniz uykudayken.
Uyanır bakarsınız ki mavi.
Deniz yırtılır kimi zaman,
Bilmezsiniz kim diker;
Ben dikerim.
Dalga geçerim kimi zaman da,
O da benim vazifem;
Bir baş düşünürüm başımda,
Bir mide düşünürüm midemde,
Bir ayak düşünürüm ayağımda,
Ne haltedeceğimi bilemem.

Kulağımda ise Ezginin Günlüğü’nden Ebruli’nin tınısı:

Uyanır gece yarısı
Yoktan sevda yaparım
Dilsizler bana danışır, kelebeklerin aklı benim
Sen unut geçmişini, ben aklımda tutarım
Gemilerle her gece ben çok uzaklardan dönerim
Çağırırlar küçük adımı, karafakiden ben akarım
Kalbim sevda kuyusu
Her gün yoldan çıkarım
Adamım, bu küçük işlere ben bakarım, yakarım
Benim adım Ebruli, biraz gerçek biraz rüya
Yalanımı sevsinler, aşksız dönmüyor dünya

***

İşte o gün bana sorulan soru ve verdiğim cevap ve sonrasında düşündüklerim bunlar. Ben kendi pusulamı ve kutup yıldızımı paylaştım sizlerle.

Dürüstüm demedim mesela o gün; dürüst olalım, hangimiz yalan söylemedik ki. Söylediğim her yalan vicdanımda bir iz bıraktı ve bırakmaya devam ediyor.

Çalışkanım da demedim, çünkü biliyorum:

Zor bir işi tembel birine verin, bir kolay yolunu bulur.

Peki sizi siz yapan 3 değer nedir?

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

03 Haz Dünya Bisiklet Günü

Birleşmiş Milletler 2020 yılında, 203 yaşına giren bisikletin doğum gününü belirleyerek 3 Haziran’ı Dünya Bisiklet Günü olarak kabul etti. Bu günde, toplumda bisiklet kültürünün gelişmesine yönelik her türlü uluslararası ve yerel etkinlikleri teşvik ediyor.

İnternette Dünya Bisiklet günü diye aratırsanız bulacağınız ilk haberde bu yazılanlarla karşılaşırsınız.

Bisikletin mucidi kabul ettiğimiz Kont Von Drais, “Laufmaschine” için patent başvurusunu 12 Ocak 1818’de yaptı. 6 ay önce de 12 Haziran 1817 tarihinde ise icadını ilk kez kamu önüne çıkararak Mannheim’dan Schwetzingen’a gidip gelmiştir. Bu 15 kilometrelik yolculuk 1 saat sürmüştür. Ne 12 Ocak ne de 12 Haziran Dünya Bisiklet günü için seçilmemiş.

Peki neden 3 Haziran? Merak edip Wikipedia’ya baktım.

1892’de Liverpool kurulması, 1965’de Edward Higgins White’in uzayda yürüyen ilk Amerikalı olması gibi olayların olduğunu ama bisiklete dair bir önemli bir haberin olmadığını gördüm.

Aynı şekilde doğum ve ölümlere baktığımda da Bisiklet dünyasına dair bir kayıt ile karşılaşmadım; 3 Haziran’da dair akılda kalanlar Franz Kafka, Nazım Hikmet ve Muhammet Ali’nin ölüm yıldönümleri olması.

Nazım Baba’nın ölüm yıldönümünde onu anmamak olmaz.

Yoldaşlar, ölürsem o günden önce yani,
öylece gibi de görünüyor
Anadolu’da bir köy mezarlığına gömün beni
ve de uyarına gelirse
                  tepemde bir de çınar olursa
                  taş maş da istemez hani.

Dünya Bisiklet gününün seçiminde hiç mi anlam yok peki? Dostum Aydan Çelik’e sordum sence neden 3 Haziran diye. Aldığım cevap çok mantıklı geldi; “Bence takvimde yer bulamadılar.” Bu arada kapak da kullanmama izin verdiği çizimin için de sonsuz teşekkürler Aydan. İyi ki varsın.

Peki bu takvime uydurma nedeniyle seçilen 3 Haziran’ın hiç mi anlamı yok, aslında var; yıllardır bisiklet sektörüne hizmet eden dostum, kardeşim, mesai arkadaşım Selim Ataz’ın yaş günü. Ne kadar şanslı biri, kıskanmıyor değilim kendisi. Yıllardır emek harcadığı ve harcamaya devam ettiği bisiklet için seçilen gün onun da yaş günü.

Yaş günün kutlu olsun Selim.

Benim yaş günüme dair en önemli olay ise Körfez Savaşının başlaması.

***

Bisiklet için farkındalık yaratan her gün önemlidir. Bu nedenle 3 Haziran Dünya Bisiklet Günüdür ve Dünya Bisiklet Günümüz kutlu olsun.

Geçtiğimiz yıl, tıpkı her sektör gibi, pandeminin getirdiği zorluklar ve dayattığı yeni yaşam koşulları Bisiklet ve Bisiklet sektörünü de etkiledi. Bu etkileri 4 aşama da özetleyebiliriz.

Sektörün yan sanayi parkının uzakdoğu da yoğunluklu olması kaynaklı, ilk aşamada parça tedariğinde bir belirsizlik oluştu. Yan sanayiler de karantina nedeniyle kapanmalar ve sevkiyatların geleceğinin belirsizliği gözlemlendi. Bu sürede hala talep devam etmekteydi.

İkinci aşama da ise kriz müşteri tarafındaydı. Avrupa’da kapanmalar başladı ve bir anda sipariş iptal ve ertelemelerle yüz yüze geldik. Tedarikçilerde durum düzelirken, bu sefer müşteriler sevkiyatlarını geciktirmek istiyorlardı.

İkinci aşamadan üçüncü aşamaya geçiş ise çok hızlı oldu, fabrikalar iptal olan siparişlerin yola çıkacak parçalarını yönetmeye çalışırken, Avrupa yeni yaşam düzenine adapte oluyordu. Bisiklet bu yeni dünya düzeninde ulaşım için en önemli oyuncu olmuştu. Hükümetler sokağa çıkma kısıtlamalarında bisiklet dükkanlarına tamir işlemi için izinler veriyorlar, bireysel bisiklet kullanımına dair kısıtlamalarda esnekliğe gidiyorlardı. Bu da “toplu ulaşıma entegre” olması hedeflenen bisikleti bir anda “toplu ulaşıma alternatif” hale gelmeye başlamıştı. İptal edilen siparişler yeniden misli ile talep edilmeye başlandı. Hatta hiç alışık olmadığımız ülkelerde hiç alışık olmayan bisiklet türleri için talep gelmeye başladı. Daha doğrusu 2 tekeri ve pedalı olan her şeyi talep ediyorlardı.

Bu da sektörün şu anda da devam eden 4. Dönemine denk gelmekte, talebin inanılmaz bir hızla artması ile önce bayilerin sonra da üreticilerin stokları hızla eridi. Bunun sonucunda da tüm dünyada yan sanayilere sipariş yağmaya başladı. Bu “kar topu” etkisi de, bu kadar hızlı talep değişimine hazır olmayan büyüğünden küçüğüne tüm parça üreticilerini çok zorda bıraktı. Bazı parçalarda tedarik süreleri 3 hatta 4 katına çıktı. Bisiklete talebin 15-20% civarında arttığını tahmin ettiğimiz dünya da, parçaya talebin bu kadar misli artması haliyle tedarikçileri yatırım yapma konusunda da “ya talep artışı geçici ise” kaygısıyla kararsızlığa itti.

Birçok tedarikçi vardiya eklenmesi gibi çözümlerle bir miktar kapasite arttırsa da henüz yapısal kapasite arttıran firmaların sayısı oldukça kısıtlı. Bu sürecin en sevindiren tarafı, Avrupa’da parça üretimi konusunda birçok yatırım yapılmakta olmasıdır. Fakat üzücü olan tedarik zincirini tamamlayan en önemli parçalarda henüz bir kapasite artışı olmaması nedeniyle hala bu “kar topu” etkisinin ne zaman eski günlerdeki ritmine gireceğine dair iyimser bir takvim bulunmamakta.

Türkiye’de sektörümüz de aynı süreçleri birebir yaşamaya devam ediyor. Montaj kapasitesi anlamında gerek ülke talebini gerekse de ihracata cevap verecek nitelikte, fakat yan sanayi konusunda tüm dünya gibi uzakdoğu’ya bağlılık, maalesef sektörü zor duruma sokuyor ve önümüzdeki en azında 2 yıl için daha bu sürecin devam etme ihtimali var.

***

“Her kriz içinde fırsatlar barındırır”. Aslında “Dünya Bisiklet Günü” için verilebilecek en güzel mesajın bu olduğunu düşünüyorum.

Neden mi?

Bisiklet kullanımı konusunda Türkiye’de inanılmaz bir dönüşüm var. Adeta bir “Bisiklet Devrimi” gerçekleşiyor. Yıllardır topluma dayatılan hafta sonu etkinlikleri gerek kısıtlamalarla gerekse de sağlık kaygılarıyla, insanları farklı arayışlara itti. Bisiklet bu arayışlarda en iyi alternatif. Ulaşımda da coğrafyanın ve mevsimin imkan sağladığı her yerde bisiklet en sağlıklı alternatif olduğunu bir kez daha kanıtladı.

Her ne kadar Bisiklet Turizmi pandemi koşulları ile emekleme aşamasında ağır darbe almış olsa da, seyahat kısıtlamaları ve aşılama çalışmaları sonucunda deneyim turizminin gelecekte turizmin parlayan yıldızı olacağına inanıyorum. Gurme, dini, doğal yaşam ve tarih gibi bu tür deneyim fırsatlarında belki de dünyanın en zengin ülkesi olan Türkiye, bisiklet ve özellikle de e-bisiklet ile deneyim turizminde en önemli rota olacak.

Sektör açısından bakıldığında ise bu yükseliş trendiyle ve uzakdoğu’da kaynaklı yaşanan termin sorunları Türkiye’de parça tedariği konusunda yatırım fırsatları doğuruyor. Güçlü bir sanayi ve kalifiye işgücüne sahip ülkemiz, bu krizi fırsata çevirebilir.

Covid salgını herkes için çok zor geçti ve geçmeye devam ediyor. Belirsizlik her birimizi karamsarlığa sürüklüyor ama hayatımıza kattığı birçok iyi yanı da göz ardı etmemek lazım. İnsanlar hayatlarını yavaşlatmak zorunda kaldıkları bu dönemde içlerine dönerek birçok farklı yeteneklerini keşfetti. Çevremde mutfak ve elişi konusunda bu kadar yetenekli dostum olduğunu bilmiyordum.

Covid salgını birçok alanda kabul edilmesi uzun yıllar alacak değişimleri çok hızlı kabul etmemize olanak sağladı. Bisiklet kültürünün ilerlemesi için tırmanmamız gereken basamakları neredeyse üçer üçer çıktık bu dönemde. Bu kazanım çok önemli.

***

Daha krizin yan etkilerini yeni yaşamaya başladık ve maalesef dünya ticaretinin tekrardan dengeye oturması zaman alacak gözüküyor. Bisiklet sektörün içinden bir sosyal bisiklet kullanıcısı olarak söyleyebilirim ki; üreticisinden ithalatçısına, bayisinden servisine tüm sektör bir Don Kişot gibi dengeye ulaşmak için savaşıyor. Aynı şekilde merkezi yönetimden yerel yönetime, derneklerden topluluklara her kurumda bu dönüşüme inanmış durumda. Tabi ki burada maalesef sıklıkla koordinasyon sorunu yaşıyoruz. Zaten ülke olarak en büyük sorunumuz koordinasyon ve planlama.

Eski hayat düzenlerimize döneceğimize inanmıyorum. Artık yeni bir hayat düzeni ve rutini yaratacağız. Bu düzende daha yaşanabilir şehirler ve daha sağlıklı bireyler için bisiklet ile daha da mümkün. Buna inananlar artık eskiye göre daha fazla. Bu insanı çok umutlandırıyor.

“Bir Bisiklet alın, pişman olmazsınız, ömrünüz varsa” demiş Mark Twain. Üstadın sözüne “Anılca” bir düzeltme yaptım.

Aklınız varsa bir bisiklet alın, pişman olmazsınız.

Dünya bisiklet gününüz kutlu olsun, bisikletli bir hayatınız olsun.

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

30 May Sessizlik

Uzun zamandır sessiz kaldım. Bir türlü kafamı toparlayıp bir şeyler yazamadım. Bu yaşadığımız pandemi dönemi gerçekten herbirimizi çok zorladı. Uzun zamandır yaptığımız basit şeyleri bile özler olduk.
Tünelin sonununda ışığı görür gibiyiz. Bu süreçte öğrendiklerimi yazmaya çalışıyorum. Korkarım ki, bu yaşadığımız dönemi ilerleyen yıllarda yine yaşama ihtimalimiz var ve yaşadıklarımızdan öğrendiklerimizi unutmamamız lazım.

Sessizlik nedir?

Tıpkı ışığın yokluğunun karanlık olması gibi çok basit bir tanımla, işitilebilir sesin kısmen ya da tümüyle yokluğudur. İnsanların sessizliği ise konuşmamasıdır.
Geçen hafta sessizlik üzerine bir konuşma dinledim. O konuşmayı dinlerken aklıma bir film ve bir şarkı geldi, sonrasından da bu yazıyı yazma fikri.

***

Yıllar önce Stüdyo AC ‘den Betamax kaset olarak alıp seyretmiştim “Sessizliğin Gücü” adlı filmi. Orijinal adı ise “Amazing Grace and Chuck”. Film 1987 yapımı göreceli olarak küçük bütçeli bir film. IMDB puanı 6 yani vasat bir film.
Peki bu filmi bu kadar özel kılıp sizinle sessizlik üzerine yazdığım yazımda paylaşma nedenim ne? Konusunu paylaşınca biraz daha anlaşılır olacaktır.

Chuck ortaokula giden başarılı bir beyzbol oyuncusudur. Nükleer füzelerin olduğu bir tesise okul gezisine katılır ve nükleer silahsızlanmaya karşı bir tepki koyması gerektiğine karar verir. Hayatta en iyi yaptığı şeyi, beyzbol oynamayı bırakmaya karar verir. Kendisi için çok büyük ama dünya için çok anlamsız bir eylemdir aslında. Fakat bunu yerel basında okuyan Boston Celtics’li Amazing Grace lakaplı basketbol oyuncusu Smith de ona eşlik edince, başlattığı eylem çığ gibi büyür. Dünyada birçok sporcu Amazing Grace’in dahil olduğu bu eyleme destek vererek sporu bırakmaya başlarlar.

Biliyorum çok ütopik bir hikaye ama insanlara her zaman umut gerekmez mi devam etmeleri için?

Bu eylem karşısında silah lobisi Amazing Grace’i öldürür. Herkes eylemin biteceğini sanarken Chuck bu sefer susmayı tercih eder. Nükleer silahlar kaldırılıncaya kadar susmayı. Chuck susunca diğer dünya çocukları da susmaya başlar.

Eylem o kadar büyür ki Amerika Başkanı ve SSCB Genel Sekreteri nükleer silahsızlanma konusunda görüşme yapmak zorunda kalır. Bu görüşme de Amerika Başkanı (bu arada küçük bütçeli desem de Amerika Başkanını Gregory Peck oynuyor) SSCB Genel Sekreterine “torunun seninle konuşuyor mu?” diye sorar. Genel sekreterin cevabı ise “hayır” olur.

Filmin mutlu sonla bitiyor. Ama sessizliğin bir direniş olabileceğini çok güzel anlatıyor.  Arşivciliğimi ve internet merakı az çok sizlerde öğrendiniz, bu filmi hala dijital arşivime koyamadım ve internette ne kadar aradıysam hala bulamadım. Aramaya devam.

***

Bir de şarkı geldi demiştim aklıma: Simon & Garfunkel’den “Sound of Silence”.

Paul 1963 yılında yazdı bu şarkıyı. Şarkı her ne kadar Vietnam savaşı nedeniyle oluşan savaş karşıtı hareket tarafından sahiplense de şarkının savaş ve savaş karşıtlığı ile ilgili yoktur. Paul’un çocukken ışığı kapatarak banyoda şarkı söylemeyi ve sesinin ekosunu duymaktan çok hoşlandığı, şarkının ilk dizesi olan “hello darkness, my old friend” çocukluk anısına gönderme olduğunu internette araştırma yapan herkesin ulaşabileceği bilgi.
Ama ben ise bu sözleri kendi penceremde hep farklı dinledim. Sessizliğin Sesinin hep sessizliğin gücü olduğunu düşündüm.

Ve çıplak ışık içinde gördüm
On bin insanı, belki de daha fazlasını
Söylemeden konuşan insanları
Dinlemeden duyan insanları
İnsan seslerinin asla paylaşmayacağı şarkıları yazan insanları
Ve kimse cesaret etmedi
Sessizliğin sesini bozmaya

Sessizlik üzerine dinlediğim konuşma sırasında aklımdan geçenlerin kağıda dökülebilenleri bunlardı. Gerçekten sessizlik bir eylem miydi? Bence bir eylemdir, bazen cevap vermemek, sessiz kalmak en güzel cevaptır.

Peki sessiz kalmak dinlemek midir? Dinleme konusunda başarısız biri için “bazen” demek en doğru cevap olarak geliyor. Dinlemenin gücüne hep inandım ama daha çok yolum var bu süreçte ama susuyorsam eğer, bu hep bir tepki olduğundandır.

Dinlemek bugünün konusu değil ama yıllar önce duyduğum ve defterime yazdığım ama hala içselleştiremediğim bir söz var.
Anılca ifade edersem, insanın 2 gözü, 2 kulağı ve 1 ağzı var, daha çok gözlemlemek, daha çok dinlemek ve daha az konuşmak için.

Son söz bir ustamla sohbetin satır aralarından kendime çıkarttığım dersten:

Söylediklerini düşünmekten, düşündüklerini söyleme geçmeli insan…

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

04 Nis Sevda ile Sevgi

Bu hafta yazımın başlığı en sevdiğim yazardan, Edip Cansever’den. Kütüphanemde 1977 baskısı var. Okumaya kıyamadığım bir kitap.

Bloğumda dönüp dolaşıp şiire geri geliyorum. Çünkü şiiri çok seviyorum. Çünkü biliyorum;

Herkesin bir hikayesi olabilir ama herkesin bir şiiri olamaz.

Benim bir şiirim var mı bilmiyorum. Ama bugün, şiirler yazacağım yazıda bana yine yardımcı olacaklar. Ne demişti Mario Ruoppolo Pablo Neruda’ya:

Şiir sahibinin değil, ihtiyacı olanındır.

***

…
İçinden doğru sevdim seni
Bakışlarından doğru da sevdim de
Ağzındaki ıslaklığın buğusundan
Sesini yapan sözcüklerinden sevdim bir de
Beni sevdiğin gibi sevdim seni
Kar bırakılmış karanlığından.
…
Sevda bir ateş buldu sende, eğilip öptü seni
Artık kimse denizi bilmiyor.
Dirseklerini masaya koyuşundan belli
Gelip geçen bir günü bitirmek istemediğin
Sevda bir umut buldu senle.
…
Seni günlere böldüm, seni aylara
Daha yıllara, yüzyıllara böleceğim
Ve her zaman söyleyeceğim ki beni anla
Böyle eskitilmiş de olsa bu kalbi
Minesi çatlamış bir diş gibi durduracağım karşında.
…

Bu yazı için aklımdan geçenleri kelimelere dökerken, eksik kaldım hep ve ben de Edip Cansever’den yardım aldım biraz, hissettiklerime tercüman olsun diye. Tıpkı Hasan Hüseyin’in yardım ettiği gibi:

…
Sen aşk şiiri yazamazsın Hasan Hüseyin
Çünkü aşk
Kavganın içindedir
Çünkü sen
İçindesin kavganın
…
Sen aşk şiiri yazamazsın Hasan Hüseyin
Çünkü sen ilkyaz yağmurlarında çırılçıplak
Dolaşır gibi sıcak morlarda
İçer gibi morları
Düşer gibi morlara
Yaşarsın aşkı iliklerinde
…
Sen aşk şiiri yazamazsın Hasan Hüseyin
Oysa sen
Oysa aşk
Oysa sen
Sen
Sen aşk şiiri yazamazsın Hasan Hüseyin.

***

3 Nisan son 12 yıldır hayatımda, hayatımızda önemli bir gün, Burcuyla bir sevdayı filizlendirdiğimiz günün yıldönümü. 12 yılı bitirmişiz bile. İlişkilerin çok kolay tüketildiği bir dünyada 12 yılı devirdik beraber, her ikimizin de geçmişlerinde en azından bir başarısızlık var iken. Sihirli formülümüz herkesin sahip olduğu ama unuttuklarıydı: Sevgi ve Saygı. Bardağın dolu tarafına bakmaya devam ettik hep ve devam ediyoruz.
Herkes gibi zor bir hayatımız var ama beraber olduğumuzda bununla baş edecek gücümüz de var. Ben zor bir adamım, bazen kendime tahammül edemezken, bana tahammül edebilmeyi başarıyor. Kavgalar, tatsızlıklar olmadı mı? Oldu tabi ki, ama açık iletişim her şeyi kolaylaştırdı.
Bu hafta bloğumda bu 12 yılı yazmak istedim ama yazının başında da söylediğim gibi kelimelerim yetersiz kalınca biraz yardım aldım. Son yardımım da Kayahan’dan;

…
Bizimkisi bir aşk hikayesi
Siyah beyaz film gibi biraz
Hüzünlü sonbahar kapısından
Çıkmak gibi aydınlığa biraz
…

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

28 Mar Safralardan Nasıl Kurtulurum?

Manidar bir başlık seçtim bu haftaki yazıma.

Yıllardır biriktiriyorum; kafamda, dolabımda, hard disklerimde, çevrimiçinde, kütüphanemde hatta vücudumda. Artık neden biriktirdiğimi bile bilmiyorum. Sadece biriktiriyorum. Birgün kullanırım diye olduğuna inanıyorum ama o gün de Godot’un gelişine benziyor. Godot gelmeyecek ya da gelse bile fark etmeyeceğiz. Ya da Godot belki de yok. Bu biriktirdiklerim de tıpkı bunun gibi bir şey, tek farkı gerçekten var olmaları.

O kadar da acımasız olmamalıyım bu biriktirdiklerim için, bazen sadece bana değil çevremde de yarıyorlar. Bazen de “tam yerine geldi, manzara koyduk” durumlarında hikâye anlatıcılığıma. Onun dışında çoğu sahip olma duygusunu tatmin etme, ukalalık seviyemi arttırma ve yer kaplama dışında bir işe yaramıyorlar; Çöp Yani.

Bunları bulmak, almak ve arşivlemek ya da saklamak için harcadığım zaman ve para değil beni rahatsız eden. Bunları sürekli yanında taşıma arzusu beni çok yoruyor. Sadece kafamda değil, aynı zamanda fiziksel olarak yanımda da taşıyorum.

Mesela göbeğim, kaç yıldır benle her yere geliyor hergele, hatta her geldiği yerden bir şeyler alıyor kendine. Evde kalayım demiyor hiç.

Aynısı çantanın içine koyduklarımda. Bir seyahate değil işe bile giderken neredeyse her şeyi yanımda taşıyorum ya lazım olursa diye. Bu lazımlılık sadece bana değil bu arada herkese. Bazen bütün hayatımı bir bavula sığdırabileceğim bir hayat hayal ediyorum. Geniş olduğunu düşündüğüm hayal gücüm bile “mavi ekran” veriyor bu durumda.

İş hayatında yalınlıktan bahseden ben, her anımda içimde bu çelişkiyi yaşıyorum. Bunları düşünürken aklıma Can Baba “Bağlanmayacaksın” şiiri geldi:

…
Çok eşyan olmayacak mesela evinde.
Paldır küldür yürüyebileceksin.
…
Çok sahip olmadan, çok ait olmadan yaşayacaksın.
Hem her an avuçlarından kayıp gidecekmiş gibi,
Hem de hep senin kalacakmış gibi hayat.
İlişik yaşayacaksın. Ucundan tutunarak…

***

Hayatıma kendi kattığım bu safralardan, bir türlü kurtulamıyorum ve bu sorunum üzerine kendimle dertleşir ve hiçbir zaman gerçekleştiremeyeceğim sözler verirdim. Geçenlerde doktora gittim ve kendisine “yok mu bir mucize göbeğime, artık ayrılmak istiyorum ondan ama aynı hayatıma devam etmek istiyorum” dedim.

O da bana önce “No Pain, No Gain” sonra da safranda taş var dedi. Daha doğrusu “safran taş olmuş, bir ara alalım onu, o beni al demeden” dedi.
Cahillik işte, safradan taşı alıp safrayı bırakacaklar sandım. Öyle olmuyormuş, safranı da alıyorlarmış.

Yakında, çok yakında ilk saframı atıyorum.

Ben sembolik başlangıçları severim.  Her yeni başlangıçlar için hep bir sembolik zaman ararım; yılın ilk günü, yaşgünüm, ayın birinin pazartesine gelmesi gibi. Bunları düşününce ilk safrayı attığım günün, diğerlerin atılmaya başlanması için bir fırsat olabilir diye düşündüm ya da arzuladım.

Leonard Cohen’in en sevdiğim şarkısı “Famous Blues Raincoat” da “Go Clear” bir deyim vardır. “Arınma” diye çevirince çok anlamlı oluyor.

Saframla başlayıp hayatımda ki diğer safralardan kurtulma planı heyecanı sardı beni. Tabi ki bir çoğumuz gibi “Bana Yeni Bir Ben lazım” diye  “hard reset” atma arzusunda olsam da, bunun olamayacağını biliyorum.

Bu “arınma” arzusu hayatımı bir bavula sığdırmak değil ama en azından bunu hayal edebilmek için bir fırsat olacak benim için.

Bakalım “kahramanımız” safralarından kurtulabilecek mi? Pek Yakında bu sayfada…

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

07 Mar Scalanova’da Velosipet ile bir Cevelan

Bisikletle yaptığım turları bloğumda paylaşınca, babamın haklı bir sitemine maruz kaldım. “Sen Çeşmeli misin ki Çeşme’yi yazıyorsun, al bisikletini gel ve Kuşadası’nda turla, Kuşadası’nı yaz” der gibi baktı bana. Babamların jenerasyonunun standart donanımından olsa gerek, kelimelere çok ihtiyaç duymazlar, bakışlarla, gözlerle çok şeyi anlatırlar.

Yazın, babamın sözünü dinleyerek, Kuşadası’na geldiğim hafta sonları elektrikli garavelimi (Carraro E-Gravel) de getirdim ve keyifli turlar yaptım. Çok güzel fotolar çektim fakat bir türlü yazıya dönmedi bu güzel anlar. Cumhurbaşkanlığı Türkiye Bisiklet Turu programı yayınlandığında 8. yani son etabın Kuşadası’nda sonlanacağını görünce artık bu yazıyı yazma zamanı geldi dedim. Kısmetse 18 Nisan’da da Kuşadası’nda olacağım.

***

Yazının başlığının da kendine göre ilgi çekici bir hikayesi var; İbnülcemal Ahmet Tevfik’in “Velosipet ile bir Cevelan” adlı bir kitabı var, 1890’lı yılların başında bisiklet meraklısı bir gencin Bursa ve çevresinde yaptığı keşif gezisinin notlarından oluşan. Yazımın başlığını buradan esinlendim. BUBİDOSD, Bursa Bisiklet ve Doğayı Sevenler Derneği, uzun yıllardır bu güzergah üzerinde bir tur düzenliyor. 2018 yılında Mudanya-Bursa etabına da katılma şansım oldu. 5 yıl Bursa’da yaşayan biri olarak pedalladığım yerler hakkında hiçbir bilgim yoktu. Maalesef, pandemi nedeniyle bu turlara bir süre ara verildi ama “ilk fırsatta açığı kapatacağımız günlere” inanmaya devam ediyorum.

***

Dürüst olmak gerekirse bisiklet sektörüne girmeden önce bisiklet yarışlarına karşı bir ilgim yoktu. Fakat Cumhurbaşkanlığı Bisiklet Turunu tesadüf eseri ilk canlı izlediğimde ilkokul öğrencisiydim. İnternette araştırmalarım sonuç vermedi net tarih veremiyorum fakat 1982-1986 arasında yapılan turların birinde kaymakamlığın önünde “finish” vardı. Bisikletçiler o zaman trafiğe açık olan Barbaros Bulvarında aşağı doğru gelip Atatürk Bulvarına döneceklerdi. Biz de Ada Taksinin orada bekliyorduk. Sert 90 derecelik dönüşte sağlam bir kaza olmuştu. Sapır sapır dökülmüştü birçok bisikletçi o keskin virajda. Çocuk aklımla bisiklet yarışlarına dair en net anım budur. Merak edip “Tour de France” resmi web sitesine girip baktım, 1903 yılının bile sonuçları, bilgileri mevcut. Biz maalesef pazarlamayı ve marka oluşturmayı bilmiyoruz. 1963’den beri yapılan bir etkinliğin web sitesi oldukça yetersiz geldi bana.

***

Çocukluğumun önemli bir eğlence aracıydı bisiklet. İlk bisikletim bal rengi pinokyo idi. Karneyi güzel getirince kapmıştım bisikleti. O bisikletle her türlü akrobasi denemesi yapılırdı; o zamanların en büyük iddiası ön tekeri kaldırıp kaç pedal gidileceğiydi. Az furş yatağı kırmadık bu uğurda. Almanya’dan yaz tatiline gelen gurbetçilere ve onların BMX bisikletlerine uyuz olurduk. O zaman Kuşadası bu kadar büyümemiş olsa da şehir içinde bisikletle gidilecek yerle kısıtlıydı. Ama bisikletin asıl keyfi Karaova’da çıkardı. Yazın Kuş-ar ya da Aykuştur’da olursak eğer, sabahtan üstüne çıkar akşam yatmaya kadar gezerdik.

Kuşadası’nda velosipetle yaptığım cevelanları (bisiklet turlarımı) iki ayrı kategoride yazmak faydalı olur; rehberli ve rehbersiz. Rehberli olanlarda dostum Mehmet Sarıdedeoğlu ve arkadaşlarının emin ellerinde hiçbir sürprize maruz kalmadan keyifle pedalladım. Rehbersiz çıktıklarımda ise olaylar olaylar.

Kuşadası’na gelmeden Mehmet’i arayıp beraber pedallayalım dediğimde, hemen alternatifler sundu, ayrıca lojistik desteği de 10 numaraydı. Utanarak söylüyorum, Güzelçamlı’nın tepesinde, Davutlar’ın içinden harika bir patika ile ulaşılan bir manastır olduğunu bilmiyordum. Kekik kokuları içinde harika bir patikadan tırmandık ve tepeden Karaova’ya baktık. Dönüş için Güzelçamlı’ya inen keyifli ama zorlu bir rota varmış fakat biz geldiğimiz yoldan geri döndük. İnişte ön süspansiyonsuz rijit bir maşa ile oldukça eziyet çektim, iyi ki gaza gelip o zorlu parkurdan inmemişiz.

İkinci parkurumuz ise Kuştur yolundan Bahçecik Boğazına gittik. Bu sefer önceden beni dağ bisikletiyle gelmem konusunda uyardı.  Yine harika bir tur oldu, 5 dakika içinde şehrin keşmekeşinden kurtulduk. Her iki turdan gözüme takılan fotoları yazının altında canınız çeksin diye paylaşıyorum.

Kendi başıma yaptığım turlarda ise başıma ufak sürprizler geldi:
İlk gün sabah erkenden kalkıp, Pilav dağına doğru gidip önce Çamlık yoluna bağlanmayı oradan da patikalardan Kirazlı yoluna inip dönmeyi planlıyordum. Çocukluğumda macera olsun diye tırmandığımız yerlerin artık şehrin yeni yerleşim merkezi olmasından olsa gerek, yön bulma da oldukça zorlandım. Ama bir şekilde Çamlık yoluna bağlanıp, Kuşadası’nın eski yerleşim yerlerinden biri olan Andız Kulesinden geriye kalanların fotosunu çekip, haritada gözüken bir patikaya nasılsa aşağıya Kirazlı yoluna bağlanır diye girdim. Patika beni yangın yoluna bağladı.
Geriye gitmek de istemediğimden, “Bisiklet eşitliktir, bazen o sizi taşır bazen de siz onu” dedim ve bisikleti sırtladım. Ama yokuş aşağı bisiklet taşımak oldukça zor oldu. Maceralı bir inişten sonra Kirazlı yoluna da vardım ama bu sefer köpek kardeşler bana daha fazla ilerlememe dediler. Bende tamam dedim döndüm.

İkinci gün ise bir önceki kötü deneyimimden aldığım tecrübeler ile sürprize müsaade etmeyen bir güzergahı seçtim. Evden yat limanına inip, oradan sahil yolunu takip edip önce kadınlar denizine ulaştım oradan sahil sitelerine sapıp Güzelçamlı’ya kadar devam edip nostalji yaptım. Ay-kuştur’a kadar olan sahil kesiminde bisiklet yolları çok başarılı değildi, ama Ay-Kuştur’dan sonra Güzelçamlı sahile kadar olan kesimde harika bir bisiklet yolu vardı. Yaya yolunun deniz tarafına yapılmasından dolayı bisiklet yolunda yürüyen kimse de yoktu.
Aynı günün dönüşünde ise eski yola girerek Korumar Otelin yolundan devam edip Adakule’nin oradan ana yola bağlandım. Yolun ters tarafından Kuştur’a devam edip, Tusan Otel’in oradaki bataklığa yapılan parka gittim.

***

Tur sırasında Mehmet ile yaptığımız konuşmalarda, Kuşadası Belediyesi’nin Bisiklet Yolları konusunda bir çalışması olduğunu söylemişti. Belediyelerin bisiklet yolları yapma çalışmaları iyi niyetlerle başlayıp sonrasında maalesef bürokrasinin çarklarında “bisiklet yolu yapılacak, yap” şeklinde sonuçlanıyor. Kuşadası özelinde bu süreçte bisiklet binen birinin Meclis Üyesi olması büyük avantaj. Her ne kadar bir şehir bölge planlamacısı olmasam da, gerek bisiklet sektöründe çalışmam ve bunun sonucunda dünyada neler yapılıyor konusunda bilgi sahibi olmam, gerekse de bisiklet kullanıyor olmamdan dolayı, bisiklet altyapısı ve bisikletli yaşam konusunda biraz ukalalık yapabilme cüretini görebiliyorum kendimde.
Yokuşun bol olduğu yerlerde bisiklet kullanımını teşvik oldukça zor, bu konuda e-bisikletli çözümler önemli. Trafiğin yoğun ve park yerinin kısıtlı olduğu yerlerde bisiklet yolu yapmak için araç yolundan şerit alınması maalesef tepki çekiyor. Bunu İzmir’de yaşadık.
Avrupa bu konuda daha radikal hareketler yapıyor ve şehrin yaşam alanlarını araç trafiğine kapatıyor. Brüksel’de işlek bir caddenin araç trafiğine kapatılması sonrasında esnafın önce çok itiraz ettiğini ama zamanla kazançları daha fazla arttığını, bu nedenle benzer uygulamaları desteklediklerini, birinci ağızdan dinleme şansım olmuştu. Maalesef değişim kolay olmuyor. Şehir içinde yat limanından Güvercinada’ya gezi amaçlı bir bisiklet yolu güzel olabilir ama belli yerlerde zorluklar var. Yine de sembolik bile olsa imkanların el verdiği kadar bile yapılması güzel olur. Yaptığım turlarda, gerek sahil sitelerine gerekse de Kuştur yönüne giderken, ana caddede pedallarken kendimi tedirgin hissettim. Ana caddelerin bir tarafında yapılacak gidiş-geliş güvenli bir bisiklet yolu bu iki güzergahla şehir merkezi arasında bisikletli yaşamı arttırabilir.

Şehir içinde özellikle yazın trafiğin hali orta da, bu sadece Kuşadası’nın değil tüm sahil kasabalarının sorunu. Burada da Avrupalıların “Last Mile” dedikleri, “şehir girişinde aracını park et ve şehre alternatif ulaşım araçları ile devam et” uygulamaları yapılabilir. Tabi ki söylediklerim, söylemesi kolay ama yapması çok zor şeyler, özellikle gideceği yerin önüne park etme arzusu taşıyan bir toplum için.

Diğer önemli bir potansiyel de Turizm ve Bisiklet ilişkisi. Korona ile Turizm sektörü de kendini yenileyecek: Kültür ve deneyim turizmi uzun yıllardır zaten tırmanıştaydı. E-Bisiklet bu deneyim turizminde oyun değiştirici olacak. Kuşadası’da tıpkı diğer turistik ilçeler gibi altyapısını buna hazırlanırsa, daha farklı bir turist kitlesi için cazibe merkezi olunabilir. Bisiklet özellikle e-bisiklet bu süreçte gurme ya da tarih turizmine katkı sağlayacak bir araç görevi görecek. Kuşadası’da tıpkı Çeşme, Bodrum, Marmaris ve Fethiye gibi bu var olmadığı ya da çok az olduğu alanda doğal avantajlarını kullanarak fark yaratabilir.

***

Havalar tekrar ısınmaya başlıyor ve bisikletli turlarının, keşiflerin zamanı geliyor. Hafta sonu kısıtlamalarında nefes alınabilecek fırsatlar doğmaya başladı. Hafta sonu sokağa çıkma kısıtlamaları başladığından beri, bisikletin bu kapsamın dışında olması gerektiğini savunuyorum. Umarım her şey yolunda gider de pazar günlerini de kazanırız en kısa zamanda.
Bu yaza daha çok rota var keşf edilecek, ve de tabi ki yazılacak.

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

28 Şub Büyülü Fener

Hilmi Dedem, Mithatpaşa Endüstri Meslek Lisesi’nden mezun olduktan sonra Elhamra Sinemasında stajer makinistlik yapmış 30’larda. 1940’larda da Aydın Park Sineması’nda makinistlik yapmış. Makinist Hilmi Gülman’ın torunu olarak, hem de Hilmi ismini taşırken sinemaya ilgisiz kalmam tabi ki mümkün değildi. Sinema, tıpkı müzik gibi hayatıma renk katan hobilerimin başında gelir. Yanlış bir anlaşılmaya neden olmayayım; ne bir enstrüman çalabilme, ne de kameranın arkasına geçip bir film çekebilme yeteneğim olduğuna inanmıyorum. Müzik yeteneksizliğim farklı zamanlarda kendini ispat etti, film konusunda ise, ispat değil kabullerle gidiyoruz. Ama bu iki alanda da gelişmiş bir zevkim olduğuna inanıyorum.

Bu hafta, çizgi film kahramanlarıyla başlayan ve televizyonla devam eden üçlememi sinema ile sonlandırıyorum. İlk iki yazıyı okuyanları çok iyi bildikleri gibi, sinemanın ve sinema salonlarının hayatıma dokunmalarından başka bir şey anlatmayacağım sizlere. İlk iki yazıda birçok dostumdan çok güzel geri bildirimler aldım, benzer şeyleri yaşamışız, bunları yeniden hatırlamak benim kadar onlara da iyi gelmiş. Değinmeden geçemeyeceğim; bunu bilmek ekstra bir baskı yapıyor bana.

Ben büyürken, sinema hiçbir zaman televizyona rakip olmadı. Televizyon bu rekabeti evlere girerek zaten kendi lehine bitirmişti daha ben kendimi bilmeden. Günümüzde durum ne diye sorarsanız ona da yazının sonunda geleceğim.

***

İlk gittiğim filmi hayal meyal hatırlıyorum: “King Kong”. Sinema, Kuşadası’nda kışlık Doğan Sineması ya da İzmir Çınar Sineması olabilir ama kimle gittiğimi kesinlikle hatırlamıyorum. Net olarak tek hatırladığım ise, King Kong gökdelenin tepesinde sallanırken gözlerimi ellerimle kapatıp, parmaklarımın arasında yine de perdeye bakmaya çalışmamdı.
Sizin gidemeyip, içinizde uhde kalan film var mı? Benim bir sürü oldu ama ilkini hiç unutmadım: “Supermen”
Ailecek Kemeraltı’na alışverişe gelmişiz Kuşadası’ndan. Arabayı Kemeraltı girişinde park ettik ve o an gördüm Çınar Sineması’nda oynayan filmi. Annemi ikna etmek için aklınıza gelecek her şeyi yaptım ve  başarılı oldum ama bilet kalmamıştı. O an hayatımın en kötü anını yaşadığımı düşünüyordum. Küçükken hayal kırıklıklarımız bile güzeldi.

İlkokul hayatım boyunda sinema, yazın ailece gerçekleştirilebilecek en güzel akşam eğlencelerinin başında gelirdi. Akşam sinemaya gitmek için rüşvet olarak öğle uykusuna itiraz etmeden yatılırdı. Kuşadası’nın 2 tane yazlık sineması vardı, Doğan ve Seçkin. Seçkin’e gidip gitmediğimi hatırlamıyorum ama Doğan’a kaç kere gittiğimi sayamam. Gün içerisinde bir kamyonetin arkasında filmin posteri şehirde dolaştırılır ve anons edilirdi. Telefonla locada yer ayırtılırdı. Loca dediğimiz, en arkada, iki basamak yükseklikte, tuğla duvarlarla ayrılmış içerisine 3 önde 3 arkada sandalye konulabilen yerlerdi. Bir nevi restoranlardaki aile yeri gibi. Neler seyretmedim o sinemada: ilk aklıma gelenler “E.T.” , “Gol Kralı”.

Ortaokul için İzmir’e taşındığımızda ise sinema hayatımda daha önemli bir yere gelmişti. Bizim neslimiz için film öncesi verilen fragmanlar çok önemliydi. Çünkü yeni filmleri öğrenebileceğimiz tek kaynak bu fragmanlardı. Seansların yaşa göre anlamı vardı; cumartesi saat 2 de başlayan seans çok önemliydi. Aynı filme birden fazla kez gidebilirdik.

O zaman sinemalar sinema gibiydi, daha cep sinemaları icat olmamıştı. Her sinemanın başka bir ruhu vardı ve seyrettiğin filmle yeni anlamlar yüklenirdi.
Köşk Sinemasında “Var Olmanın Dayanılmaz Hafifliği” adlı filmi seyrettim, tabi ki o zaman bu filmi Milan Kundera’nın romanından uyarlandığı için değil, erotik sahnelerinden dolayı seyretmek istemiştim.
Çınar sinemasında “Ölü Ozanlar Derneği” ve “Indiana Jones 3” seyretmiştim. “Ölü Ozanlar Derneği” filmine bir Cuma günü okul çıkışı seansına yetişmiştim hatta okul kıyafetlerimde üstümdeydi. Film sonunda ne güzel hayaller kurarak dönmüştüm sahilden yürüyerek Alsancak’a. “Indiana Jones” filmine Cumartesi akşam seansına gitmiştik Bora ve Aydın ile. Elimizde kaykaylar ile en arkada merdiven boşluğunda oturmuştuk. Kaykaylardan sehpa yapmıştık ayaklarımız koymak için. Dönüşte ise boş yollarda kaykay ile dönmüştü evlerimize. Çınar sineması sen ne güzel bir sinemaydın. Müşfik Kenter’den “Bir Garip Orhan Veli” oyununu da seyretmiştim orada.
İzmir Sinemasına, öğle seansına kızlı erkekli, akşam seansına ise erkek erkeğe gidilirdi. Hatta, “bizim akşam başka programımız var” diye bizi eken arkadaşlarımız, yanımızdaki son 2 koltuğa bilet alabilir ve dilimize düşerlerdi. İsim vermeyim onlar kendilerini bilirler. İzmir Sinemasında “Batman”, “Hayalet Avcıları”, “Pretty Woman” gibi efsane filmleri seyretmiştim. Gerçi İzmir Sinemasında oynayan her filmi seyretmişimdir o yıllarda hatta birkaç kez.
Kemeraltı’nda Çınar sineması haricinde Konak, Şan ve Sema sinemaları vardı. Tabi ki İzmir Sineması’nın lojistik avantajından dolayı, bu sinemalara gerçekten özel bir film var ise gidilirdi. Filmleri nerden mi öğrenirdik, tabi ki internetten değil, gazetelerin Ege eklerinde verilen reklamlardan. “Moonwalker”, “Evde Tek Başına”, “Hot Shots”, “Rambo 3” bu sinemalarda gittiğim bazı filmler.
“Ghost” filmine de 4 çift olarak bu sinemalardan birinde gitmiştik, bunda komik bir durum yok ama sınıftan iki arkadaşımızın erkek erkeğe bu filme gelip bize rastlamaları hala aramızda gülerek hatırladığımız bir anıdır.
Karşıyaka’da ise Karşıyaka ve Deniz Sinemaları vardı. Karşıyaka Sinemasında “Lambada” filmine gitmiştim, arkamdaki askeri lise öğrencisi bütün film boyunca filmin melodisini ıslıkla çaldı, kabus gibiydi. Bir akşam da Amcaoğlum Şefik ve onun lise arkadaşı Oytun ile Stephen King’in “Hayvan Mezarlığı” filmine gitmiştik. Korku filmi sevmezdim ama akşam seansında Deniz Sinemasına gidebilmek heyecanlandırmıştı beni. Sonuçta dönüş zorluğundan dolayı çok mümkün olmayan bir şeydi. Yalnız yaşayan Oytun’da benim gibi korku filmi sevmeyen biriydi ve film boyunca her korkutucu sahnede ekran yerine bana bakmaya başladı. Belli bir süre sonra ekrandaki kötü karakterleri, her kafamı çevirdiğimde Oytun’un suratında gördüğümden korkum daha da arttı.

Yazın İzmir’de olmadığımızdan İzmir’in yazlık sinemalarını hiç bilemedim. Sadece bir kez, Göztepe Sinemasında “Zor Ölüm” filmine gitmiştim Eniştemle. İkiçeşmelik Saray Sinemasına hiç gitmedim ama giden arkadaşlarım vardı. İsimleri bende kalsın.

***

Ankara’ya üniversite için gittiğimde ise bu sefer Ankara sinemalarını keşfettim. İzmir’de Çınar ne ise Ankara’da Akün o demekti. Eğer Akün Sinemasına gidecekseniz öyle sıradan bir gün yaşayamazdık. Gündüz Dost Kitapevine uğrar ve edebiyata doyar, devamın da Kebab49’da yemek yer, Likya Cafe’de bir şeyler içerdik. “Pulp Fiction”, “İngiliz Hasta” ve Brad Pitt’in “İhtiras Rüzgarları” filmi aklıma ilk gelenler.

Ankara’da önemli bir sinema da Kavaklıdere Sinemasıydı. Ankara Film Festivalinde ne efsane filmler seyrettim orada. Devamında da Esat’a Aspava dürüme ya da Kıtır’a giderdik. Diğer sinemalar, en azından benim bildiklerim, Kızılay Çevresindeydi: Megapol, Metropol, Batı, Kızılırmak ve Derya Sinemaları. Megapol ve Metropol sinemaları ile yavaş yavaş cep sinemaları ile tanışmaya başladık. Derya sinemasına bir kere gittim. Final haftasıydı, üst üste 2 final sınavına girmiştim ve ertesi güne son finalim vardı. Ders çalışacak kafa kalmamıştı, bilinçsizce yurttan çıktım ve dolmuşa binip Kızılay’a geldim. Aklımda hayatımda ilk defa 3 film birden sinemalarına bile gitmek vardı. Kızılay’da amaçsızca dolaşırken Kunter’e rastladım, sinemaya gidiyoruz gelsene dedi. Peşlerine takıldım ve Derya Sinemasında “Olağan Şüphelileri” seyrettik.

Ankara’da sinema günlüklerimi yazarken Ankara Film Festivaline değinmeden olmaz tabi ki: Fransız ya da Alman Kültür’de seyredilen festival filmler ya da gece yarısı başlayan ve sabaha kadar süren “Beyaz Geceler”. Tesadüf bu ya; Mathieu Kassovitz’in “Protesto” (La Haine) filmini Fransız Kültür’de tıpkı olağan şüpheliler filminde olduğu gibi, yine Kunter ile seyredip, sonunda şok olarak çıkmıştık.

Eğer Fizik Üçlü Anfiyi yazmazsam taş olurum, yeni vizyona giren bir film, üç bilemedin dört hafta sonra vizyona girerdi ODTÜ sinemasında. Seanslar devamlı değildi sadece Cuma ve cumartesi akşamları olurdu. Özellikle cuma akşamları daha önce seyrettiğimiz bir filmi tekrar seyrederdik. Takviyeli giderdik, yanımızda battaniye ve kanyak-bira olurdu. Çaktırmadan içerdik. ODTÜ ortamında “Braveheart”, “In the name of the father” ve Ken Loach’dan “Land and Freedom” filmlerini seyretmek gerçekten unutulmazdı.

1996 yılında kız kardeşim de Ankara’yı kazanınca Bahçeli 4. Cadde üzerinde bir eve taşındık beraber. O dönemde Bahçeli’deki caddelere farklı isimler verilen dönemlerdi. 8.Caddeye Bişkek, 4. Caddeye Kazakistan ve 7. Caddeye de Aşkabat Caddesi denmişti. Ben hala, her Ankara’ya iş için gittiğimde, havalimanında taksiye Bahçeli 7. Caddeye gidelim derim. Büyülü Fener Sineması, yanlış hatırlamıyorsam 2. Cadde de açılmıştı. Evden çıkar ve 5. Caddeden yürüyerek sinemaya gidebilirdik. O zaman Ankara’nın en modern sinemasıydı ve cep sineması modasını takip ediyordu ama eski alıştığımız büyüklükte salonları da vardı.

Bunları yazarken fark ettim, annemle sayısız yaz sineması deneyimimiz oldu ama babamla gittiğim bir film hatırlayamadım. Kızımla uzun metrajlı çizgi filmler sayesinde birçok filme gittim. İlk gittiğimiz film “Happy Feet” idi, ilk seanstan sonra çıkmıştık. Shrek’de eşşeği oynayabilecek kadar ezberim ve 3D Wings filminde de uyumuşluğum vardır.

***

Sonrasında sinemalara ne oldu peki? Artık şehir içinde, hayatın içinde sinema kalmadı ya da varsa da ben hatırlamıyorum. Akün sineması, 23 Mayıs 2002’de 1975 Mayıs’ında açılışında gösterdiği ilk filmle, “Hababam Sınıfı” ile veda etti bizlere. Şimdilerde Devlet Tiyatroları Akün Salonu olarak devam ediyor hayatına. Çınar Sineması da tiyatro sahnesi olarak hala hayatta. Ahmet Abi, İzmir Sinemasını kapalı otopark olarak kullanıyor. Karşıyaka Çarşı’da ne Deniz Sineması kaldı ne de Karşıyaka Sineması. Kemeraltı’nda sinemalar duruyor mu bilmiyorum. Eskiden troleybüslerle önünden geçerdik Köşk Sinemasının, şimdi uzun zamandır oradan geçmedim. Muhtemelen bir apartman duruyordur yerinde.

Şimdilerde sinemalar alışveriş merkezlerinin bize empoze ettiği hayat tarzının, hafta sonu paket programının bir parçası: Alışveriş, yemek ve sonrasında sinema, hepsi tek bir çatı altında. Ama işleri de zor tabi ki, çünkü evdeki imkanlar çok gelişti, televizyon ya da herhangi bir multimedya cihazının zamanın ötesinde sınırsız imkanları var. Pandemiyle de ekstra zarar gördüler, pandemi sonrası süreçte, daha da zarar görecekler gibi gözüküyor. Yazlık sinemalar hala var mı inanın bilmiyorum. Kuşadası Doğan Sineması otopark oldu bile.

Belki nostaljik olacak ama Venedik Pizza’da yemek ile başlayan bir İzmir Sineması veya Kebab49 ile başlayan bir Akün Sineması programını tekrar yaşamak isterdim.

Eğer fırsatınız olursa, seyretmediyseniz (ne kadar şanslısınız) veya seyrettiyseniz tekrardan; Cennet Sinemasını seyredin. Ben öyle yaptım bu yazıyı bitirdiğimde: hele o son sahne, unutulmaz…

***

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

21 Şub Televizyon Çocuğu

Ben bir “televizyon çocuğuyum”, tıpkı çocuğumun “internet çocuğu” olduğu gibi. Onun çocuğu yani torunum da büyük bir ihtimalle “arttırılmış gerçeklik” ya da “sanal dünya” çocuğu olacak. Konuyu dağıtmayalım, çizgi film kahramanlarıyla başlayan yazı serime televizyonla devam ediyorum. Üçlemeyi sinema ile bitirmeyi planlıyorum.

Başlığı arakladım, hatırlamayanlar için Okan Bayülgen’in 1996 yılında “Televizyon Çocuğu” adıyla bir talk-show’u vardı. TRT formatında yapılanları saymazsak öncesinde Rüstem Batum’un “Rüstem Batum Show” ve Cem Özer’in “Laf Lafı Açıyor” programlarından sonra yayınlanmaya başladı. Ben ve yaşıtlarımı “Televizyon Çocuğu” olarak adlandırmak yanlış olmaz, televizyonsuz bir dünya bilmiyoruz ama televizyonun değişimine tanık olduk.

Tabi ki sinema özellikle yazlık sinemalar önemliydi ama televizyon baş rolü kimseye kaptırmadı ben büyürken. Şimdi teknolojik olarak zamana hükmedebilir olduk, canlı yayını durdurup geriye sarabiliyor ya da istediğimiz zaman seyredebiliyoruz. O zamanlarda ise durum “Aç gözünü seyret, tekrarı yok bunun” idi. O zamanlar seyrettiğimiz her şeyin tadına daha çok vardığımızı acaba sadece ben mi düşünüyorum.

…

31 Ocak 1968’de başlayan yayınlar hafta da 3 gün, üçer saatmiş. 1969’da ise haftada 4 güne çıkmış. 1974’de yani ben doğmadan 1 yıl önce, yayınlar haftanın her gününü kapsamaya başlamış. Yani doğduğumda evimizde televizyon vardı. Siyah-beyaz, tek kanal ve kısıtlı süre yayın yapan TRT ve Yunanistan’a yakın olmamızdan dolayı da Yunan EPT kanalı dışında bir şey seyretme şansımız yoktu. TRT2 yani o zamanki adıyla TV2 1986’da yayın hayatına başladı. Televizyon yöneticileri çok düşünceliydi, önce “Televizyonunuzu Kapatmayı Unutmayın” mesajını verirler, sonrasında da televizyon karşısında uyuyakalanları düşünerek sesli uyarı bile yaparlardı.

Televizyon tarihini araştırınca oldukça ilginç, en azından benim için ilginç, bilgilere ulaşıyorsunuz.

Hakem düdüğüne baktı, saatini çaldı ve maçın bittiğini ilan etti.
                                                                       TRT Spikeri Aydın Köker

İlk canlı yayın Futbol Maçı 3 Ekim 1971’de Karşıyaka ile İstanbulspor arasında İzmir’de yapılan maçtır. Maç Alsancak Stadında yapılmış olup Cemil Turan’ın her iki yarının sonlarında attığı gollerle İstanbulspor maçı 2-0 kazanmıştır. Ne Göztepeli dostlarım üzülsün ne de Karşıyakalı dostlarım gaza gelmesin: İzmir’in ev sahibi olacağı Akdeniz Oyunları’nın provası olması için bu maç televizyonda canlı yayınlanan ilk futbol maçı olarak tarihe geçmiştir.

1974 yılında Türkiye’nin ilk dizisi “Kaynanalar” yayın hayatına başladı ve 30 yıl ekranlarda kaldı. Nöri ve Nöriye Kantar, Döndü, Tijen ve kılıbık kocası Timur, Katip Kerim, Şerafettin ve şoför Dursun’u nasıl unutabiliriz. Tijen yani Sevda Aydan, Prof. Dr. Sevda Aydan, Carmen, Manon Lescaut ve Salome operalarında başrolde oynayan, Dokuz Eylül Konservatuarında profesör olan Sevda Aydan, 2018’de hayata gözlerini yumdu. Dizi oyuncularının kalitesi yıllar içinde ne kadar kötüye gitmiş.

1980’i uğurlarken yılbaşı gecesi özel programında dansöz Nesrin Topkapı ilk kez televizyona çıktı. Ailecek toplanıp televizyon karşısına geçtiğimiz yılbaşı gecelerinin tek ama keyifle izlenen programıydı bu. Zeki Müren’den yeni yıl mesajı alınmadan girilen yıldan hayır beklemeyin. 2020’i uğurlarken biz bunları, zamanın ötesine geçmiş programları seyrettik.

Televizyonun rutinlerine uydururduk hayatımızı, her program türünün saati belliydi. Hafta sonları sabahtan çizgi film, ardından kovboy filmi, sonra Pazar Konseri, devamında da Pazar eğlence programı olurdu. Yatacağımız saatte de Adile Naşit uykudan önce hepimize seslenirdi. Hepimiz adam olacak çocuklardık o zaman Barış abiye göre. Adam olabildik mi orası bilemiyorum.

Televizyon ailecek nitelikli zaman geçirilebilecek bir araçtı o zamanlarda. Mesela “Ben Bilirim” yarışma programında ailecek yarışırdık televizyon karşısında veya Sezen Cumhur Önal’ın programında çikolata sesli şarkıcıların kadife seslerinden şarkılar dinlerdik. Hatta siyasilerin medeni bir şekilde tartışmalarını seyrederdik.

…

Birçok televizyon dizisi hayatımda önemli yerler edinmiştir. Tıpkı çizgi film kahramanları gibi onları da listelemeye başladığımda fark ettim ne kadar çok olduklarını. Hepsini bahsetme şansım olmayacak tabi ki. Sadece bende iz bırakanlardan konuşacağım bugün sizlerle.

Kovboy dizisi olarak Bonanza’yı hatırlamıyorum ama Smith ve Jones çok severdim. Dürüst olayım dizinin adını hatırlamam zor oldu, orijinal ismi Alias Smith & Jones olduğundan bayağı zorlandım bulmak için. Bonanza’nın Türkçe yayın ismi ise Doludizgin idi.

Polisiye dizileri severek seyrederdim, ilk göz ağrım tabi ki Komiser Kolombo ve onun pardösüsüdür. San Fransisco Sokakları da hatırladığım iz bırakan polisiyelerdendir.

Beyaz tişörtün üstüne ceket giydiysek, Miami’li Sony Crocket yüzündendir.

Mavi Ay ise kırmızı çizgimizdir, Sekreter Bayan Topesto’nun dizideki asıl adının Dipesto olduğunu ise bu yazıyı hazırlarken öğrendim.

Tonton, dul, emekli İngilizce öğretmeni Jessica Fletcher’in cinayet dosyalarını da hatırlatmadan geçmemeli, erkek egemen detektiflik dünyasına farklı bir yaklaşımdı.

Anneannemle beraber bir cumartesi günü otobüsle İzmir’den Kuşadası’na döneceğiz. Şimdiki gibi kısa sürmüyor seyahat, bende büyük bir hüzün var çünkü saat 5’de televizyonda “Kara Şimşek” var. Otobüste televizyon vardı, anneannem bir şekilde şoförü ikna etti, yanında basamakta oturdum kara şimşeği seyrettim adaya giderken. Kara Şimşek türünün öncüsüydü, ardından onun açtığı yoldan Şahin (Street Hawk) ve Hava Kurdu (Air Wolf) dizileri de geldi ama hiçbiri onun başarısını yakalayamadı. Türkiye’de dizi o kadar sevildi ki, sanayide her şahin, doğan marka arabaya “KITT” aksesuarı takan servisler vardı.

Shogun’u hatırlayan var mı? Ben dizi hakkında hiçbir şey hatırlamıyorum ama gözleri çekik herkese Toranaga San derdik, tıpkı her yaşlı teyzeler grubuna “Altın Kızlar”, her collie cinsi köpeğe “Lassie” ve her yunusa “Flipper” dediğimiz gibi.

Vahşi batıda kardeşini ararken çevresine adalet dağıtan Şaolin Rahibi Kwai Chang Caine’nin hikayesini namı diğer Kung Fu da zevkle izlediğim dizilerdendi. Gerçi ilerleyen yıllarda bu Uzakdoğu sporlarına olan merakımı kız kardeşimin sağlığı ve anne baskısı ile dizginledim. Cuma günleri okulun arkasındaki video kasetçiden bir sürü B sınıfı karate filmleri alıp seyreder, sonra da öğrendiklerimi kız kardeşim üzerinde denerdim. Annemin Uzakdoğu sporları konusundaki yeteneğini öğrendiğimde bu sevdadan vazgeçtim. Kendisi tıpkı bir Şaolin Ustası gibi gözleri kapalı halde, hareket halinde olan hedefleri eline geçen her şeyle vurabilirdi. Benim payıma hep terlik düştü.

Evimize renkli televizyon geldiğinde ise komşularımızın bizi ziyaret etmesi çok artmıştı. Babam, rahmetli Talih Dayımın yurtdışında yaşadığı için sahip olduğu “permi”si ile Grundig Marka bir renkli televizyon almıştı. Siyah kocaman ve bir sürü tuşa sahip olan bir uzaktan kumandası vardı. Pazar akşamları tüm komşularımız bize “renkli” Dallas seyretmeye gelirlerdi. Her kötü adama Ceyar lakabı takılırdı. Komik olan John Ross Ewing Jr, kısaltma ile J.R. Ewing Jr. olarak yazıldığından olsa gerek yıllarca John Ross’u Ceyar olarak biliyordum. Dallas sonrasında Şahin Tepesi, Flamingo Yolu ve Hanedan diye Dallasvari diziler yayınlanmış olsa da hiçbiri Dallas gibi popüler olmadı. Sadece Şahin Tepesi ismi birçok yere verildi.

Dallas gibi bazı dizilerin hayatı durdurma özelliği vardı: Sevgi Bağları, Hayat Ağacı, Köle Isaura, Kökler, Yalan Rüzgarı gibi.

Ben büyünce hep Macgyver olmak istedim. Kimya 101 dersi gibi olan dizi de başı her sıkıştığında mutfak ya da banyoda bulunanlar ile bir bomba yapar ve kötü adamlara haddini bildirirdi.

Atlantis’ten Gelen Adam dizisini seyreden her yaşıtım bir kere denizde ya da havuzda onun gibi yüzmeyi denemiştir.

Beyaz Gölge ise futbol egemen bir toplumda bir dönüm noktasıdır.

Gençlik başımızda duman olmaya başladığında ise en büyük travmamız Evimiz Hollywood’da dizisiydi. Onların ki lise ise bizimki neydi sorusuyla heba oldu gençliğimiz. Keşke “Dawson’s Creek” daha önce çekilseydi. Tabi ki Charles İş Başında ve Muhteşem İkili dizilerini nasıl atlarım. Eminim, Balki’nin bowling atışını en az bir kere denemişsinizdir.

Piyango dizisini hatırlayan var mı? Sanırım Pazar günleri yayınlanıyordu, kahramanlarımız piyango kazanan talihlileri bulup ikramiyeleri vermekle görevliydiler fakat biletle ilgili hep bir sorun olurdu. Sadistçe önce 5 Bin dolar nakit parayı verirler, sonrasında ise milyon dolarlık çeki iletirlerdi.

Bilim kurgu seven biri olarak bahsedilebilecek daha bilinen diziler olsa da benim için oyun değiştiren dizi Ziyaretçiler’dir. Hala tıpkı Macgyver gibi arşivimde bulunan dizi. 2000 yıllarda yeniden çekildi ama olmadı.

Bahsetmediğim onca dizi var aslında: Evli ve Çocuklu, Alf, Emret Başbakanım, Cosby Ailesi, Bizim Ev, Aşk Gemisi, A Takımı, Görevimiz Tehlike, Uzay Yolu gibi. Yerli dizilere de hiç girmedim: Bizimkiler, Küçük Ağa, Üç İstanbul, Yorgun Savaşçı, Perihan Abla, Varsayalım İsmail, Gülşen Abi gibi.

…

Kanal sayısının artması ile evdeki televizyon sayıları da artmaya başladı. Rekabet önceleri daha kaliteli yayınları izlememize fırsat tanıdı. Pazar akşamları Parliament Sinema Kulübünü unutursak taş oluruz. İnternetten bir şey indirmenin mümkün olmadığı zamanlarda her pazar yayınladıkları filmler efsaneydi.

Sonra ne mi oldu? En başta belirtiğim gibi, televizyonsuz bir dünyayı bilmiyorum ama televizyonun nereden nereye geldiğini deneyimleme şansım oldu. Kanal sayıları arttı, televizyon üzerine takılan portatif antenlerden uydulara geçiş yaptık. Sonra analog dünyamız dijitalleşti tıpkı diğer tüm alanlarda olduğu gibi. Şimdi sınırsız seçeneklere sahibiz, evde şu an ulaşabildiğim kanal sayısını hakikaten bilmiyorum.  Zamana hükmederek istediğim her şeyi istediğim yerde ve istediğim zamanda seyretme imkanına sahibim. Ama o pazar sabahı kalkılıp seyredilen bir kovboy filminin keyfini alamıyorum.

“Az çoktur” diye boşuna dememişler…

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

07 Şub Endüstri4İnsan0

Doğrultup belimizi kalktığımızdan beri iki ayak üstüne,
Kolumuzu uzunlaştırdığımızdan beri bir lobut boyu
Ve taşı yonttuğumuzdan beri
Yıkan da, yaratan da biziz,
Yıkan da yaratan da biziz bu güzelim, bu yaşanası dünyada.

Nazım’ın “Nereden Gelip Nereye Gidiyoruz” şiirinden bir alıntı ile başladım. Başlık her ne kadar Endüstri 4.0 üzerine bir yazı olacak havası verse de, amacım bu aralar moda olan bu kavram üzerine konuşmak değil. Ben “makinalaşmak istiyorum” ile başlayan insanın teknolojik yolculuğunda birey olarak nerede olduğunu düşünüyorum, ondan bahsetmek istiyorum. İddialı bir konu gibi görünüyor ama teknik bir makale yazmıyorum, kişisel bir blog bu. Sadece bu zamana kadar oluşan düşüncelerimi sizlerle paylaşacağım.

Homo Sapiens’ler yani atalarımız, dik duruşları, iki ayak üzerinde yürümeleri ve ellerini en verimli kullanan kara hayvanları olarak tanımlanabilirler. Bilinen ilk homo sapienslerin varlığına 300.000 yıl önce Afrika’da bulunan fosiller de rastlanır. Tarımla modern toplum olma yoluna girdiğimizi yazar tarih kitapları.

Ama teknoloji ve endüstride ise takvim ise biraz daha geç şekillenmiş durumda: 1712’de Buhar makinasının icadını Endüstri 1.0 olarak adlandırırsak devam eden süreçte yaklaşık 100 yıl sonra, 1840’de Telgraf, 1880 ‘de Telefonun icadı, 1920’de Taylorizm ile Elektrik ve İş Bölümüne dayalı seri üretime geçildi ve  Endüstri 2.0 seviyesine ulaştı.
1970’lerde bilgisayarların icadı ile üretim süreçleri otomasyonları Endüstriyi 3.0 seviyesine taşıdı. 1990’larla başlayan Otonom Makinalar ve Sanal ortamlarla artık Endüstri 4.0 konuşmaya başladık.

Bu aralar en büyük moda Endüstri 4.0 konuşmak; her sektör kendi açısından bakıyor tabi ki, karanlık fabrikalar, büyük veri, arttırılmış gerçeklik, nesnelerin interneti, siber-güvenlik ve bulut teknolojisi bu aralar en çok duyduğumuz kavramlar. Merak etmeyin hiçbirine girme gibi bir niyetim yok. Sadece teknolojinin ilerleme hızı gelecekte “Skynet” gibi bir düşman yaratır mı diye kaygılar taşıyorum tabi ki.

Ama ben olaya başka bir açıdan bakmak istiyorum bu hafta. Bu bakış açımı ya da kaygımı oluşturan en önemli kavram “düğmeye basma” üzerine kurduğumuz yeni yaşam tarzı.

Sanırım yine Dilbert’tan destek alacağım, “The Dilbert Principle” kitabından ufak bir alıntı:

Matbaalara sahip olduğumuzda neredeyse mahvolduk. Çünkü, o zaman her yeni akıllı sapkın iyi bir fikirle ortaya çıktığında, bu yayınlandı ve paylaşıldı. Her iyi fikir üzerine bir şeyler inşa edildi, medeniyet patladı ve teknoloji doğdu. Hayatın karmaşıklığı geometrik olarak arttı. Her şey büyüdü ve daha iyi hale geldi. Beyinlerimiz Hariç. 
Bilgi ve teknolojiye zekadan önce sahip olduk.

Şimdi bu nereden çıktı diyeceksiniz. Sosyal medya mecraları ortaya çıktığından beri aktif olarak kullanan birçok arkadaşım, Whatsup’ın sözleşme yenilemesiyle başlayan kavimler göçüne katıldılar. Yıllardır paylaştıkları kişisel bilgilerinin whatsup tarafından başkalarıyla paylaşılmasının kaygısına düştüler. Bu yazışmaların açığa çıkmasını güvenlik sorunu olarak kabul ettiler. Oysa endüstri 4.0 ‘ın Big Data yani Büyük Veri bileşeni zaten bunun için yıllardır hayatımızdaydı.
Yıllardır Victoria’ya söylerim: Ey Victoria’ya iki kişinin bildiği sır, sır değildir diye. Buna rağmen Whatsup’daki yazışmaların ifşa olmasından oluşan kaygı, başka hizmet sağlayıcılarına akın olarak yansıdı hayatımıza. Peki sorum şu; bu diğer firmalar ücretsiz olan bu hizmetlerini kamu hizmeti olarak mı yapıyorlar? Nereden para kazanıyorlar? Neyse fazla karıştırmayım bu konuları.

Bu kavimler göçü sırasında hayatımıza yeni bir sosyal medya mecrası girdi: Clubhouse. Davetiye ile girilen ve her yeni girenin en fazla 2 davetiye hakkı olan, serbest kürsü konuşma platformu. Davetiyenin sınırlı olması nedeniyle davetiye arayan insanlara bile rastladım. Yeni olduğundan olacak kimse bu yeni uygulamanın gizliliğini sorgulamadan daldı içeriye. Bunu da sosyalleşme adıyla yapıyor olmamız ise gerçekten çok komik. Uzun zamandır daha doğrusu sosyal mecraların hayatımıza girmesiyle hepimiz ya da biraz daha yumuşak bir söylemle çoğumuz, fiziksel sosyal ortamlarda bile asosyal olmayı seçiyorduk. Ama pandemi ile sosyal ortamlardan koparıldığımızdan olacak asosyal sosyalliğimizi özledik. Hayatımıza giren her yeni deneyime hiç sorgulamadan atlıyoruz.

Günümüzde teknolojiyi red ederek yaşama imkanımız yok, en azından ben öyle düşünüyorum. Özel hayatımın gizliliğine önem veriyorsam önce kendim önlem almalıyım. Bu alacağım önlemler için teknolojik bir yatırıma da ihtiyacım yok.

Geçenlerde katıldığım bir sohbette, telefon ve mesajlaşma adabı üzerine konuşuluyordu. Birçok katılımcı, uygunsuz saatlerde aranmaktan ya da mesaj almaktan dolayı şikayet ediyordu. Söz aldım ve ne tür bir telefon kullanıyorsunuz diye çok basit bir soru sordum. Aslında akıllı telefon kullanmayan tanıdığım kişi sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Ama telefonların akıllı olması, onları sahip olanların bunu akıllıca kullandıkları anlamına gelmiyor. Oysa akıllı telefonunuza odaklanacağınız ve ulaşılmaz olacağınız saatlerde sizin için nasıl davranması gerektiğini öğretebilirsiniz. Hatta rutinlerinizden o da öğreniyor sizi.

Dilbert’ın da belirtiği gibi teknoloji çok hızlı gelişiyor, hatta beyinlerimizden bile hızlı. Bu hız maalesef bizde aşırı telaş ve sonrasında kaygı yaratıyor. Hiçbir zaman teknoloji düşmanı olmadım hatta teknolojiyi takip eden ve sürekli kendini geliştiren biri olduğumu düşünüyorum. Ama “düğmeye basma” yaklaşımına inanmıyorum. Arka plandakileri anlayabilmek için sürekli araştırıyorum. İş yerinde de en büyük kavgam bu teknoloji anlamadan veya anlamaya çalışmadan kullananlar insanlarladır.

Hiçbirimizin Geek olması gerekmiyor aslında kullandığımız teknolojinin temellerini anlaması için ama biraz merak gerekiyor. Aksi halde rüzgarda savrulanlar gibi bir yabancı ülkeyle politik bir kriz yaşadığımızda ülkemizde üretilen meşrubatı dökerek ya da ucuz iş gücü nedeniyle uzakdoğuda ürettirdikleri ve satın alırken bir servet ödediğimiz telefonu kırarız, bunlardan birini yapmasak da özel her şeyimizi kendi istemiz ile paylaşırken, bir sürü psikolojisiyle bir ücretsiz mesajlaşma programından kavimler göçü ile başka bir ücretsiz mesajlaşma uygulamasına geçeriz.

Son cümle, yıllar önce rastladığım bir iş güvenliği sloganından.

Bu makinanın aklı yoktur, lütfen kendi aklınızı kullanın.

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

31 Oca Çocukluğumun Çizgi Filmleri

Televizyonla büyüyen ilk jenerasyonun bir ferdiyim. Evlere televizyonlar daha yeni yeni girmeye başladığı dönemleri hayal meyal olsa da hatırlayabiliyorum. Gerek yayın saatinin gerekse de yayın miktarının kısıtlı olduğu bir dönemde seyredecek daha çok kaliteli şey olduğunu sadece ben mi düşünüyorum acaba?

İşte böyle bir ruh halinde yazmaya başladım. Bu sefer daha önceki yazmalarımdan farklı olarak, yazdıklarımı yayınlanmadan okuma fırsatı olan, dostlarımdan fikir aldım. Sonuçta benzer yaşlarda olduğumuzdan, yıllar önce aynı ekranlara baktık, farklı şehir ve evlerde. Benim hatırlayamadıklarımı onlar hatırladı. Hatta en komik olan aklımıza adı gelmeyen dizi ya da çizgi filmi melodisi sayesinde hatırlamamızdı.

Önce çocuk gözüyle televizyonu anlatmak istedim. Ama yazdıkça yazdım, çok uzun oldu ve hiçbirini çıkarmaya kıyamadım. Bu nedenle yazıyı şimdilik 2 bölüme ayırdım ama 3 de olabilir. İlk bölümde çocukluğumu dokunan çizgi filmlere dalacağım. Eksik bir çizgi film kesin kalacak ama dediğim gibi bende kalanları yazıyorum. Sizde kalanları siz de yorumlara yazabilirsiniz.

Bu arada bu çizgi roman kahramanlarını yazarken fark ettim ki her biri için ayrı bir yazı yazılabilir.  Kendime bir sınır koymak adına uzun metrajlı çizgi filmleri bu kapsama almadım. Hatırladığım ilk uzun metrajlı çizgi-film “Aslan Kral” 1995 yılında vizyona girmişti ve o sene Ankara’da üniversite öğrencisiydim. Daha önce de “çekilmiş” uzun metrajlı çizgi filmler vardı ama Aslan Kral ile artık hiçbir şey eskisi gibi olmadı.

***

“Ha ha ha haftaya, buluşalım haftaya” diye başladığım anda muhtemelen devamını hemen melodisiyle tamamladınız: Vikingler, güçlü şef Halvar’ın zeki ve iyi yürekli oğlu Viki’nin maceraları.
Yıllarca bir problemle karşılaştığımda; Viki gibi, işaret parmağımla burnumu önce gözüme doğru sonra da üst dudağıma paralel kaşıyarak düşünür ve “tamam buldum” diye haykırırdım. Tek eksik kafamın üstünde yanan ampül idi.
Yıllar sonra kızımla “Ejderhanı Nasıl Eğitirsin?” filmini seyrettiğimde;  Hiccup’u yaşadığı Viking Köyünde hem reisin oğlu olması hem de sorunları kas gücüyle değil zekası ve merakı ile çözebilmesi nedeniyle Viki’ye benzetmiştim.
Hala “eğer bir çizgi film kahramanı olmak istesen” diye başlayan soruya onlarca cevap verebilirim ama listenin başında açık ara ile Viki olma isteğim var.

***

Benim neslim ıspanağı Temel Reis sayesinde yerdi. Yıllar sonra öğrendim aslında ıspanağın demir yönünden o kadar da zengin olmadığını. Hatta 1870 yılında Alman Kimyager Erich von Wolf, bir porsiyon ıspanakta bulunan demir miktarını başarıyla ölçtüğünü fakat ölçüm miktarının yanlışlıkla 3,5 miligram yerine 35 miligram kaydedildiğini bu yazıyı hazırlarken öğrendim. Yine bizleri kandırmışlar ve bu kandırmaları son da değil.

***

Ben Alp dağlarını, Saint Bernard köpeklerini ve Milka ineklerini Heidi sayesinden öğrendim: Çıplak ayaklı Heidi. Ama sonra öğrendim Heidi’nin neden çıplak ayaklı olduğunu.
İsviçre gibi gelişmiş bir ülkede, Heidi’lerin yani çıplak ayaklı çocukların (Verdingkinder), aileleri boşanmış ya da ailesini kaybetmiş, suça karışmış ya da ailelerinin devlete borçları karşılığında, Kilise veya devlet tarafından başka ailelerin yanına köle olarak verilirdi. Bu sistem 1981’de yasaklandı ve İsviçre Hükümeti bu çocuklardan 2013 de yani 8 yıl önce özür diledi.
Şimdi eğer tekrar seyrederseniz Heidi’yi, o küçük ama yüreği büyük kızın yaşama sevincini ve tükenmeyen çoşkusunu bunları bilerek gözlemleyin.

***

Biz ekip çalışmasını “Voltran” sayesinde öğrendik;

Hadi arkadaşlar Voltran’ı oluşturuyoruz.

Daha Jung kimdir bilmezken ve hayatımızın gölgelerinden habersizken, Gölgelerin gücüne inanırdık, çünkü güç bizdeydi artık. He-man.
Eternia prensi narin Adam, kılıcını kaldırıp bağırdığında He-man’e dönüşürdü ve korkak kaplanı Titrek de Atılgan’a. Yine bir çeviri katliamı, sırrını sakladıkları Grayskull şatosu, Gölgeler Şatosu diye çevrilince. “By the power of Grayskull, I have the power” olur sana “Gölgelerin Gücü adına, güç bende artık”. Tıpkı Battlecat’in Atılgan olması gibi. Tabi ki İskeletor ve Orko’yu unutmamak lazım. İskeletor’un adamlarının adını hatırlayamadım. Ama kemikleri sayılan her zayıf arkadaşımıza İskeletor dediğimizi unutmadım. Ben hiç iskeletor olamadım maalesef.

***

Şirinler ve Garmamel’i unutmamak lazım, huzurun hüküm sürdüğü Şirinler köyü ve onlara sürekli zarar vermek isteyen Garmamel ve kötü kedisi Azman. Belçikalı çizer Pierre Culliford namı diğer Peyo tarafından yaratılan “Les Schtroumpfs”.
Peyo’nun yemek yerken tuzun adını hatırlayamayıp şu zamazingoyu uzatır mısın diye seslendiğinde zamazingo yerine “schtroumpf” kelimesini uydurmuş.
İngilizcesi “Smurf” için ise internette harika hikayeler uydurulmuş: Smurf yani “Socialist Men under Red Flag” , “kızıl bayrak altındaki sosyalist adamlar”. Şirin baba sürekli kırmızı şapka takması ve Karl Mark’s benzemesi, Garmamel’in papaz cübbesi dini, altın-para düşkünlüğünü kapitalizmi ve şirinleri yeme isteğinin de misyonerliği sembolize etmesi, paranın olmadığı Şirinler Köyünde Tembel Şirin dahil herkesin eşit şeylere sahip olması, komün yaşamı ve Bilgin Şirinin Trokçi’ye benzemesi bu hikayelerden aldığım alıntılar.

Eğer uslu bir çocuk olursanız belki sizde bir gün şirinleri görebilirsiniz.

Yıllarca bunu dediler ve yıllarca uslu (!) oldum ama hala şirinleri falan gördüğüm yok. Gören varsa yorum yapsın.

***

Geleceğin dünyasını Jetgiller ile hayal ederdim: Uçan arabalar ve her şey için bir robot ya da makina.  Geçmişte hayal ettiğim gelecek çok daha güzeldi. Ama ben hala tıpkı Nazım’ın dediği gibi;

…
Nasıl ve ne zaman geleceğini bilmeden
güzel ve rahat günlere inanıyorum.
…

***

Yabba Dabba Do. Mesai bitiş zilini duyduğunda Fred Çakmaktaş’ın dinazor iş makinasının kuyruğunda kayarken bağrışını nasıl unutabilirim. Günümüzün yaşamını ve teknolojisini taş devrinin şartlarına uyarlanması ne kadar naif ve komikti: lavabo çeşmesi fil hortumu, çöp tenekesi pelikan gagası, elektrik süpürgesi Karıncayiyen. Komşuları Moloztaşlar ve oğulları Bambam. Kız bebeklerin saçları ne zaman tepeden bir toka ile tutturulsa hemen onlara Çakıl denirdi. Fred ve Barnie’nin ilişkileri bazen Hacivat-Karagöz kıvamındaydı.

***

Fransızca eğitim alan bir ortaokulda eğitim görmenin bir avantajı da; Tintin ve Asterix serileri okuma ödevi olarak verebilmeleriydi. Daha doğrusu fransızca kitap okudun mu sorununa alternatif cevap olarak verebiliyorduk. Ama Clementine nasıl unutulabilir. Korku çizgi film olur muymuş sorusuna tokat gibi bir cevaptı bizler için. Hala birçok arkadaşımın çocukluk travmasıdır. Tekerlekli sandalyeye mahkum Clementine geceleri Hemera ile zaman yolculukları yapar ve Malmoth’un iblisleri ile savaşır.

Clementine, quand tu fermes les yeux
Tu devines le merveilluex
Clementine, prend nous dans ta bulle bleue
Tant ici C’est dangereux

***

Peki dünyalı uçan ilk süper kahraman kimdir? Bence tabi ki Atom Karınca. Unutmayın Süperman Kriptonluydu. Yıllarca enerjisi hiç bitmeyenlere Atom Karınca lakabını takmadık mı? Beşiktaş’ımın efsane kaptanı Rıza’nın o bitmez tükenmez enerjisi nedeniyle lakabı Atom Karıncaydı.

Emekli bir beyzbol topunun hikayelerini hatırlayananız var mı? Ben çizgi filmi hatırlamıyorum ama sloganı hep aklımda.

Biraz biberleyelim çocuklar.

Değerli’nin gülüşü, Müfettiş Gadget’in Komiser Kolombo gibi giydiği pardesüsü içine sığdırdığı James Bond oyuncakları da aklımda çıkmıyor tabi ki. Ama yazıyı yazarken fark ettim Gadget’in sakarlıklarının Müfetiş Jacques Clousseau’yu yani nam-ı diğer Pembe Panter’i anımsattığını bana.

Varyemez Amca’nın maceraları Çarşamba günleri öğleden sonra yayınlanırdı ve okul erken bittiği için seyredebilirdik. Hala aklımdadır altın dolu evinin kapalı havuzuna balıklama atlaması. O yayından kalktıktan sonra Son Dinazor Denver diye bir çizgi film gelmişti yerine.

Tom ve Jerry, Mickey Mouse, Roadrunner, Arı Maya, Speedy Gonzales, Bugs Bunny, Tazmanya Canavarı , Tweety, Casper Sevimli Hayalet, Garfield, Yakari, Pembe Panter ve daha niceleri. Başında söyledim ya her biri üzerine saatlerce konuşabiliriz.

Her ne kadar çizgi film olmasa da bizim nesli etkileyen bir de Susam Sokağı gerçeği var:

Yağmurlu fırtınalı bir hava
Şaşırdım yolumu karanlıkta
Bana söyler misiniz nasıl gidilir Susam Sokağına?

Çocukluk travmalarımıza dokunmamak olmaz. Hop Hop değiş Tonton ve Musti Annen Çağırıyor desem yeter herhalde. Mustafa’lar ne çok çekti annelerinin onları çağırmasından.

The Simpsons, South Park ya da Family Guy ‘ı unutmuş değilim ama onlar daha sonraki dönemlere giriyor, en azından benim için.

***

Yazının sonuna geldin hala ondan ses yok dediğinizi duyar gibiyim. Gölgesinden hızlı silah çeken, atı Düldül ve sevimli köpeği Rin Tin Tin ile beraber suçluların ve adaletsizliğin amansız düşmanı yalnız kovboy Red Kit’siz bu yazı eksik kalırdı, en azından benim için.
Orijinal adı Lucky Luke olan karakterimize Ferdi Sayışman, arkadaşının çıkarmak istediği Red Rider (Kızıl Sürücü) dergisinin ismi ile kendi çıkardığı Bil Kit dergisinin isminden Red Kit adını türetmiş.
Türk Fantastik Sinemasında bilinen 3 Red Kit uyarlaması var. 1974 yapımı Sadri Alışık’ın Red Kit’i oynadığı filmin adı “Atını Seven Kovboy”. Devam filmi allahtan çekilmemiş. Fantastik Türk Sineması kendi başına bir yazı dizisi olur zaten.
Daltonları anmadan bitirmek olmak yazıyı. Her boyu uzuna Avarel dedik yıllarca.

Bir miktar spoiler vererek bu haftaki tefrikanın sonuna geldik, önümüzdeki haftaların birkaçında Anıl’ın televizyon ile maceraları ile devam edeceğiz gibi gözüküyor.

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

24 Oca SJ93 – Operasyon Çöl Kaplanı

SJ93 Ölüm müfrezesi, Karayip Körfezinde Cancun ve Havana’da gerçekleştirdikleri başarılı operasyon sonrası eve dönmüşlerdi. Ardından acil kod çağrısı ile Belgrad çıkartmasını ve ardından da Gürcistan Kar Kurdu operasyonlarını da alınlarının akıyla tamamladılar. Karada, havada ve denizde dosta güven ve düşmana korku salıyorlardı. Fakat uyanık olmak zorundaydılar, çünkü çok iyi biliyorlardı: “su uyur düşman uyumaz”.

Bu sefer görev onları farklı olduğu kadar da zorlu bir coğrafyaya çağırıyordu. Dünya barışı yine onlara bağlıydı. İşte böyle bir ortamda başladı Çöl Kaplanı Operasyonu.
Anıl, Yasin, Onur, İzzet, Batu, Mustafa ve Kunter; Akira Kurisawa’nın 7 Samurayı gibi Zulu Saatiyle saat 0300’da Fas Semalarında paraşütleri ile operasyon bölgesine süzülüyorlardı.

Neyse bu kadar geyik yeter. 2015 yılının başında, 40 yaşını Meksika-Küba seyahati ile taçlandıran biz SJ93 Mezunları, bu işten çok keyif aldığımızdan olacak, ne zaman bir araya gelsek bir sonraki tatil programını planlar olmuştuk. Bu planlamalar sonucunda başarıya ulaşmış, 2015 yılı sonunda bir Belgrad seyahati ve ardında 2017 yılının ilk çeyreğinde bir Gürcistan seyahatimiz oldu. Çekirdek kadro değişmezken işleri nedeni ile katılanlar ya da bunu kaçıranlar oldu ama hiçbir organizasyon Küba-Meksika organizasyonun seviyesine çıkamamıştı. İşte yine böyle toplandığımız bir akşam dünya haritası açıldı ve seçenekler masaya saçıldı: Güney Afrika ve Safari, Zanzibar, Palawan derken baktık seçenekler sınırsız, o zaman sınır şartlarını belirleyelim dedik.

Öncelikle İzmir çıkışlı maksimum 2 aktarma ile 6 saat altında bir uçuş olmalı şartını koyduk. Amsterdam gibi göreceli olarak daha kolay olan Avrupa şehirlerini bir arkadaşımızın özel nedeniyle eledik.  Eleme nedenimize hala güleriz. Çoğunluğu viski seven bir grupta olsak da İskoçya seçeneği de elenenler arasındaydı.
En sonunda istikamet olarak Fas’ı seçtik. Fas demek, benim için herkesin tersine, Marakeş değil Kazablanka’dır. Sonuçta Rick’in Kafesi oradaydı. Çoğunluğa uymak gerektiğinden seyahat güzergahı Marakeş’e gidiş ve dönüş olacak şekilde planlandı. Marakeş’te 2 gün geçirip, sonrasında çöle doğru yol alacak ve çölde kalıp Marakeş’ten Türkiye’ye dönecektik.

Yasin’in içine sinmedi Fas’a gidip benim Rick’in Kafesine uğramadan dönmem. Dönüşü Kazablanka’dan olacak şekilde ayarlayınca bana da fırsat doğdu. En sonunda “Ölmeden Önce Yapacaklarım” listemde olan Kazablanka’ya gidip Rick’in Kafesinde bir şeyler içebilecektim.

Yine Sj93 şanına yaraşır bir organizasyon yapıldı Yasin ve İzzet tarafından. İzzet grubu olduğu için, bizden önce oraya gidecekti ve bizle Marakeş’te buluşacaktı. Son dakika THY’den bir gol yedik ve Marakeş uçuşumuz iptal oldu ve seyahatimiz Kazablanka gidiş-dönüş olarak güncellendi. Dönüşün Kazablanka olması anlamlı idi ama varışın da oradan olması bize 3 saatlik ekstra bir araç yolculuğuna mal oldu. Yolculuk da biraz maceralı oldu, zaten normal bir şey bizi bulmaz.

Kazablanka havalimanında pasaport kuyruğu bir zulüm, bitmek bilmedi. Herhalde 2 saat kalmışızdır kuyrukta. Dışarı çıkıp transfer aracına binip Marakeş’e doğru yola koyulduk. Buraya kadar bir sorun yoktu. 2,5 saate varan bir yolculukla Marakeş’e vardık. Vardık varmasına ama bir türlü kalacağımız Kasr’ı bulamıyorduk.

Eski Marakeş surlarla çevrildiği için sokak araları aşırı dar ve trafik özellikle motorlar yüzünden oldukça sıkıntılı ilerliyor. Çünkü motorlar için neredeyse hiçbir kural yok. GPS’e güvenerek dar bir sokağa girdik ve ilerlemeye başladık. Sağlı sollu motorlar yanımızdan geçiyor. Aklımızda bir an önce kalacağımız yere ulaşma arzusuyla karşından bir araç gelmesin diye dua ediyoruz. Yolun sonunda bir T’ye geldik. Sola dönmemiz gerekiyor ama yolun dar ve aracın büyük olmasından dolayı dönme şansımız yok. Üstüne üslük T’nin her iki tarafından da araçlar gelmeye başladı. Bundan sonrası ise gerçekten korkutucuydu. 3 yönden gelen araçlar birbirlerine yol vermemek için tartışıyorlar, yol her yönden tıkanmış durumda. Her aracın arkasına araçlar ve motorlar doldu. Araç yoğunluğu zamanla insan yoğunluğuna da neden olunca dışarı çıkmaya bile korkar olduk. Arabanın içinde sıkıştık. Dışarda bir insan yığını, bize öfkeyle bakıyorlar ve yarı Arapça yarı Fransızca konuşuyorlar. “Kara Şahin Düştü” filminden bir sahne yaşar gibiydik, sanki birazdan evlerin çatısında bazukalar ile araca saldıracak diye bekliyorduk. 1 saatin ve sayısız dönme denemeleri sonunda şöför aracına daha fazla zarar vermemek için geri geri çıkmayı kabul etti. 2,5 saatte 250km alan bizler son 10 km toplam 2 saatte alarak sağsalim Kasr’ımıza vardır. Suratlar kireç gibiydi ama herkes hemen toplarladı kendini ve sokağa çıktık.

Kaldığımız yer, Eski Marakeş’in göbeğinde idi bu nedenle hemen çevreyi keşfe başladık. Kendimi bir anda Alfred Hitchcock’un efsane “The man who knew too much” filminin platosunda buldum sandım. Filmde gördüğüm yerler neredeyse hiç değişmemişti. 2 gün boyunca eski şehri yürüyerek tavaf ettik. Pazar yeri fotoğraf çekmek için harika bir yerdi ama maalesef fotoğraf çekildiğini gören gelip para istiyordu. Gizli kamera taktiğini kullanarak hiç para vermeden onlarca fotoğraf çekebildim. Sağolsun dostlarım seyahatlerimizde beni  turun fotoğrafçısı gibi düşünürler ve hiç fotoğrafım olmaz idi ama diğer seyahatlerimize göre aşama kaydettik çünkü arada benim fotoğraflarımı da çekiyorlar.

2. gecenin sonunda sabah erkenden Quarzazate’ye doğru yola çıktık. Çöle varmadan önce bir gece burada konaklayacaktık. Mesafe olarak 193 km olsa da yol koşulları oldukça zorlu idi. Önce Atlas dağlarına tırmandık. Sonra Ait Benhaddou’ya uğradık. Burası Gladyatör, İndiana Jones, Games of Thrones, Arabistanlı Lawrence, Ali Baba ve Kırk Haramiler gibi birçok tarihi filme doğal plato olarak kullanılmış.

Devamında ise yine birçok filme plato olarak kullanılmış Atlas Studio’ya da uğradık. Akıllı geçinip öndeki yabancı gruba kaynayıp beleşe içeri girdik ama içerde dekorlarla olan ilişkimiz biraz abartı olunca ilgi çekip gruptan olmadığımızın farkına vardılar. Bu stüdyoda Prince of Persia, Gladiator, Klepatro ve Prison Break çekilmiş. Zorlu yolculuktan sonra kalacağımız yere vardığımızda halimiz kalmamıştı.

Ertesi güne yine sabah erken başladık, yolumuz yine uzundu (577 km) ve bu sefer zaman kısıtımız vardı. Gün batımında develerle çölde kalacağımız yere gitmemiz gerekiyordu. Uzun bir yolculuk sonrasında plana uygun olarak çöl sınırına ulaştık. Eşyalarımız bir 4×4 ile kamp alanına taşındı. Biz ise ATV’ler ile çölde bir tura katıldık. Yazlık yerde ATV kullananlara sık sık rastlıyoruz ama bana çok antipatik görünüyorlar ama çölde onları kullanmak inanılmaz bir keyif.

Ardından günün en son etkinliğine sıra geldi. Akşam kalacağımız kamp alanına develerle gidecektik. Bedevimiz boyumuza ve kilomuza göre bizi develere dağıttı. Sonra yolculuk başladı. Çok keyifli olduğu kadar bir o kadar da ağrılıydı. Arkadaki devenin sürekli kafası ile tacizleri de cabası. Ama rehberimiz tam doğru saatte bizi durdurdu ve ters ışık fotomuzu da çekebildik.

2 saate süren acılı yolculuk sonunda kamp alanına ulaştık. Kamp alanı dediğimiz aslında içinde banyo ve tuvaleti olan lüks çadırlar, yanlış anlaşılmasın. Ekip olarak seyahatin sadece çöl konaklamasında burjuva takıldık, kimse risk almak istemedi.

Yorgun ama mutlu bir şekilde etnik bir yemek ve ateş başında yerel müzik eşliğinde içkilerimizi içtik. Hava gündüze göre oldukça soğuktu ama her birimiz bu gece için tedarikliydik. Hatta çantaların ebatının büyük olması sadece bundandı.
Müzik bittikten sonra ateş başında oturup muhabbet ettik. Ben uzun pozlama fotoğraf çekme denemeleri yaptım. Çölde, o sonsuzlukta oturup gökyüzünü seyrederken daha iyi fark ettim, aslında okyanusdaki bir kum tanesi bile değiliz. Gökyüzü, yıldızlar o kadar sonsuz görünüyorlardı ki. Tarif edilmez bir çaresizlik ve o kadar da huzur doluyordu insan.

Sabah erkenden kalkıp kahvaltı sonrası, arabamıza gitmek için 4×4 araca bindik. Araç çift kabinli bir Toyota idi. Onur, Yasin ve ben arkaya , aracın kasasına binip tutunduk. İçerdekilerin gazına gelen şöförümüz bize yarım saatlik efsane bir macera yaşattı. YAsin’de aksiyon kamerası ile bu anları ölümsüzleştirdi. Seyahat biraz daha uzasaydı zaten biz de ölümsüz olacaktı. Hala nasıl düşmedik o araçtan anlamadık. Her yavaş olun diye kabine vurduğumuzda sevgili dostlarımız bunu “daha hızlı” olarak çevirmişler, eksik olmasınlar.

Yine yollara düştük, bu sefer 9 saat civarında sürecekti. Uzun zorlu yolculuk tam zamanında bitti, biraz daha uzasa idi araba içinde bir “Shining” filme çekebilirdik. Varmanın verdiği heyecanla araçtan çıktığımızda bir SJ93 klasiği, hepimiz normale döndük. Hemen check-in işlemlerini tamamlayıp kalan saatlerde Kazablanka’da ne yapacağımızı planladık. Benim planım aylar hatta yıllar öncesinden hazırdı. Resepsiyondan restoran için isim desteği alıp taksilere atlayıp verilen adrese yola koyulduk. Ben önceden çevrimdışı haritamda Rick’in kafesini işaretlemiş ve kapanış saatleri hakkında tüm bilgiye sahip olarak gecenin devamına hazırdım. Restoran’daki keyifli yemek uzadıkça benim gerginliğim artıyordu. Daha fazla dayanamadım ve izin alarak bu geceyi anlamlandıracak adrese yol çıktım. Mustafa’da bana eşlik etmek istedi. Taksiye atladık ve 10 dakika kadar benim için uzun olacak bir yolculuktan sonra Rick’in kafesinin önünde durduk. İçeriye girip piyano yakın bir masaya oturduk. İçerisi çok kalabalık değildi ama şansımıza canlı müzik devam ediyordu. Garson menü vermek için masamıza geldiğinde, menüye bakmadan siparişimizi verdik. Tahmin edersiniz ki o kadar yolu kokteyl içmek için gelmemiştim. İçkilerimiz hemen geldi. Mustafa’dan bir süre fiziksel olarak yanında ama ruhen yanında olamayacağımı, müzik ve içkimle bir ruhsal yolculuğa çıkacağımı söyledim. Beni hoş göreceğini bildiğim için bunları söylerken hiç tereddüt etmedim. Dostluk bu olsa gerek. İçkim bitene kadar kaç kere seyrettiğimi bilmediğim filmin sahneleri gözümün önünde geçmesini seyrettim. Bu süre zarfında ne müzik çalıyordu bilmiyorum ama ben “As time goes by” ı dinliyordum. Nietzche’nin efsane aforizmalarından birine çok uyuyordu durumum:

Müziğin sesini duymayanlar dans edenleri deli sanırlar.

Çalan bir müzik vardı fonda ama ben başka şarkı dinliyordum. Bir süre filmin siyah beyaz sahnelerinde dolaştıktan sonra masaya ve Mustafa’ya döndüm. Mustafa ile bir oturuşta çok fazla caz ve yeraltı edebiyatı tüketebiliriz konuşurken ve zamanın nasıl geçtiğini hatırlamayız. Nitekim de böyle oldu; çalan şarkının bestecisi bizi onun başka bir şarkısına o bir filme o da bir kitaba derken garson masaya hesabı getirdi. O an çevremize baktığımda bizden başka kimse yoktu. Hesabı öderken orkestrada bizi selamlayarak sahneden ayrıldı. Dışarı çıktığımızda 2 tane taksi durdu kafenin önünde ve ekibin gerisi indi. Sonra pazarlıklar başladı içeriye girebilmek için fakat maalesef başarıya ulaşmadı. Ama Sezar’ın hakkını Sezar’a vermek lazım güvenlik görevlisi arkadaş kafenin önünde fotoğrafımızı çekti.

Ertesi gün öğleden sonra uçuşumuza kadar Kazablanka sokaklarında dolaştık, beklendiği gibi bir Marakeş değildi. Dönüş yolculuğu ise maceranın taçlanmasıydı. Çünkü Atatürk Havalimanından başladığımız yolculuk Yeni İstanbul Havalimanında sonlanacaktı. Eksik olmasın THY’ye bunu 0130 uçuşunu iptal edip beni sabaha aktarması ile ödüllendirdi. İstanbul’a indiğimde tek hayalim bir an önce THY’nin salonuna ulaşıp uyumaktı. Fakat yeni açılan bir havalimanında neyin nerede olduğunu bilen birini bulmak gerçekten zor oldu. İndikten 2 saat sonra kendime bir yer bulup biraz uyumaya çalıştım. Sabah İzmir’e iner inmez fabrikaya geçerek gerçek hayata hızlı bir dönüş yaptım. Bütün yorgunluğuna rağmen yine inanılmaz bir seyahat olmuştu.

Bir daha değil yurtdışı korkmadan, çekinmeden ne zaman tatil yapacağımızı bilmediğimiz bu günlerde tatil anılarını kelimelere büründürmek çok iyi geldi bana. Umarım size de keyif vermiştir.

Unutmadan ekleyim:

Yeşil Vadi Bizimdir, Yaşasın Seferoğulları, Kahrolsun Tellioğulları…

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

17 Oca Geçen Bir Yılın Ardından

Bazı insanların sırf normal olabilmek için, olağanüstü enerji sarf ettiklerini kimse bilmez. 

1 yıl önce Albert Camus’un bu alıntısı ile başlamıştı blog yazmaya. Bir yıl geçmiş bile. Bu haftaki tefrikada “blogger” olarak ilk yılımı değerlendirmeye çalıştım. Bir nevi bir “Z Raporu” gibi bir şey oldu.

“Bir Mühendisin Gündüz Düşleri” adıyla her hafta bir yazı yazmayı hedeflemiştim. Tabi ki bir mühendis olarak hedefimin gerçekleşme oranını çıkardım: 52 hafta da toplam 38 yazı yazabilmişim. Hedef Gerçekleşme Oranım %73. İlk yıl için hiç fena değil diye düşünüyorum. İlk aylarda çok istikrarlı gidiyordum ama maalesef yılın ilerleyen dönemlerinde, yazılmış şeyler olsa da heybemde, bir türlü paylaşılacak kıvama getiremediğimden olsa gerek hedeflediğim yayınlama frekansını tutturamadım.

Bu iç çekişmelere de neden oldu bende: Nicelik için, KPI tutturmak için yazmıyordum bu yazıları ama mühendis beynim yine buna zorluyordu beni. Gelecek yıl hedefim mi ne? Valla dürüst konuşmak gerekirse bir hedefim yok. Bu yazılar, adına uygun -bir mühendisin gündüz düşleri- şekilde oluşacaklar ve piştiklerinde bende paylaşacağım. Bunları yazarken aklıma geçenlerde okuduğum kitaptan heybeme giren Osho’dan bir alıntı geldi: “İki Düşman Dilencinin Öyküsü”, tümünü paylaşmayacağım alıntının, hoşunuza giderse internetten araştırır, bulur ve okursunuz.

Ormanda yangın çıkmıştı. Bacakları olmayan dilenci kaçmaya kalksa asla yeteri kadar hızlı olmayacaktı. Ve gözleri kör olan dilencinin de çıkış yolunu bulması neredeyse imkansızdı. Ama bu acil durumdu. Kör olan, bacakları olmayana seslendi: “Kurtulmanın tek yolu var, seni omuzlarıma alacağım. Sen benim gözlerim olacaksın, ben de senin bacakların.” Ve kurtuldular.
…Yanmakta olan biziz, orman değil.
Akıl tek başına kördür. Bizi ormandan çıkartamaz. Zira sadece bacakları vardır. Sürekli tökezler, hangi yöne gideceğini bilemez. Düşe kalka yara bere içinde kalır ve kendine zarar verdikçe “Hayat Anlamsız” diye düşünmeye başlar.
…Kalp ise bacakları olmayan dilencidir. Görür, hisseder ama onu harekete geçirecek bacaklardan yoksundur. Olduğu yerde kalıp bekler. Birgün akıl anlayacak ve kalbinin gözlerini kullanabilecektir.
…Bilgelik, kalp ile aklın buluşmasıyla ortaya çıkar. Kalp atışlarınla aklının ürettikleri arasında uyum yaratma sanatını bir kez öğrendiğin zaman, bütün sırrı avuçların içine alırsın: Bütün gizemlerin kapısını açacak maymuncuğa sahip olursun.

Hayatın tüm olayı dengede kalabilmek, mühendis beynimle gündüz düşleri kuran kalbimin dengesini tutturmaya devam edeceğim gelecek yılda.

Bu yazıyı yazmaya karar verdiğimde geriye dönüp tüm yazılarımı tekrardan bir gözden geçirdim. Tam da istediğim gibi olmuş dedim. Edebi olarak çok başarılı olduklarını düşünmüyorum ama beyin-kalp dengesini ve dengesizliğini görebildim yazılarımda.

Bazen kaybettiğim bir insanı ölümsüzleştirmek istedim: Naduş’u, Atınç’ı, Nuri Abiyi, Apti Dedemi, hiç görmediğim Hilmi dedemi anlattım. Bazen bana değer katmaya devam edenleri, Babamı, Murat’ı, Lise arkadaşlarımı yazdım.
Gün geldi, işte edindiğim deneyimleri paylaştım belki birilerinin işine yarar diye. Bazen de o içimde kopan fırtınaları anlatmaya çalıştım.
Unutulmaması gereken anıları yazıya döktüm, söz uçmasın diye. Şiir sevgimi anlattım hatta sevdiğim şarkılardan şiir de yazdım.
Yazamadıklarım da oldu, belki gelecekte yazılacak ya da yazılsa da hiçbir zaman paylaşılmayacak.

Önümüzdeki sene de aynı böyle gidecek format, birçok konu ve taslak var heybemde. Bazı yazılar var ki çok uzun zamandır çalışıyorum üzerine: okuyorum, tefekkür ediyorum, bir türlü tamamlayamıyorum. Hep eksik kalıyor bir şeyler. Onları da tamamlayacağım bu sene.

Birçok gözlemim de oldu yazdıklarımın üstünden bir daha geçince: ilk yazılarımda çok şey verme kaygısı taşıyormuşum, resim koy, video koy, link ver, kolaj yap, kitap ve film önerisi ver. Bunda ilerleme kaydettiğimi düşünüyorum.

Yazdığım yazılardan 2 tanesi Kuşadası “Yerel Tarih” dergisinde yayınlandı. Bu beni çok mutlu etti. Gerçi her iki yazı da tesadüf eseri milli bayramlarla ilgiliydi. Amacım milli bayramların yazarı olarak tanınma değil tabi ki. İlerleyen sayılarda umarım başka yazılarımda yayınlanır.

Yıl boyunca çok güzel geri bildirimler aldım yazılarımla ilgili. Başlangıçta özelden yazılan mesajlar ilerleyen günlerde yazılarıma yorum olarak bırakılmaya başlandı. Özel olarak gönderilen o kadar keyifli mesaj var ki insanı daha çok yazmaya teşvik ediyor. Tabi ki bu geri bildirimler sayesinde yaptığım hatalar konusunda kendimi geliştirme şansım da oldu. İnsan yazarken ne kadar uğraşsa da dışarıdan kendine bakamıyor.

“Yazı yazmaya devam etmem” yıl sonu için bana geribildirim yapanların ortak noktalarından biriydi. Hatta kitap yazmamı salık veren dostlarım da oldu. Beni çok heyecanlandırdı bu düşünce ama sonra üzerine oturup biraz düşünce şöyle bir karar aldım: Hedefim kitap yazmak değil ama bir kitap yazmak hayalim var. Şimdi ne fark var diyeceksiniz? Kitap yazmayı hedef haline getirirsem mühendis kafam yine sazı eline alacak ve o heyecan kaybolacak. Bu nedenle ben yazmaya devam edeceğim, belki yazdıklarım birgün kitap olur. Daha önce yazdıklarımın tümünü bir word dokümanına kopyaladığımda hiçbir formatlama olmadan 150 sayfaya ulaşmışım bu arada.

Koca bir yılın değerlendirmesi işte böyle. “O Gemi Bir Gün Gelecek” biliyorum. Bu arada bugün benim yaşgünüm, 46 yaşına ayak bastım, şimdilik biraz soğuk ama daha önce girenlerin yalancısıyım zamanla alışıyormuş insan. Sokağa çıkma yasağı olan bu hafta sonunda farklı medya yöntemlerini kullanarak bu yaş almamı, bir kardeşimin ifadesi ile kartlaşmamı hatırlatan, tüm dostlarıma sonsuz teşekkürler.
Hepsine söylediğim gibi bu iş parayla değil, sırayla ve daha önemlisi kendinizi kaç yaşınızda hissettiğinizdir, benim kaç yaşında hissettiğim tahmin ediyorsunuz herhalde. Bu kutlamalarda Birim’cim en efsanesiydi, ona da dediğim gibi “akıllı değilim ki akıllı dostlarım olsun.”

Yazımı tamamlarken bir yandan Beşiktaş-Galatasaray maçını seyrediyorum. Yaşgünümün son hediyesini de Beşiktaş veriyor bu arada. Birim, ne dedim sana; o sene bu sene, artık ışığı gördüm.

Ne kadar sürç’ü lisan ettikse affola, bir sonraki yazıda görüşmek üzere
Eyvallah…

03 Oca Tutamıyorum Zamanı

Benim zamanla bir problemim var. “Benim de var” dediğinizi duyar gibiyim.
Sanki soğuk bir gecede boyu kısa kalan battaniye gibi, hani kafanıza çekersiniz ayağınız açıkta kalır, ayağınıza göre ayarlarsınız bu sefer de kafanız üşür ya işte onun gibi bir duygu yani.
Yıllardır zamanımın hiçbir şeye yetmediğinden yakındım ve yakınanlara tanık oldum. Yanlış anlaşılmasın, yakınmalarım bitmedi.

***

“Ahmakça” zamanımı yönetmeye çalıştım: daha az uyursam daha çok zamanım olur dedim, aynı anda birçok şeyi yapmaya çalıştım. Zaman yönetimi hakkında birçok makale okudum, eğitimlere katıldım. Birçok metodoloji ve aracı kullanmayı denedim. Hatta kendimi motive etmek için gözümün önüne sloganlar yapıştırdım.
Tüm bu denemelerim sonucunda kısa süreli başarılar elde ettim ama devamlılığı olmadı ve başladığım yere geri döndüm.

Tofaş’dan dostum Turgay, “Probleme Giriş 101” yazıma Süleyman Demirel’in “Meseleleri mesele etmezseniz ortada mesele kalmaz” sözü ile katkıda bulunmuştu. Ben de zamanımın yönetimiyle olan sorunuma böyle bir bakış açısıyla bakabilir miyim diye yola çıktım.

***

Britannica Ansiklopedisine göre zaman, uzay boyutu olmayan ve ölçülebilen bir süreçtir. Zaman ayrıca düzlemsel 3 boyutun yanında dördüncü boyut olarak da tarif edilebilir.

Sir Isaac Newton “Principia” kitabında zaman için “mutlak, gerçek ve matematik barındıran zaman; doğası gereği kendisi dışında herhangi bir şeye bağlı olmadan hep eşit biçimde akan süre” tanımlamasını yapmıştır.

Sonra görecelik ve kuantum ile felsefik ve bilimsel dünya da zaman kavramıyla ilgili konular oldukça çetrefilleşti. Yazımın konusu bilimsel ve felsefik anlamda zaman kavramı olmadığı için daha fazla detaya girmeden tanımdan uzaklaşıyorum.

“Dünya üzerinde” (Newton Fiziğinin sınırları içinde) her birimiz için gün 24 saat, hafta 168 saat, ay 720 saat ve yıl da 8.760 saattir. Zamanımız sabittir, kimimiz için hızlı ya da kimimiz için yavaş akmaz, bazen böyle hissetsek de:

Bir yılın değerini; final sınavını geçememiş bir öğrenciye sor
Bir ayın değerini; erken doğum yapan bir anneye sor
Bir haftanın değerini; haftalık bir gazetenin editörüne sor
Bir saatin değerini; buluşmak isteyen aşıklara sor
Bir dakikanın değerini; treni, otobüsü ya da uçağı kaçıran birine sor
Bir saniyenin değerini; bir kazadan sağ çıkan birine sor.

Yukarıdaki alıntının farklı versiyonları internette mevcut, her ne kadar zamanın hızı aynı olsa da hissettiklerimiz farklı olmakta. Tatillerin ne kadar kısa olduğundan yakınırız, ne kadar çabuk sabah oldu daha yeni yattık deriz.

Küçük İskender bu göreceli zamana harika bir dize ile katkıda bulunmuştur:

Dünyanın en uzun gecesi 21 Aralık değil, beni terkettiğin gecedir.

***

Bir gün yine okunacak onlarca kitap, seyredilecek onlarca film ve dinlenecek onlarca plak olmasından ve benim bunları yapacak yeterli zamanın olmamasından yakınıp, zamanımı daha iyi yönetmek amacı ile neler yapmalı diye düşünmeye başladığımda bir aydınlanma yaşadım.

Meseleleri mesele etmezsem, meseleler mesele olmaktan çıkar.

Hatam zamanı yönetmeye çalışmaktı, oysa zamanı yönetme konusunda hiç bir etkim yoktu. Bir Hiro Nakamura değildim sonuçta, zamanı durdurma, hızına müdahale etme ya da zamanda hareket etme yeteneklerim yoktu. Sadece yaptığım tercihlerle yaşamımı yönetmeye ve zamana adapte etmeye gücüm vardı.

Aslında bu yaşadığım aydınlanma yıllardır okuduklarıma ve uygulamaya çalıştıklarıma bir adım geriye çekilip bir bütün olarak bakmaktı.
Başucu kitabım “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı” ‘nda Stephen R. Covey yıllardır hayatımdaki roller ve önemli işlere öncelik vermemi söylüyordu.
David Allen “İş Bitirici” kitabında yapılacaklar listelerimle nasıl daha verimli ve daha huzurlu mücadele edebileceğimi ve delege etmenin önemini anlatıyordu.
En son olarak da yakın zamanda keşfettiğim Tiago Forte “İkinci Beynim” yaklaşımında her gün maruz kaldığımız büyük veri karşısından beynimin kapasitesini araçlar kullanarak nasıl arttıracağımı söylüyordu.

2020 gibi zor bir yıldan çıkıp 2021 gibi çok umut bağlamakta tereddüt ettiğim bir yıla girerken, kendimi yeni çatışmalara hazırlamak için 2 ek çalışma yaptım.

Birincisi, çevremdeki farklı nedenlerle bana temas eden insanlardan geri bildirim istedim. Ayın 31’ine kadar gelen geri bildirimler toparlayıp, sokağa çıkamayacağımız yılın ilk uzun hafta sonunda bunları değerlendirip kendi aynamla yüzleştim. Çok keyifli bir çalışma oldu. Kişisel Misyon Bildirgemi güncelledim. Kendime bir çok söz verdim.

İkincisi de, yeni yılda “yaşam yönetimimde” uygulamaya koyacağım yöntemleri geliştirip farklı mecralarda paylaşmaya devam edeceğim. Bu paylaşımlar sayesinde alacağım geri bildirimler, devamlılık konusunda beni motive ederken, ayrıca da iyileştirme imkanları da sunacak.

***

Yıllardır biriktiriyorum kimi elektronik ortamda (harici disk ya da bulut) kimi yazılı olarak dosyalarda kimi ise beynimin kıvrımlarında. Bazen o kadar gereksiz şeyleri tutuyorum ki aklımda, kızıyorum kendime. Hep daha fazlasına sahip olmak isterken, birbirlerine karışıyor her şey. Bazen de yazarken veya konuşurken kullanmak isteyeceğim ek bir bilgi ya da anektod daha sonra geliyor aklıma.

Youtube’da gezerken tanıştım Tiago Forte ve “My Second Brain” yaklaşımı ile.

4 yıldır Evernote kullanıyorum. Internette gezerken sevdiğim bir yazı görürsem hemen Evernote’a gönderiyorum daha sonra okumak için. Bir sürü klasör ve kategoriler yaptım. Hatta David Allen’in GTD (Getting Things Done) yaklaşımını bile denedim Evernote’da farklı kategoriler yaparak. 3. ay sonunda dağıldı sistemim.

Problemi her zaman yaptığım gibi, araçlarda aradım ve “Evernote yetersiz kalıyor başka araçlar bulmalıyım” dedim. Notion uygulaması ile bu arayışlar sırasında tanıştım.

Fakat Youtube’da Notion üzerine videolar seyrederken Tiago Forte ile yapılan bir webinar’i izledim. İşte aydınlama da o anda oldu.

Metodolojisi çok kolaydı: P.A.R.A. yani “Project – Projeler”, “Area-Alanlar”, “Resources -Kaynaklar” ve “Archive – Arşiv”.

• P : Projeler, Hayattaki sorumlu olduğumuz alanlarda, başlama ve bitirme zamanı ve ölçülebilir çıktıları olan terminli işler
• A : Alanlar, Stephan Covey’ in 2. alışkanlığında bizlerin hayatta rolleri ve ilgi alanları: Kendime, aileme (baba-anne, eş, çocuk, kardeş), iş yerime (üst, ast , müşteri , tedarikçi) , topluma (ülkem, arkadaşlarım, dernek, vakıf, cemaat) karşı sorumluluklarım, rollerim ve etki-ilgi alanlarım
• R : Kaynaklar, Adından da anlaşılacağı üzere hayattaki rollerime dair bir çok farklı kaynaktan bilgiler, bir nevi kişisel wikipedia’m.
• A : Arşiv ise geçmişte yaptığım ve tamamlanmış projeler.

Yeni bir araç öğrenmek için seyretmeye başladığım webinar, bir anda bana daha önce kullanmakta olduğum birçok temel araçlarla daha verimli bir sistemi tarif ediyordu. Kaynaklar her yerdeydi; bazen bir web sitesi, bazen bir ekran görüntüsü, ya da sesli not. Bunları Google Docs’da ya da Evernote da tutabilirdiniz. Aklınızda tutmanıza gerek yoktu.

Basit gibi anlattığım bu yöntem aslında göründüğü kadar basit değil; geriye dönüp tekrardan “Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı Kitabı’nın ilk 3 bölümünü okumamı gerektirdi.
Sonra yıllar önce hazırladığım “Kişisel Misyon Bildirge”mi tekrar önüme alıp hayattaki rol ve etki alanlarımı gözden geçirmeye başladım. Daha hiç bir proje eklemedim listeme.
Ama kaynaklarımı “Notion”, “Onedrive” ve “Evernote”da düzenliyorum.
Bazı hobi ve ilgi alanları ile vedalaşıyorum. Bunu Kişisel Misyon Bildirgem ile koordine yapıyorum.

Bu temizlikte 5S kuralı kullanıyorum. Yıllardır hiç bakmadığım ya da açılmamış  bir sürü elektronik dökümanı tüm kopyaları ile sildim. Bunca sene ihtiyaç duymadığıma göre bundan sonra da ihtiyaç duymam. İnternette basit bir arama ile bulabileceğim ama arşivimde olan tüm kaynakları da aynı şekilde silmeye başladım.

Uygulamaya çalıştığım yöntemi tek bir cümlede anlatmak istesem nasıl olurdu diye düşündüm ve ortaya bu çıktı:

Rol ve sorumluluklarım için gerçekten önemli işlere öncelik veriyorum; bunun için, karşılaştığım “acil olsun yada olmasın önemli olmayan”  her iş için “doğru kişi ben miyim?” süzgeçinden geçirerek “delege etme” opsiyonu ya da “hayır” cevabını kullanıyorum. Tüm topladığım bilgileri ise beynimde tutmak yerine araçlar yardımı ile yarattığım “İkinci Beynim” de saklıyorum.

***

Yazdıklarımın faydası oldu mu ya da olacak mı bilmiyorum, belki de bazılarınız zaten benzer yöntemleri farklı isimlerle ya da isimsiz uyguluyorsunuz ama eğer bir şeyler katabildiysem ne mutlu bana.

Benim daha alacak çok yolum var bu konuda ve aralarda sizleri de haberdar edeceğim nasıl gittiğine dair.

***

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

31 Ara Yılın Son Günü

Eskiden olsa “bu akşam ne yapacağız?” diye telaş içinde olur, çarşamba akşamında izne çıkar ve bir yerlere giderdik. Ama şimdi, perşembe günü en geç saat 21’de evlerimize gireceğiz ve pazartesi sabahına kadar en fazla yürüme mesafesinde bakkala gidebileceğiz. Eve misafirde kabul edemiyecek ya da misafirliğe de gidemiyeceğiz. Tabi ki istersek gidebiliriz ama sonrasında 4 gün daha birlikte olmak var, unutmamak lazım.

***

“Corona Günlerinde” yılbaşını nasıl mı kutlayacağım? Eskiden PTT kavramı vardı, Pijama – Terlik – Televizyon.

• Uzun zamandır, evde olduğum günlerde sabah sanki dışarı çıkacak gibi giyiniyorum ve tüm gün böyle kalıyorum: yani pijama yok.
• Terlikle İtalya’da yaşadığım zaman ve askerlik günleri sonrasında seviyeli bir ilişkim oluştu. Hani “bir daha terlik giyersem” şeklinde başlayan büyük laflar etmişliğim var. Büyük lokma ye, büyük laf söyleme derler ya şimdilerde karımın sözünü dinliyor ve terlik giyiyorum.
• Televizyona gelince, ulusal kanallarda seyredecek bir şey bulan var mı içinizde, merak içerisindeyim.

Yani elde sadece Terlik var.

Görüntülü konuşmalarla dostlarımızın sofralarına misafir olacağız ve Youtube’dan 80’ler ve 90’ların TRT Yılbaşı Özel Programlarını seyredecek ve saat tam 12’i vurduğunda da dansöz oynatacağım. Çalma listemi hazırladım bile.

Eskiden Milli Piyango bileti alırdım, artık almıyorum. Bunun yerine yeni yılın ilk hafta maçlarına sürpriz bir iddia kuponu yapacağım. İstatistik olarak kazanma şansım daha yüksek.

***

Olaya Polyanna gözlüklerimle bakarsam, aslında bu karantina şartlarında yılbaşını kutlamak çok da fena bir fikir değilmiş gibi geliyor bana. Her sene sonunda kendimce “geçirdiğim yılın muhasebesini” yapmaya çalışırdım. Ama bir yılbaşı programına dahil olma durumunda ya bunu istediğim gibi gerçekleştiremez ya da uyumsuz olurdum. Bu sene sınırsız bir özgürlüğe sahip oldum kısıtlamalar sayesinde.

Bu özgürlüğümü biraz daha taçlandırmak için, işlerin ve iş arkadaşlarımın sayesinde Pazartesi-Perşembe arası için izin aldım. Eskiden olsa toplam 10 günlük tatil demekti bu, ver elini yurtdışı. Şimdiler de akşam yemeğe bile gidemiyoruz.

Bu dönemi uzun zamandır planlıyordum, 31 Aralık itibarıyla programıma uygun gidiyorum.

• Mandalorian’ın 2. Sezonunu blok halinde seyrettim. Spoiler vermiyorum ama sonunda gözlerim doldu.
• Uzun zamandır aklımda olan bir blog yazısını yayınladım ve 2 tane de taslak yazıda ilerleme sağladım.
• Bilgisayarda ve bulutta olan bir sürü ıvır zıvır dosyayı kategorize ettim.

***

Bu kadar fason işle uğraşmamın amacı  aslında 1-3 Ocak arası planladığım daha büyük bir işe odaklanabilmekti. Üstümüzden bir tır geçti bu sene, plakasını aldım:2020.

2021 nasıl geçecek bilmiyorum ama durup yaşadıklarım üzerine düşünmem lazım. Yeni yılın ilk günleri bunun için iyi bir fırsat. Bu sene özelinde biraz değişiklik yaptım. Daha kısıtlı topladığım geri bildirimi bu sene farklı alanlarda hayatıma temas eden birçok kişiden istedim.

Geri bildirimde 3 soru sordum ve her soruya maksimum 3 cevap istedim. Testi ben yaratmadım, tahmin edeceğiniz üzere Stephan Covey’den aldım. 2021 yılında başlamam, devam etmem ve yapmayı bırakmam gereken 3 şey.

Bu gece yarısına kadar süre verdim. Bakalım süresini sonuna kadar kim kullanacak?

Çok farklı cevaplar aldım, iyi ya da kötü demiyorum, çünkü doğru-yanlış cevap olmadığı gibi iyi-kötü cevapda yok. Ama benim için değerli onlarca görüş var. Bazılarında gerçekten sarsıldım bunu itiraf edebilirim. Kimin gönderdiğine bakmadan içerik olarak benzer olanları kategoriler halinde organize ediyorum. Hayatıma farklı alanlarda temas edenlerin benzer yorumlar yapmaları beni hiç şaşırtmadı.

Bana ne kadar cesur olduğumu yazan arkadaşlarım olmuş bu geri bildirim istemim karşısında. Bana bütün dürüstlüğü ile cevap veren ya da vermeyeceğini söyleyenler en az benim kadar cesurlar.

Geri bildirim almakta vermekte büyük erdem. Hatta benden aynı şekilde geri bildirim isteyenleri ve bunu kendi içinde uygulacak olanları bilmek çok keyif veriyor insana. Belki çevremde daha çok insan şirketlerinin onları zorladıkları için değil gerçekten kendilerini ve çevresindeki insanları geliştirmek için bu geri bildirim oyununu oynarlar.

***

1 Ocak sabahı kalkınca ne olacak? Aslında geri bildirim istediğim herkese açıkladım. Bu geri bildirimler ve yıl boyunca tuttuklarımla aynanın, kendi aynamın karşısına çıkacağım.

…
Kendini bulma savaşında
Amacına ulaştığında
ve bir gün dünya seni kral yaptığında
Hemen bir ayna bul ve kendine bak
O aynadaki adamın ne söyleyeceğine çok dikkat et ve onu iyi dinle.
…

Mevlana “Aynalar türlü türlüdür. Yüzünü görmek isteyen cama bakar, özünü görmek isteyen cana bakar” der. Benimki de böyle candan bir ayna ama bana karşı çok acımasız bir ayna. Bu sefer biraz hazırlıklı gidiyorum karşısına. Yanımda, yıl boyunca farklı nedenlerle temas ettiğim birçok insanın geri bildirimleri var. Ama çok iyi biliyorum ki:

…
Hayatın akışı içinde, belki, bütün dünyayı bile kandırabilirsin
Ayrıca, bütün bu zaman zarfında, sırtını okşayanlar ve sana
gerçekte hak ettiğinden çok daha fazla farklı ve güzel şeyler söyleyenlerden çıkar.
Ama sonunda mükafatın yanıp tutuşan bir vicdan, üzüntünden
kavrulan bir kalp ve seller gibi akan göz yaşları olur.
Eğer sen aynadaki adamı aldatmaya çalışıyorsan.

İtalik olarak alıntı yaptığı şiir benim değil, kimin olduğunu da bilmiyorum. Bana hediye edilen bir kitabın arasında buldum. Bence hediye eden, bu şiiri de bulmamı istemiş. Işıklarda uyusun. Bu yazıyı yazmaya başladığımda aklımda bile yoktu ondan alıntı yapmak.

Hayat, hiçbir işini tesadüfe bırakmadığını yine kanıtladı. Bakalım aynamla hesaplaşmam nasıl gidecek?

Zor bir yılı bitiriyorum, bitiriyoruz.

Yeni yıl herkese sağlık, huzur ve umut getirsin.

***

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, yeni yılda görüşmek üzere, Eyvallah…

27 Ara Yarının düne ihtiyacı var mı?

Yılın son pazarı , erken kalktım. Sabah kalktığımda kendime söz verdim: başlanmış ama bitirilmemiş yazılara vakit ayıracağım diye.
Sonrasında ise yattığım yerden müzik dinleyerek hayaller kurdum. Kendime verdiğim sözü tutmak yerine “aylak adamcılık” oynamayı seçtim. Günümü tam böyle bitirmeyi planlarken bir kırılma anı yaşadım ve bilgisayar karşısına geçtim.
Sonuçta yılın son pazar akşamı, boşa geçirilmeyecek kadar değerli bir zaman.

***

Beni sürekli okuyan dostlarım, yazılarımın nasıl bir rutinde ortaya çıktığı hakkında fikir sahibi oldular;
Sabahları evden işe ulaşmak için her gün 50 km araç kullanıyorum ve hava-trafik durumuna göre 35–45 dakika arasında sürüyor. Bu sıkıcı ama zorunlu olan zaman dilimini kendim ve başkalarının yaşamını tehlikeye sokmadan anlamlı hale getirmeye çalışıyorum. Nasıl mı?
Öncellikle sabah güzel bir filtre kahve hazırlıyorum kendime yol boyunca bana yarenlik etsin diye. Sonra, o günkü moduma göre ya sevdiğim radyo programlarının tekrarını ya bir podcast – sesli kitap ya da keyifli bir müzik listesi açıyorum.
En son olarak da özellikle yolculuğumun başında, kesinlikle yakalandığım “Bilim Durağı” kırmızı ışıklarında (neden acaba orada 3 tane senkronize çalışmayan ışık var), sosyal mecralardan dünyaya ve dostlara dair haberler alıyorum.
İşte yine böyle bir günde çok sevdiğim bir dostumun ablasının paylaşımında gördüm bu cümleyi:

“Tomorrow needs Yesterday”.

O an aklıma bir soru düştü;
Gerçekten de “Yarın’ın Dün’e ihtiyacı” var mı? Sorular durmadan geliyordu;
Varsa ne kadar var ve yoksa neden yok?
Geçmişte yaşadıklarımızdan edindiklerimiz bize geleceği kurmamızda ne kadar yardımcı olabilir?

Sonra da tefekkürler başladı: Tecrübe neydi, tecrübeli olmak bize ne kadar fayda sağlayabilir gelecek problemlerimizde?

Çok provakatif bir konu olduğunun farkındayım. Başlığında bile çok zorlandım: “Düne İhtiyaç Duyan Yarın” veya “Tecrübe” başlıklarını düşündüğüm bile oldu. Bu kadar çelişkiler barındırırken son düzlükte soru şeklinde başlık daha anlamlı geldi.

Dünün tecrübeleri yarın ne kadar işimize yarayacak?

Tecrübeyi kötülemek gibi bir niyetim yok, ama tecrübeli olmak beni yeniliklere karşı ne kadar duyarsız yapıyor onu sorgulamaya çalışıyorum. Sonuçta bu blogda yazdığım her yazı 45 yaşam yılının ve 20 meslek yılının aklımın keskin köşelerine takılanlarla oluşuyor. Bu yazıyı düşünürken, kurgularken de bu deneyimlerim- tecrübelerimden faydalanıyorum.

Çok traji-komik bir durum aslında: tecrübelerimle tecrübe kavramını sorgulamak.

***

Tanımsız olamazdı tabi ki, hemen google hazretlerine sordum, tecrübe ne diye. Tecrübe kelimesi Arapça “tacriba” kelimesinden dilimize geçmiş. Tacriba Arapça da deneme, sınama ve sınavdan geçme anlamına geliyor.

Yazılı olarak ilk kullanıldığı kaynak 1300 yıllarda Mukaddimetü’l-Edeb adlı eser. Bu kaynakta “Tecribe” olarak rastlanmakta.

• “Bir kimsenin belli bir sürede veya hayat boyu edindiği bilgilerin tamamı, deneyim”
• “Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir yasayı doğrulamak, bir varsayımı kanıtlamak amacıyla yapılan işlem, deney”
• “Bir kimsenin, yaşayarak ve deneyerek elde ettiği birikim, görgü”

Bu tanımları araştırırken Aldous Huxley’in bir sözüne denk geldim. Zaten kendisini çok severdim, sevgim daha da arttı.

Tecrübe, bir insanın başından geçenler değil, başından geçenlerin bıraktığı izlerdir.

***

Bir başkasına ve hatta kendimize bile; bilmediklerimizi ancak bildiğimiz şeyleri kullanarak tarif edebiliyoruz. Bilmediklerimizi bildiklerimizle tarif etmek: yeni tattığımız tropik bir meyvenin tadını bildiğimiz meyvelerle tarif etmek gibi bir şey yani.

Hep bir benzetme-modelle durumundayız. Eğitim sistemi bunun üzerine dayanır, en azından benim şu ana kadar deneyimlediklerim. Girdiler-Proses-Çıktılar, üçlemesinde gürültülere rağmen modelleme ve tahmin yapmaya çalışırız.

Her karşılaştığımız durumu daha önce yaşayıp çözdüğümüz bir duruma benzeterek ilerleriz. Derste çözdüğün problemin aynısının verilenle istenenin değişmesi ile sınavda sorulması gibi bir şey yani. Isı Transferi dersinde Rüknettin Hoca haricinde diğer hocalar böyle sorardı ama Rükü otomatik pilotta gidenlere acımazdı, yamulturdu. Öyle bir soru sorardı ki, konunun özünü anladıysan çok kolay yoksa imkansızdı. Bilen bilir.

Peki beyinlerimizden daha hızlı giden bu teknolojik değişimler karşısında bildiklerimiz, henüz bilemediklerimizi nasıl modellememize yardım edebilir? Matruşka bebekleri gibi her soru içinde başka soruyu barındırıyor.

Bloğunu çok severek takip ettiğim “İnternet Ekipler Amiri” Serdar Kuzuoğlu bir katıldığı televizyon programında daha önce Jack Ma’nın da paylaştığı bir acı gerçeği dile getirdi.  Çocuklarımızın ve torunlarımızın yapacakları mesleklerin çoğu daha ortada yok.

Yani geçmiş deneyimlerin geleceği modellemede ki faydası konularında, o kadar da emin olmamakta fayda var.

Bir de benim gibi saç sorunu olanların çok içselleştirdiği bir alıntı var:

Tecrübe, hayatın kel kaldıktan sonra size tarak vermesidir.

***

“Mandıra Filozofu” filmini hatırlarsınız, ikinci filmde Müfit Saçıntı’nın patronuyla (Mehmet Auf) bir dialogu geldi aklıma: Patronun tecrübeniz var mı sorusuna, tecrübesiz birinin çalışmadan nasıl tecrübeli olacağını sorar ve patronda mavi ekran.

Bu yerinde soruya rağmen, işe alımda tecrübeli adaylar, tecrübesiz adaylara karşı her zaman avantajlılar.

Ama ilk 90 günde yeni adayın hele de yönetici konumunda ise, en büyük hatası mevcut durumu anlamadan eski tecrübesini yeni çalıştığı yere direkt uygulamaya çalışmasıyla oluyor. Aklıma bu durumlarda hep Ali Desidero’nun reklamı sloganı geliyor:

Sen yapmışsın Joni’ye göre, olur mu bizim Ali’ye Veli’ye

Ya mevcut organizasyon-ekip o yeni modeli doldurmuyor ya da taşıyor.

Tecrübeli çalışanlar bazen yeniliklerin önünü de kesebiliyorlar. Bir çalıştığım kurumda, bir yıl boyunca “Yaratıcı Düşünceyi Öldüren 50 Yaklaşım” üzerine gizli bir anket yapmıştım. Not aldığım defterimin arkasına bir sayfaya sığacak şekilde bu 50 yaklaşımı yapıştırdım. Katıldığım her toplantıda benim ya da başka birinin ortaya attığı her yeni düşünceye verilen negatif cevaplar için çetele tuttum. Sonuçlar çok tanıdık gelecek:

• Bunu daha önce denemiştik.
• Burası “Oraya” Benzemez.
• Şimdi buna vaktimiz yok.

Bu ket vuran cevapları tecrübeli amirlerimiz ya da çalışanlar verdiler. Bunu daha önce denediklerinde haklı olabilirler ama teknolojinin bu kadar hızlı ilerlerdiği bir dünya da, daha önce başarısız olunan bir çalışma, şimdi çok basit ve düşük maliyetle uygulanabilir

Tecrübenin hiç kuşkusuz başarılı olduğu kurum ise; Askerlik. Boşuna dememişler: “Çay da dem, asker de kıdem” diye.
Askerlik yapan istinasız herkes acemi birliğinde bunu yaşamıştır.

***

Şimdi sorumuza geri dönelim?

Yarının düne ihtiyacı var mı?

Evet var, eğer olmasaydı: sabah ateşi bulur, öğlene tekerleği icat eder, akşama tam araba yapacağız, mesai biter ve yarın tekrar ateşi bulmakla başlardık. (Bu cümleyi, daha önce çalıştığım bir şirkette, şirketin patronuna, bilgi yönetimi konusunda eksikliğimiz belirtmek için kullanmıştım)

Ama tecrübemiz yani dünümüz, yarınımıza ipotek koymamalı. Yeniliklere açık olmalıyız.

The Mechanics filminden bir alıntı bunu çok güzel özetliyor aslında.

Doğru kararlar tecrübeden gelir, ama tecrübe kötü kararlardan oluşur.

Yeni tecrübeler edinmek için eskilerini sorgulamaya, denemeye ve hata yapmaktan, başarısız olmaktan korkmamaya devam etmeliyiz.

***

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

06 Ara İş’te Anlam Arayışı

Hayatınızın en önemli iki gününden biri doğduğunuz gün, diğeri de neden doğduğunuzu öğrendiğiniz gündür.

Hakikat aramakla bulunmaz ancak bulanlar hep arayanlardır.

Amaç arayıp bulacağınız bir şey değil, inşa edeceğiniz bir şeydir.

Tamamlanınca eksik kalıyor bir şeyler…

Bizden milyonlarca yıl önce yaşamış ve tüm boyutlara hakim, hiperzeki varlıklardan oluşan hayali bir ırk vardır. Hayatın anlamı üzerine kafa yoran bu kişiler “Derin Düşünce” adını verdikleri süper bir bilgisayardan hayatın, evrenin ve her şeyin cevabını isterler. Derin Düşünce 7,5 milyon yıllık bir süre hesaplama yapar ve “Bundan gerçekten hiç hoşlanmayacaksınız” diyerek hayat, evren ve her şeye dair nihai sorunun cevabını açıklar:
42!.
“42” cevabı o kadar popüler ve fenomen oldu ki; Pink Floyd yazarı 42. yaşgününde sahneye davet etti. Keşfedilen bir astreoide 2001DA42 ismi verildi. Lost ve X-Files dizilerinde 42 sayısına gönderme vardır. CERN’de adı 42 konulmuş bir ofis binası var. Google yeni kompleksine tanışırken ilk yerleştiği binanın adını 42 yaptı. SETI projesinde toplam 42 anten var. Daha da komiği eğer google’da “answer to life the univers and everthing” aratırsanız, cevabının ne olacağını tahmin edebilirsiniz.
Neden 42? Douglas Adams’ın ilk kez 1977’de BBC Radyo’da sunduğundan beri  bu konuda sürekli teoriler üretildi ve üretilmeye de devam ediyor.

• Işığın suda 42 derecelik açıda gökkuşağını oluşturabildiği
• Işığın Protonun çapı kadarlık bir mesafeyi geçmesi için gereken sürenin 10-42 saniye arası olduğu
• 42’in BINARY karşılığı 101010: Bir varmış, bir yokmuş gibi.
• Matbaada basılmış ilk kitap olan Gutenberg incili 42 satırlık incil olarak bilinir.
• Kabalistik gelenekte Tanrı’nın adının 42 harften oluştuğuna inanılır.
• Budizm’de 42 bölümlük bir sutra vardır.
• Mısır Mitolojisinde ölüm yolculuğu yapan kişilere 42 soru sorulur.

Bu ve buna benzer teoriler üretilirken, yazara uzun yıllar bu sayının sırrı konusunda da baskı yapıldı. Ölümünde bir yıl önce (2001 de öldü bu arada) baskılara dayanamayıp anlam bulmaya çalışanlara hayal kırıklığına uğratacak bir açıklama yaptı.

Bir sabah işi giderken aklında yazmakta olduğu o bölüme nasıl bir cevap vermesini düşünüyormuş. Sonunda hiç bir anlamı olmayan sayı olmasına karar vermiş: kısa, akılda kalıcı ve tamamen rastgele bir sayı. Masasına oturmuş, boş gözlerle bahçeye bakmış ve 42 olsun demiş.

Yolda yürüyen bir adam çalışmakta olan üç duvar ustasına rastlar ve her birine ne yaptıklarını sorar. Bir tanesi taşları üst üste koyduğunu, diğeri duvar ördüklerini ve sonuncusu ise bir mabed- katedral yaptıklarını söylemiş.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

15 Kas Voleybol Günlükleri

18 Ekim tarihli son blog yazımdan sonra, o kadar karışık bir dönem yaşadım ve yaşadık ki, bir türlü klavyenin başına oturup taslakları toparlamak içimden gelmedi. Önce eşim covid oldu ve temaslı olarak 14 gün sürecek ev hapsim başladı. Tahliyeme yakın İzmir depremiyle önce sallandık sonrasında ise sarsıldık. Şimdilerde ailecek iyiyiz ama toplum olarak hiç de iyi değiliz. Gerek korona salgının ülkemiz ve dünya genelinde artış hızı gerekse de devam eden artçılar herkes gibi beni de moral ve motivasyon olarak aşağılara çekiyor. Buna ilave olarak da, sıcak eve geldiğimde depremde bir yakınını kaybeden ve yaşadıkları yerleri yıkılanlar olduğunu bilmekte bu yerlerde sürünen motivasyonu daha da düşürüyor.

Bu 2020 yılını hiç sevemedim. 2021 yılının daha iyi olacağına yönelik umutlar yeşertmeye çalışırken, aklıma deli deli fikirler geliyor. Ya 2012’de dünyanın sonu geleceğini öngören Maya takvimini yalnış tercüme ettiysek, aslında 2012’i 2021’se. Hatırlarsanın 2012 filminde öncü felaketler daha öncesinde başlıyordu.

Eskilerin deyişiyle, “İyi düşünelim, İyi Olsun”.

Bu haftaki yazımda, lise yıllarında benim için bir tutku olan voleybol anılarıma bir yolculuk yapacağım. Tabi ki sadece anılarımı, anılarımızı anlatmakla kalmayıp bana kazandırdıklarına da değinemeye çalışacağım.

Ben de 80’lerde yetişen bir çocuk gibi futbol dışında bir spor dalı ile ilgilenmeyen biriydim. Tabi ki, futbol oynamak için hiçbir ek ekipmana ihtiyaç duyulmamasının buna etken olduğunu düşünüyorum. Sonuçta her zeminde oynarsın, top yerine bazen ezilmiş kutu kola bile yeter ve kale olarak da 2 taşta varsa, başlarsın oynamaya.

Voleybol, hayatıma 1986 yılında Saint Joseph’e başladığımda girdi. Okulda “ayak topu” yani futbol oynamak yasaktı hatta ayakla vurulan her top darbesi için, yakalanırsan para cezası bile vardı. Okulda basket potaları da vardı ama bir pota hariç (ki onda da voleybol sahası olmadığında) tüm potaların bulunduğu sahalarda voleybol oynanırdı.  Bunun sonucunda da beklendiği gibi ortaokul ve lise yıllarımın merkezinde voleybol vardı.

Voleybol oynamış biri olarak voleybolun tarihçesini bu yazıyı yazana kadar araştırmadığımı fark ettim. İnternette bir araştırma yapınca diğer spor dalları gibi tarihsel süreçte kendiliğinden gelişen bir spor dalı olmadığını öğrendim.

Amerikalı bir spor eğitmeni William Morgan kendi ideallerine göre tasarlamış voleybolu. Takım sporlarında rakip oyuncuyla girilen fiziksel temasların oyuncu psikolojisini etkilediğini fark eden William, oyuncuların birbirleri ile minimum seviyede temas edecekleri, takım halinde oynayabilecekleri ve topla oynanan bir branş arar ve ama bulamaz. Tenisten file konseptini, hentboldan topa elle müdahale etme şansını, basketboldan süre kısıtlamalarını ve beyzboldan da her oyuncunun farklı göreve sahip olma fikrini alır ve Mintonette adı ile voleybolu yaratır.

Dünyaya yayılışı ise dini bir organizasyon olan “Young Men’s Christian Association” ile olur. Bu arada bu organizasyonun kısaltması YMCA ; aklıma hemen şarkısı geldi. Türkiye’ye de 1919 da YMCA üyesi olan Amerikalı Doktor Deaver tarafından getirilir. Türkiye’de yayılımını sağlayan ise Beden Eğitimi öğretmeni olan Selim Sırrı Tarcan‘dır. Bunca yıl voleybol oynamış biri olarak bunları yeni öğrendiğimi itiraf ediyorum.

Şimdi nasıl bilemem ama benim zamanında Saint Joseph demek voleybol demekti. Sadece bir spor dalı olarak bakmamak lazım, bir yetiştirilme tarzı idi. Takımda olman ya da olmaman fark etmiyordu. Sahada ya da tribünde olsan da, voleybol sana bir eğitmen oluyordu ve sıran geldiğinde sen de eğitmen oluyordun.

Okulun ilk beden dersinde Metin Hoca bizi sıraya dizdi ve çarşamba günü okul çıkışında voleybol takımı seçmelerine gelmemiz gerektiğini söyledi. Seçmelere geldiğimizde ise hepimiz seçildik. Sonradan anladık aslında bu okul kültürünün verilmesinin başka bir şekliydi. Sonra kimimiz sahada devam ettik kimimiz ise tribünde.

Hazırlık yılları ve Metin Hocam’a değinince bu anımı anlatmazsam ortadan çatlarım; Nedenini hatırlamıyorum ama beden dersinde Metin Hoca bana bir tokat atmıştı (o attıysa kesin haklıdır bu arada), o tokattan sonra kendime söz verdim, iyi bir voleybolcu olacak ama takımda oynamayı ret edecektim. İyi bir oyuncu oldum mu bilmiyorum ama ne Metin ne de Deniz Hoca’mı hiçbir zaman ret etmedim.

Neden voleybol Saint Joseph demekti?

Her ne kadar şimdi okul bahçesi değişmiş olsa da bizim zamanımızda okulun bahçesinde her yer voleybol sahası idi, farklı yükseklikte ve ebatta fileleri olan. Her sınıf kendine ait olan yerde oynardı. Ortadaki nizamı sayılabilecek saha ise voleybolun yıldızlarına aitti. Ufak sınıflar için orada oynamaya davet edilmek ise bir onurdu. Teneffüs zili çaldığında, her sınıfın top sorumlusu koşturarak top odası önünde sıraya girer ve top alırdı. En efsane “Top Odası Sorumlusu” ise Neco idi.

Delikanlılık var serde, fırlamalık diz boyu; voleybol topu ile futbolun yasak olduğu bir ortamda bir çok yaratıcı oyunlar oynardık. Kafa topu bunların en popüler olanıydı. Çift kanatlı sınıf kapısı kale olur, biri kaleye geçer ve bir başkası ise eliyle topu orta yapardı. Hocalar kızarlardı ama kimse topa ayağıyla vurmadığı için bir şey söyleyemezlerdi.

Bunun dışında da smaç yetkinliğinizi geliştirdiğinizde oynayabileceğimiz bir oyun daha vardı: orta-1’lerin sahasında  smaçla yerden sektirerek birinci katın camlarını kırmaya çalışma. Eğer kırmayı becerirseniz öğretmenlere yakalandığınızda ikna etme gücünüz var ise cezadan kurtulabilirdiniz ama camın parasını ödemek şartıyla.

Okul bahçesinde futbol yasak olduğu bir dünya da, su tabi ki yolunu buluyordu. Öğle aralarında Alsancak’ın arka sokaklarında, eğer tütün deposu işçilerinden önce gelip yer kapabilirsek, plastik top ile futbol maçı yapardık.

Öğle teneffüsleri göreceli olarak daha uzun maçlar yapabileceğimiz zamanlardı. Mümkünse tostumuzu dersin son dakikalarında öğretmenlere çaktırmadan yer, spor ayakkabılarını giyer ve zil çalması ile oynamaya başlardık. Herhangi bir spor kıyafeti giyilmezdi. Gömlek çıkarıldığı için sorun olmazdı ama ya pantalonun apış arası (illaki yırtılırdı ki en yönetilebilen budur) ya da diz kısmı aşınır ya da yırtılırdı. İlerleyen zamanlarda diz kısmı zarar görmesin diye pantalonları bermuda gibi kıvırma yöntemini uygulamaya başladık. Okulun yakınında bir terzi amcamız vardı. Terziye her gittiğimizde pantalon tamir edilirken soyunma odasında beklerdik, terzi amca iyi bir pazarlamacı idi, güzel resim ve takvimler koyardı. Hormonların tavan yaptığı yaşlarda sırf o nedenle bile gidilebilirdi oraya.

Hazırlıkta çarşamba günleri antremanlar olurdu. Deniz ve Metin Hoca aralarda bizleri gözlemlemeye gelirdi. Hazırlıkta iken voleybolcu olmanın hiçbir avantajı yoktu. Orta 1’e başladığımızda ise Lise 1 öğrencilerinden Serkan Özizmir’e teslim edildik. Hazırlıkta manşet ve parmak çalışmış ve ufak ufak smaç vurmaya başlamış bizler için öncelerinde bir şok idi Serkan ile çalışmak. Sezon başı bizi Halkapınar Atletizm sahasına götürdüğünde anlamalıydık başımıza gelecekleri.

Serkan, 3 ay boyunca her öğle arası ve hafta da 3 gün okul çıkışı kondisyon çalıştırdı; öğlenleri Alsancak’ın arka sokaklarında koşu antremanı ve üstüne okul çıkışı dayanıklılık antremanı. Hatta antreman sonlarında “jog yaparken” arkamızdan koşarak bizi depara kaldırırdı. Sonuçta kimse tekme yemek istemiyordu.

3 ayın sonunda topa dokunmaya başladık ama yine maç yok. Hiç zevkli gitmiyordu antremanlar o zamanın kafası ile. Serkan, Karate Kid filmindeki Miyagi San gibi bize sürekli “cilala parlat” yaptırıyordu. Serkan’ın yetiştirdiği ekip, orta 2 ile beraber lise son’a kadar okul takımının iskeleti oldu. Aldığımız kondisyon sayesinde aynı gün 3 maç oynayabiliyorduk, hatta arada da halı saha maçı bile yapıyorduk.

Okulumuzun spor salonu biz lise sondayken bitirildi. Bu nedenle voleybol antremanı demek taş saha da çalışmak ya da okul çıkışı Halkapınar’a gitmek demekti. Halkapınar’da antreman yapmak biraz riskli idi, parkeler o kadar kötüydü ki bazen kafası dışarı çıkmış bir çivi formayı hatta deriyi sıyırabiliyordu. Ama sonuçta parke idi, taştan daha güzel. Taşta planjon atmayı öğrenen bizler için parke gördüğümüzde manşetle alınacak topu da planjonla çıkarıyorduk.

Haftanın altı günü voleybol vardı hayatımızda, hafta içleri antremanlar ve hafta sonları maçlar. Birkaç istisna dışında dersleri kötü olan kimse yoktu aramızda.  Her antreman çıkışında da İstanbul Burger’e uğrardık. Orada bir şey yer sonra eve gidince bir daha yerdik, fırça yememek için.

Gençlik başımızda duman olduğundan fırlamalık da bazen dozajı kaçırdığımız durumlarda oluyordu tabi ki; Metin Hoca, bir klüp maçına (Tam net hatırlamıyorum ama ya İzmir Finaliydi ya da en güçlü rakibimizle derbimizi vardı) ilk altının beşi birden aynı yaşgünü partisinden alkollü gelince, maç günleri yaşgünü partilerini yasaklamıştı. Maç da ne mi oldu? İlk seti ve yaşadıklarımızı hatırlamıyorum ya da hatırlamak istemiyorum ama maçı kazandık. Sadece bloğa çıkıldığında elleri kaldırmak gerektiği ve planjonla top çıkarmak istendiğinde, topa müdahale ettikten sonra hareketi tamamlamak gerektiği yoksa parkeye patates çuvalı atıldığında çıkan sese benzer sesler çıktığı gibi dersler var aklımda.

Az evvel yazdığım gibi, öğrencinin öğretmen olması bir gelenekti, liseye geçtiğimizde bizde ortaokullulara hocalık yaptık. Bu arada bunda ne var diyeceksiniz. Antreman olmadığı gün okuldan erken çıkıp eve gitmek varken, bizler hiçbir zorlama olmadan, okulda kalıp hocalık yapıyorduk.

Yazılması ama yazılırken de bir o kadar dikkat edilmesi gereken bir konudur deplasman maceraları; Yozgat, Kastamonu, Kayseri, Denizli, Burdur ve Isparta. Deplasmanda yaşanan deplasmanda kalmalıdır. Ama birkaç anıyı anlatmazsam herhalde çatlarım.

Yozgat Deplasmanı, her yer bembeyaz ve kaldığımız otel spor salonunun yanında. Spor salonu Anadolu’daki standart spor salonları mimarisinde yapılmamış, başka amaçlı bir tarihi bina spor salonuna dönüştürülmüş. Seyirciler üst tarafta balkonda, gladyatörler ise aşağıda sahada. Başımızda Monsieur Himber ile Deniz Hocamız. Deniz Hocanın ilk deplasmanı.

Kar görmüş masum İzmirliler antreman sonrası delicesine kar topu oynamaya başladık. Birden bir Mercedes araba belirdi yanımızda, o ve şöförü de nasibini aldı kartoplarından. Dedik ya kar görmüş masum İzmirliyiz. Kartopunu yiyen adam çok sempatikçe geldi bizle muhabbet etti ve hiç alınmadı sululuklarımıza.

Maçları hepsini kazandık, şampiyon olduk. Tören yapılacak, sunumu yapacak kişi yanımıza geldi, “İzmir Fransız Lisesi” diye anons edebilir miyim diye sordu. Tabi ki hayır dedik.Sunucu başı önde gitti ve mikrofonu eline aldı; “Birinciliği İzmir Özel Şen Josef Fransız Lisesi” kazandı diye anons edip ödülümüz vermek için Yozgat Valisini davet etti kürsüye. Ağzımız kulaklarımızda anonsa gülerken, birden hepimiz buz kestik. Dün bizim kartoplarımıza hedef olan adam valiymiş. Gülerek yanımıza geldi, her birimize sarıldı ve de üstüne üstlük bizlerle fransızca da konuştu.

Kastamonu, 1990. Zor bir gruba düştük. Üniversite sınavı hazırlıkları nedeniyle lise sonda olan 3 as oyuncu gelmedi. Benim gibi lise bir öğrencilerine A Takım fırsatı doğdu. Kaptan Alp Limoncuoğlu, ayrıca pasörümüz. Alp’in aileside bizimle beraber deplasmana geldiler. Önder Amca elinde kamera ile maçları çekiyor. İlk maç Anıttepe Lisesi ile, orta oyuncu oynayan ben, 5+1 oynadığımızdan 2 numara pasör çaprazı oynuyorum. Anıttepe’nin çok iyi bir smaçörü var, ama blokta çok iyi durduruyoruz. Bir kere bloktan kurtuldu, onda da kafamın tepesine yedim topu. Hiçbir şey olmamış gibi devam ettim. Herkes gülmekten oynamayı bıraktı.

Son günde Samsun lisesi ile oynuyoruz, onlarda ise sanki havada yürüyormuş gibi sıçrayan bir oyuncuları var. Zaten her topa o smaç atıyor. Takımın gerisi blok ve manşet işine bakıyor. Kaptan rakibin asansör yapacağını anladı ve bizleri uyardı, önümde Tolga Koçoğlu var. O da bu uyarıyı bağırarak tekrar etti ama bu uyarıya uymadı. Ben de görev bilinci ile yaptığı bloğun arkasına dublaja girdim. Tolga’nın bloğu aşağıya inerken, rakip smaçör ile göz göze geldim. Sonra bir süre gözlerim yaşlı hiçbir şey göremedim zaten. Topu tam burnumun üstüne yedim. Hakem yanıma gelip boksörmüşüm gibi ellerimi tutup nasıl olduğumu sordu. İyiyim dediğimi hatırlıyorum. Ama bana anlatılanlara göre bunları söylerken hakeme bakmıyormuşum. Bu iki efsane görüntü Önder Amcanın arşivinde var. Belki birgün bende arşivime koyabilirim bunları.

Son anı ise, 1993 yılına ait. Lise sondayız ve şampiyonluk maçını Alsancak Kapalı’da Maltepe Askeri Lisesine karşı oynayacağız. Balçova Spor salonu ve İnönü lisesi spor salonunundan sonra Bernabeu’da maç oynamak gibi birşey bizim için. Üzerimizde ağır bir yükte var; Okulumuz her ne kadar Voleybol’da başarıları ile söz sahibi olsa da, yeni açılan lisesinin henüz bir şampiyonluğu yok.  Okul müdürü ile yaşanan bazı tatsızlıklardan dolayı tüm 93 tayfası gerginiz. Zaten rakibin seyirci sayısı bizim okulun mevcudu kadar. Müdürümüz de eksik olmasın, maça gidilmesine izin vermeyince, o koca sahada seyircisiz oynayacağız.

Maç günü İzmir’de olan ne kadar eski mezun varsa hepsi ordaydı. Lise sonlar “Yönetime Rağmen” süper hazırlık yaparak disipline verilme pahasına tribünde yerini aldı. Hatta bütün hafta maç için plan yapıldı. Davul ve sınıfta derslerde hazırlanan konfetiler maçtan bir gece önce “bir gece operasyonu” ile salona sokuldu. Sahaya çıkışımızla beraber sayıca bizden kat kat üstün olan Maltepe Lisesi seyircilerini bir avuç insan bastırdı. Bizde üzerime düşen görevi yerine getirdik ve 3 saati geçen maç sonunda 4. seti vermiş olmamıza rağmen 3-2 maçı kazanarak Saint Joseph Lisesi’nin ilk İzmir Şampiyonluk kupasını kaldırdık.

Her takım sporunda olduğu gibi bir takım olmanın ne demek olduğunu öğretti bana voleybol. Bu yeni kurallarına alışamadım hiç. Bizim zamanımızda manşeti kötü olan ya da herhangi bir sebeble o gün savunması kötü olanı takım arkadaşları kapatırdık. Şimdi ise liberolar var.

Maçın ilk setleri tie-break gibi oynanmaz ve eş güçte 2 takım maç yapıyorsa dayanıklık ön plana çıkardı.

Kazanmak güzeldi ama kaybetmeyi de öğrenmek ve kabullenmek önemliydi ama daha önemlisi tüm hırslarına rağmen yaptığın işten keyif almayı bilmek. Balçova Spor Salonunda, önemli bir maç öncesi koridorda rakip takımla birlikte karşılıklı ısınıyoruz, herkes gergin ve birbirine yiyecek gibi bakıyor. Isınma dediğimiz ise 2 metrelik koridorda yanyana ama zıt yönlerde koşma. Birden bizim takımın önünden bir ses yükseliyor: “It’s now or never”. Devamında ise sanki daha önce anlaşmışız gibi Elvis’in şarkısını bazen ingilizce bazen de Mr. Futuretense kıvamında bir çeviri ile söylemeye başlıyoruz. Ortamdaki o gerginlik bir anda yok oluyor. Bunu bir kere de Kastamonu deplasmanında yaptık, seyirciler de bize karşılık verdi: İzmir Lisesi, Şarap Şişesi diye tempo tuttular.

Anıları yad etmek insana keyif veriyor. Bunları sıkı bir oto-sansür sonrası yazılı hale getirmek ise onları ölümsüzleştiriyor. Beraber ve karşılıklı oynadığım, bana öğreten ve benim öğretmeni olduğum herkese bu anıları yaşamamdaki katkılarından dolayı sonsuz teşekkürler.

18 Eki Kuşadası Gençlik Spor

“Futbol asla sadece futbol değildir” der Simon Kuper. Bir şehrin, bir ülkenin karakter veya inanç gösterisi ya da hürriyet mücadalesidir. Atletizm haricinde neredeyse diğer tüm spor branşları bir şekilde bir araca ihtiyaç duyar. Ama futbol oynamak için iki taş ile sıkıştırılmış kağıtlardan bir top yapabilir ve herhangi bir yerde oynayabilirsiniz. Tanıdığım herkesin futbol hakkında bir fikri vardır. Maça giderseniz tribünlerde binlerce teknik direktöre rastlayabilirsiniz. Televizyonda ise eski futbolculardan çok, hayatlarında hiç futbol oynamamış futbol yorumcusu görebilirsiniz.

Endüstriyelleşmesi ve de bu sene malum sebeblerden seyircisiz oynanmasından olsa gerek günümüzde, en azından ben öyle düşünüyorum, futbol artık eskisi kadar zevk vermiyor toplumlara. Ama takım tutma mevzusu hala revaçta.

Yaşadığı semtin, şehrin takımlarını tutan dostlarım var: Altaylı, Karşıyakalı, Göztepeli, Ankaragüçlü. Onlara çok saygı duyarım. “Şampiyon takımı tutmadık, tuttuğumuz takımı şampiyon yaptık” derler. Alsancak stadında Altay’ın, Göztepe’nin ve Karşıyaka’nın birçok maçına gittim. Alman dostlarımı bile Altaylı yapmıştım. Ankara’da yaşarken İzmir takımlarının maçlarına da gittim. Yasin hatırlar Ankaragücü – Altay maçı maceramızı.
Unutamadığım bir maç ise Alsancak Stadında, Karşıyaka-Göztepe maçı: açıktayız ve devre arası tuvaletlerin orada arbede çıktı. Bu tarafta dostlarım, öteki tarafta da dostlarım var. Komik bir durum yani. Daha komik olan ise Odtü yurtlarında Karşıyaka Göztepe kavgası çıkmasıydı.

Ben semtinin takımın tutan dostlarım gibi olmadım, olamadım. Ben Beşiktaş taraftarıyım. Son 2 senedir kombinem bile var. Maçlara gitmesem de alıyorum kombinemi. Ama yaşadığı semtin ya da ilin takımlarını tutanlara hep saygı duyarım. Benim gibi 2 veya daha fazla takım tutanlar da vardır; türkiye ligleri, avrupa ligleri vs..
Ben ise Birinci ligde (eskiden süper lig mi vardı?) Beşiktaş’ı tutarken, ayrıca doğduğum yerin takımı Kuşadası Gençlik Spor’u da tutardım hangi ligde olursa olsun. Bu hafta Kuşadası Gençlik Spor’dan bahsetmek istiyorum.
Tarihine ya da başarılarına girecek değilim, bunu babam ve amcam kadar bilme şansım yok. Haddimi de bilirim. Ama o çocuk aklımla yaşadıklarımı, anılarımı yazmama bir mahsur da yok diye düşünüyorum.

Önce bir saptama ile başlamakta fayda var: kuruluşu 1934 olan kulübün adı Kuşadasıspor değil, Kuşadası Gençlik Spor. Sosyal medya da gördüm kulübün kendi sayfasında bile bazen Kuşadasıspor ibaresi kullanılmış. Hatta futbol federasyonunun web sitesinde de Kuşadasıspor diye geçiyor.

Kapak fotoğrafının hikayesi ile başlamakta fayda var. Üç yaşımda şimdi otopark olan saha da çekilmiş olan foto da, bir tarafımda Hüseyin Amcam (Godrik Hüseyin) diğer tarafımda ise Bülent Amcam var. Hüseyin amca ya da Hüseyin Abim, babamların dostu, annemim folklor arkadaşı, saray apartmanından komşumuz.
Bülent abinin hikayesi ise entresan. 2012 yılında Mubea fabrikasının inşaatı sırasında Atilla Dayım bana “Git Manisa’da Altan Çevikoğlu’nu bul” dedi. Buldum Altan Ç.’yi. Altan deyip geçmemek lazım; “A bu bizim Carlos, yanındaki kukelatalı kim” fıkrasındaki Carlos gibi herkesi tanıyor. Babamı bile tanıyor çıktı.
Konu konuyu açtı, sosyal medyada bu fotoyu görmüş, Bülent’i tanıdı. Bülent Abi Manisalı ama Almanya’da yaşıyor. Hemen telefon etti, onlarca yıl sonra o fotoğraftaki adamla konuşma şansım oldu. Şimdi sosyal medya da arkadaşım. Hayat tesadüfleri seviyor gerçekten. Kuşadası Gençlik Spor’la yarı bilinçli ilk temasım bu. Bir de tabi babam ve amcamın fotoğrafları var oynadıkları zamandan.

İlkokul 4. Sınıftayken 3. Ligler açıldı ve Kuşadası Gençlik Spor’da profesyonel olarak 3. Lige dahil oldu ve babamda Kulüp başkanı. Babam “ben futbolcu olacak adamı yürüşünden tanırım” derdi. Bende o yürüyüşü görmemiş ama baba kontenjanından bana, minik takımda 9 numaralı forma giydirildi. Maç öncesi sahaya çıktık oradan oraya koşturduk o koca sahada ufacık ayaklarımızla (o zaman ayaklarım ufaklar daha).

Kuşadası Gençlik Spor o sezon lige fırtına gibi girdi. Antrenörleri Altınordu’nun Efsane oyuncusu Muhterem Ar, Muhterem babam. Oğlu Muhteşem 4. sınıftan itibaren bizimle okudu ilkokulu. Bazı insanlar vardır hani fizyolojik olarak aynı anne-babadan değilsinizdir ama kardeşsinizdir; işte öyledir Muto benim için. Bu nedenle de Ar ailesi de ailemdir.

Maçlar eski stadda oynanıyor. Takımın kaptanı Sebahattin Abinin (Sebo), elinde büyümüşüm. Takım kampa gitti. Muto, Ben ve Mert, bizde onlarla gittik. Sebo’nun içinde gestapoluk çıktı, gerçi dürüst olmalıyım o kadar fırlamalık yapıyoruz ki adamı çıldırttık.

Torpilli olduğumuzdan maçları ya soyunma odasında ya da Selma Teyzenin “Protokol” balkonunda seyrederdik. Tribüne salmazlardı. O sene Aydınspor ,il olmasının onlara verdiklerini düşündükleri bir haksız rekabet sonrasında şampiyon oldu, biz de ikinci ama futbol Kuşadası’na ayrı bir heyecan katmıştı.

Birçok futbolcu abim oldu o dönemde, bazıları hakikaten entresanlardı. Orhan Abi vardı Deli Orhan. Çok yetenekliydi ama ne bileyim bir kaç tahtası eksikti işte. Adalıların olduğu kanatta oynamak isterdi, bacak arası ile geçtiği adamı, durur çağırır bir daha bacak arasıyla geçerdi. Kamplara gittiğimizde de bizi matematik çalıştırırdı. Sonra sıkılır bizi başında kovalardı. Babam anlatmıştı, Antalya deplasmanında maç 0-0 gidiyor ve son dakikalarda penaltı olmuş. Orhan topu alıp kulübeye gelmiş ve babamlara “golü fantezi yapıp direğe çarptırıp mı yoksa direk mi atayım?” diye sormuş. Hak ettiği okkalı küfre aldıktan sonra gidip golünü atmış. Eğer babamlar fantezi atmasına müsade etselerdi, onu da gol yapacağından hiç kimsenin şüphesi yokmuş.

Denizli Emsanspor’un efsane golcü Şahap abi vardı. Kuşadası Gençlik Spor’un ikinci olduğu sene Emsan üçüncü olmuştu ama Şahap Abi gol kralıydı o senenin. Sonra bize transfer oldu. Kaptan hala Kuşadası’nda ve hala babamlarla beraber.

Skor tabelasını benim değiştirdiğim efsane Tirespor maçı var, 11-0 kazandığımız. Onuncu gol atıldığında fark ettim, elimdeki en büyük rakam 9 olduğunu. Hakemlere çaktırmadan, kale arkasından yedek kulübesine gidip 10 numaralı oyuncu değiştirme plakasını alıp skor tabelasına koşarken, 11. Gol gelmişti. Bende gerisin geriye 11 numarayı almaya gitmiştim. Bu sefer 12 numaralı tabelayı da almıştım yanıma, ne olur olmaz diye. O maçta genç hukuk öğrencisi Hayati Abi tam 7 gol atmıştı.

İlk sene yukarıda bahsettim malum sebeblerden şampiyon olmadık ama ikinci sene şampiyon olup ikinci lige çıkmıştık. Deplasman maçlarına gitmem konusunda babam çok sıcak değildi. Bu nedenle ben de kaçak giderdim. En kötü yakalanmam, Ayvalık Deplasmanında oldu. Bilmeyenler için, Ayvalık Stadında rakip takım seyircisine ayrılan tarafı tepeden çok rahat taşlayabilirsiniz. Bize de öyle yaptılar. Biz de can havliyle tellere dayanıp kafamıza söktüğümüz koltuklarla kask yapmışız. O an stadın içinde olan babamla göz göze geldim.

Emsan, Ada’da oynayacağı maç öncesi Özçelik otelde kampa girmiş. Bunu duyar duymaz, o çocuk aklımızla birşey yapmalıyız dedik. Hafızam yanıltmıyorsa Muto, Mert ve Cengiz ile marangoz atölyesinde Salih Abi’yi kandırıp bir tabut hazırladık, üstüne de Emsan’ın renklerinden bezler tutuşturduk. Deniz kenarında gidemezdik. Bizde Yalçındağ Sitesinden papatya tarlasına doğru yürüyüp Gürbüz sitesine ulaşık, tepeden Özçelik Otelin önüne geldik tabutla. Ağzımızla cenaze marşını söylüyoruz, otelin kapısına yaklaşıp tabutu bırakıp kaçtık.

Federasyon kupası eleme maçında Kuşadası Gençlik Spor Beşiktaş’la eşleşti ve ilk maç Kuşadası’nda karşılaşacaklar. Kimi tutacağımı bilemiyorum. Gönlüm, bir Beşiktaş kazansın diyor, bir Kuşadası Gençlik Spor tıpkı Davut’un Golyat’la yaptığı savaştaki gibi kazansın ve büyük bir sürpriz yapsın diyor. Beşiktaş kazandı, sevinsem bile üzülsem mi bilemedim o çocuk aklımla.

Çocukluğumda Kuşadası Gençlik Spor’a dair hatırladığım bir anı da ailecek cümbür cemaat gidilen Alanya deplasmanıydı. Takımın kamp yaptığı otelde kalıyoruz. Futbolcu abilerle vakit geçiriyoruz. Bir de Alanya’yı geziyoruz. Dönerken de muz getirmiştik, salonda sararması için bırakılmıştı ama biz beklemeden kaçak yemiştik. Sonuçta o zamanlarda, Almanya’dan biri gelmiyorsa yani Çikita (Chiquita) muz getirmiyorsa muz yemek büyük lükstü. Bu arada merak edip araştırdım: Çikita bir muz cinsi değil, üretici ve dağıtım firmasının adıymış hatta 2019 da konkordato ilan etmiş. Geçmişi de biraz karanlık bir firmaymış.

Alanya deplasmanını hatırlayınca Alanya’nın şu an süperlig de olduğunu ve liderlik yarışında önemli bir yerde olduğunu anımsadım. Merak ettim Kuşadası Gençlik Spor nerede diye, gördüklerim hiç bana keyif vermedi. 1986 yılında yakılan ateş, biraz yanmaya devam etti ve sonra söndü, Ne kadar yazık. Oysa o zaman yakılan ateş şimdi bir Alanya veya Akhisar gibi olabilirdi.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

11 Eki Şarkılardan Şiire

Ah benim sevdalı başım , şair telaşım, sarhoşluğum
Ah benim iyimser yanım, aldanışlarım
Ah benim kavgalarım, pişmanlıklarım
Ah çılgın yüreğim

İnişlerim çıkışlarım, o kendimden kaçışlarım.
Gidişlerim dönüşlerim, O kısır döngülerim
Ah benim sağır kör, dilsiz görünen kalbim.

Eksik bir şey mi var hayatımda?
Gözlerim neden sık sık dalıyor?
Eksik bir şey mi var?
Hayatımda.

Ne beklerim hayattan, hayat benden ne bekler?
En sevgili ümitler bende bir gece bekler.
Getiriyor her sabah yarınsız bir yarını.

Bu sabahların bir anlamı olmalı.

Oysa başka türlü birşey benim istediğim,
öyle bir şey ki bu, kolay anlatamam.

Deniz kızı girmiş düşünceme bir kere, gayrı ben iflah olmam.
Dolanınca ağa bi’ çocuk bile çeker beni sandala, bu kadar ağır olmasam.

Diyorlar ki bazen gözlerimden, deliler doluşmuş bakıyor birer birer.

Belki de ondandır görmezdim,
Önümü görmezdim.
Okudum yıllarca hep okudum, okumaktan boynumu büktüm yoruldum.

Gözlerimde deliler: delilerden sen anlarsın, konuş onlarla;
Nasıl muhtacım buna!

Yeni tanıştık belki de ama kimbilir belki de hep vardın.
Eşlik ediyordun sessiz ve sinsice belki de.
Şimdi, şimdi anlıyorum.

Ya dışındayımdır çemberin, ya da içinde yer alacağım,
Kendim içindeyken, kafam dışındaysa.

Anlıyorsun değil mi?

Oysa içimden kopan bir tek sen değilsin.
Umutlarım, anılarım, inançlarım var.
Kendine gülümseyen bir halim olsa da,
İçin için akan gözyaşlarım var.

Konuşamıyorum, konuşursam gözyaşlarım beni boğacak.
Biliyorum, duyuyorum, görüyorum.
Konuşamıyorum.

Ah çılgın yüreğim, erkekler ağlamaz sil gözyaşımı.
Sus artık, uslandır beni.

Ben bunları kimseye anlatamadım,
Kendimle bile konuşmadım.

Tamam, tamam sustum…

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

04 Eki Genç bir mühendise öğütler

20 yıllık bir mühendis olarak yaşadıklarımdan öğrendiklerim var. Sözün uçup yazının kaldığı bir dünyada, “Bir Mühendisin Gündüz Düşleri” tefrikasının bu sayısını, mühendis adaylarına ve genç mühendislere, belki fayda sağlar diye, bu zamana kadar deneyimlediklerime ayırdım.
Çok iyi bir mühendisim, en iyisi benim diye bir iddiam yok. Tıpkı yaşadıklarımın da en anlatılası olduğuna dair bir iddiam olmadığı gibi.

Kategorizasyonlara karşı olsam da 20 yılın sonunda bir mühendislik diplomasına sahip olanları 3 kategori sokmayı becerdim kendimce.
• Mühendislik eğitimi alıp diplomaya sahip olanlar
• Mühendislik yapanlar
• Mühendis Yaşayanlar
Birinci kategori, meslek hayatlarına atıldıktan sonra hiçbir zaman mühendislik konusunda çalışmamış olanlardan oluşuyor.
İkinci kategoride olanlar ise özel ya da kamuda, farklı seviye ve alanlarda mühendis olarak çalışanlardır.
Son kategoride olanlar ise mühendislik alanında çalışmalasalar bile mühendislik eğitiminde aldıkları analitik düşünceyi ve sorgulamayı hayatlarının her anında uygulayanlardan oluşmaktadır. Üçüncü kategoride olmak tatlı ve keyifli bir lanettir. Yani ben öyle düşünüyorum. Çünkü sunulan hiçbir şeyi direk kabul etmez, anlamaya çalışır, hatta parçalayıp tekrardan birleştirir ve sonunda sunanı da bezdiren kişilerdir. Bu kategoride olanların mesai saatleri ve çalışma alanları gibi kısıtlayıcıları (!) yoktur. Bu kişilerin bir mühendislik diplomasına sahip olmadığı durumlarda olabilir. Ben meslek hayatımda böyle diplomasız çok mühendis ile çalıştım ve onlardan çok şey öğrendim.

Ben kendimi hangi kategoriye sokuyorum, tahmin etmişsinizdir; mühendisliği her hücresinde yaşayanlardan. Çok yorucu bir yaşam tarzı, çok yoruyor adamı ve tabi ki çevresindekileri ama bir gün bile pişman olmadım ve gelecekte de olmayacağıma inancım sonsuz.

Bu arada 3 kategorinin birbirleri karşı bir üstünlükleri yok, sadece seçimler var. Tıpkı hayat gibi o da sonuçta yaptığımız seçimlerin sonucu değil mi?

Gelelim yaşadıklarımdan öğrendiklerime:

Dürüst olun, mümkün olduğunca.
Size hiç yalan söylemeyin demiyeceğim, çünkü o zaman yalan söylemiş olurum. Hafızanınız gücü kadar yalan söyleyin. Çünkü yalan söyleyenlerin hafızası güçlü olmalıdır. İş hayatında yalanlar söylemek zorunda kalacağınız zamanlar olacak. Bu yalanların sizde yarattığı vicdan azapları ile yaşamak zorundasınız. Her zaman doğru söylemeye çalışın, bunun sonuçları canınızı acıtsa bile ve zekanıza, hafızanıza ve vicdan azabına dayanma gücünüze güvenmiyorsanız yalan söylemeyin. Çünkü yalanların çok kötü bir özelliği vardır, er ya da geç bir gün ortaya çıkarlar.

İnsanlara güvenin ama…
Ben bütün ilişkilerime baştan güvenerek başlıyorum, zaten güvenmezsem çalışamam ki. Ama her an kazık yiyecekmiş gibi de kendimi hazırlıyorum. Farkındayım çok çelişkili ve problemli bir durum. Ama hayat bu, sadece iş hayatında değil özel hayatınızda bile kazıklar en beklemediğiniz yerden ve beklemediğiniz zamanda gelmez mi zaten.

Ünvan ve Mevki…
Maalesef Türkiye’deki sistemsel yapıda, birkaç firmayı göz önüne almazsak, uzmanlaşmak para kazandırmıyor. Bu nedenle yatay değil dikey ilerlemek ekonomik olarak daha kazançlı. Bu da yönetsel yetenekleri gelişmemiş bir çok yöneticinin var olmasını sağlıyor. İnsanla çalışmak, makinalarla çalışmaktan kat kat zordur. İş hayatıma ilk atıldığımda öğrendiğim şey;
“Yetki verilmez alınır, ünvan alınmaz verilir. “
Gerçekten de siz yetki alarak etki alanınızı güçlendirirseniz, ünvan gelir. Bazen çalıştığınız bölümde, bazen çalıştığınız şirkette bazen de başka şirkette.
Hiç bir zaman unutmayın:
En kurumsal şirkette bile : “Hak ettiğinizi değil, müzakere ettiğinizi alırsınız.”  Tecrübe ile sabittir.

Öğrenme Arzusu ve Bilgi Saklama
Maalesef çalışma hayatını üniversitelerde güzel anlatamıyoruz. Çoğu mühendislik öğrencisi stajlarını naylon yaptığından ya da staj yaptığı firma onları fotokopi elemanı olarak çalıştırdığından olsa gerek, mezuniyet sonrası, bir diplomada çalışmaya başladığınız yerden almanız gerekiyor. Sanırım bende öyle yaptım; Tofaş’tan lisans, Tirsan Kardan’dan yüksek lisans ve Mubea’dan da doktora diplomamı aldım. Şimdi Accell Bisiklet’te post doktora çalışmalarım devam ediyor. Hala öğreneceğim o kadar çok şey var ki. Bu beni korkuttuğundan daha çok eğlendiriyor.
Öğrenmekten asla vazgeçmeyin. Öğrendiklerinizi de sürekli uygulayın yani cümle içinde kullanın hatta başkalarına öğretin. En güzel pekiştirme başkasına öğrettiğiniz zaman oluyor.

Bu çağda bilgiyi saklayamazsınız. Ayrıca bir işi sadece sizin yapabiliyor olmanız sizi vazgeçilmez yapmaz, risk yapar, ve kariyer adımlarınızı da bloklayabilir.
Bu konuda Cem Boyner’in çalışanları ile paylaştığı çok güzel bir hikaye var. Internette aratsanız hemen bulursunuz. Eğer sizinle beraber çalışanları ya da ilerleyen dönemlerde astlarınızı eğitmeseniz, (xxx)’i tutarsınız.

Yazılı ve Yazılı Olmayan Kurallar
Şirketlerde çalışma hayatına ilişkin yazılı prosedürler vardır. Kalite sistemi bunu zorunlu kılar. Ama her şirketin yazılı olmayan kuralları da vardır, ne kadar onları yazılı hale getirmeye çalışsanız da beceremezsiniz, bazen istenmez de bunların yazılı olması. Şirket Kültürü diye havalı bir isim bile konulabiliyor bunlara. En kurumsal şirkette bile bu yazılı olmayan kurallar var.
Yazılı olsun, yazılı olmayan olsun tüm kuralları çok iyi öğrenin. Eğer kuralları bilirseniz, onları en iyi siz ihlal edebilirsiniz. İhlal etmekten kastım kötü anlaşılmasın, geliştirebilmeniz için aşmanız gereken insanlar olacaktır, onları ancak mevcut işleyişi çok iyi bilerek yönetebilirsiniz, seviyeniz ne olursa olsun.

İş Takibi
İşinizi çok iyi takip edin ve mümkünse bunu bir e-postayı bilmem kaçıncı hatırlatma gibi ifadelerle değil, imkanlar dahilinde yüz yüze değilse de telefonla halledin. E-postayı sonra da atabilirsiniz. İş hayatımın başlarında amirime ilgili tedarikçilere faks çektim ve mail attım dediğimde bana, peki telefon edip faks doğru kişiye ulaşmış mı, e-posta’yı okuyup anlamış mı diye sorduğunda, önce çok kızmıştım. Ama şimdi çok hak veriyorum. E-postalarla yakar top oynamayın. E-posta ile iş yürümez, o sadece bir iletişim kaydıdır.
Başka önemli bir konu da “çıraklığını bilmediğiniz işte usta olamazsınız”. Bunu Tofaş’da bir amirim, bana 2 tür mühendis vardır diye ifade etmişti: Excel Mühendisi ve Gerçek Mühendis. Elinizi kirletmeden, masada oturarak bir şey yapamazsınız. Oturarak iş yapan tek yaratık tavuk, yatarak para kazananlar ise…
Sahaya inin ve mümkünse “Erken Başarısız Olun” (Fail Early). Bunu da ancak sahada vakit geçirerek ve deneyerek yapabilirsiniz.

Kendinizi İfade Etme
Karşınızdaki insan, ast ya da üst fark etmez, konunun derinliğine sizin kadar hakim olmayabilir. Kendinizi ifade etme şekliniz işin ilerlemesi için ana şarttır.
Burada politik bir espri yapabilirdim. Sanırım yaptım, anlayan anladı.
Ben başka bir örnek vereyim en iyisi:
32 Gün programına Mümtaz Soysal, Dışişleri bakanı olduğu dönemde, konuk olarak katılmıştı. Rahmetli M.Ali Birand’ın anlamsız ve kendini tekrar eden birkaç sorusu sonrası çok güzel bir cevap vermişti.
“Ben dersimi sınıfın en az anlayan öğrencisine göre anlatırım” dedi ve tekrardan soruları cevapladı.
Herhalde ilk gizli espriyi anlamayan kalmamıştır Mümtaz Soysal’ın hikayesinden sonra.

Sylviane Herpin,
Düşündüğünüz,
Söylemek istediğiniz,
Söylediğinizi sandığınız,
Söylediğiniz,
Karşınızdakinin duymak istediği,
Duyduğu,
Anlamak istediği,
Anladığını sandığı
Anladığı,
arasında fark vardır. Dolayısıyla insanların birbirini yanlış anlaması için en az 9 ihtimal var.
demiş.

Birbirlerimizi yanlış anlayabiliriz. Bunu hiçbir zaman unutmayın.

Bir de askerdeki emir tekrarının gücüne inanın. Ben hala uyguluyorum. Tabi ki askerdeki gibi değil. Benden istenenin benim kelimelerimle benim anladığım şekilde tekrar ederek. Çok problemi başlamadan çözmenize yardımcı olur.

İş hayatında da kendini yalın ve etkin ifade etme konusunda buna benzer bir tecrübe yaşadım. Bir müdürüm; “ bana bir konu getirdiğinde kendini ifade etmek için 1 dakikan var. Önce kısaca kendini tanıt, bu kadar büyük bir organizasyonda herkesi tanımam çok kolay değil. Sonra hangi konuda konuşacağından bahset ve en sonda bende somut olarak ne istediğini söyle” demişti:
O gün çok acımasız gelmişti bana bu beklentisi. Ama yıllar sonra A3 raporlama tekniği ile tanıştığımda ise aslında o gün müdürümün bana bir ders verdiğini anlamıştım. Bir eposta yazarken ya da sunu hazırlarken eğer gelebilecek en az iki seviye soruya cevap verebiliyorsanız ve bunu da çok basitçe yapabiliyorsanız, karar alabilme o kadar hızlanıyor ki, inanmazsınız.
Bu konuda çok mu iyiyim? Hayır ama her gün üzerine çalışıyorum.

Bilgi Okur Yazarlığı
Bilgi-işlem teknolojisinin gelişimiyle hayatımızın çoğu eposta ve excel’de geçiyor. Ama inanın bana “bilgisayarın bir tuşuna bastım ve hayatım değişti” en büyük yalan. En azından Yapay Zeka’nın şu anki seviyesi açışıdan yalan. Yarın ne olur bilmem.
Yıllar önce bilgisayarım tepesine “Bu makinanın aklı yoktur, kendi aklınızı kullanın” yazmıştım.
“Bilgisayar yanlış yaptı” cümlesi hayatta kabul etmeyeceklerimin başında gelir. “Shit in, Shit out” sonuçta.
Maalesef gittikçe araçların kölesi olmaktayız. Excel inanılmaz bir araçtır, ama amaç olamaz. Bu arada ne olur Office Programlarını çok iyi öğrenin. Ne demişler zor bir işi tembel birine ver nasılsa kolayını bulur. Office programları size tembellik yapma keyfini verir. Ayrıca yeni şeyler öğrenmek için zamanda verir.
Çok spesifik olacak ama;

• Birine excel dosyası gönderdiğinizde lütfen göndermeden önce baskı ön izlemesini ayarlayın, bu yüzden ne kadar kağıt boşa basılıyor bir bilseniz.
• “Sayılar yalan söylemez ama sayılara yalan söyletebilirsiniz”. Lütfen bir grafik ya da tablo yaptığınızda biriyle paylaşmadan fiziksel olarak anlamını sorgulayın. Termo sınavında entropinin negatif çıkması ya da bir dişli kutusu tasarımında dişli çapının aracın kendisinden büyük çıkması gibi bir durumla karşı karşıya kalmayın. Hedeflerle (KPI) yönetim çok önemli ama rasyolar anlamlı tanımlanırsa. Yoksa tuvalet kağıdı kullanımının üretim adedine oranı da bir rasyo olarak takip edilebilir. Şu ana kadar bu kadar absürd olmasa bile çok saçma anlamsız ve bir değer katmayan rasyo takipleri gördüm.

Yöneticiler ve Yöneticinizi Yönetmek
İyi yöneticiler kadar kötü yöneticilerle de çalışacaksınız. Çok basit gelecek ama en az iyi yöneticilerden öğrendikleriniz kadar kötü yöneticilerden de öğrenecekleriniz var. En azından ileride onların yaptıkları kötü uygulamaları yapmamanız gerektiğini öğrenebilirsiniz. Bu konuda Mehmet Auf’un “Kötü Yöneticini El Kitabı” adlı kitabını tavsiye ederim. Kendisi “Çocuklar Duymasın” dizisinde Müdür Dekolte Kafa’yı oynarken bu kitap da yazdıklarını uyguluyordu.
Az evvel kötü yöneticileriniz olabilir dedim buna açıklık getireyim biraz. Birçok kötü yönetici aslında kaygılarının kurbanı ve siz onunla çalışırken önce bu kaygılarını yönetip, sonra yok edebilirseniz, aslında kötü olmadıklarını anlayacaksınız.
Ben de yönetici olarak kaygılar taşıyorum ve bazen gereksiz olarak nereye varmak istediğimi tarif etmek yerine yol gösteriyorum yani kendi yolumu. İstediğim gibi olmadığında da sonuçtan rahatsız oluyor ve rahatsız ediyorum. Yukarıda bahsettiğim gibi varmak istenen sonuçta hemfikir olunup kaygılar yönetildiğinde hiç bir sorun kalmıyor.
Bir aile şirketiniz var ve gelecekte orada görev almak için kendiniz geliştiriyor ve hazırlıyorsanız, üstünüz yani babanız, dedeniz, kayınpederiniz artık kimse , onun kaygılarını anlar ve yönetirseniz, sıkıntı yaşamazsınız.

İş Görüşmeleri
En az yılda bir tane iş görüşmesi yapın. Bunu bir IK’cı dostuma söylediğimde, onlara iş çıkardığım için bana çok kızmıştı. İş değiştirmek için değil yaptığınız işe tekrardan saygı duymak için yapın bu görüşmeyi. Çünkü zaman içerisinde farklı sebeblerden bunalırsınız. Bu iş görüşmelerinde de size, klasik olarak şu an ne yaptığınız sorarlar. Cevap vermeye başladığınızda ise size önerilen ile yaptıklarınız arasındaki fark belirginleşir. Bazen yaptığınız işe ve çalıştığınız şirkete saygınız artar, bazen de iş değiştirsiniz. Ama iş değiştirecekseniz mesleki tatmin ve mali konular arasında hep bir dengeniz olsun. Dengenin oranı size kalmış.
Ben iş görüşmelerinde adaylara absürt olabilecek sorular sorarım.
Mesela hobisi olup olmadığını sorarım. Bir keresinde yarasa besleyenle bile karşılaşmıştım. Adayın işe alınmama gibi bir durum olmadı bu hobisinden dolayı. Sonra kendi işini kurmak için ayrıldı ve hala görüşüyoruz. Amacım hobileri öğrenmek değil tabi ki, hobisi olan insan bana göre zamanını yönetebiliyor demektir. En az “bilgisayar yanlış yaptı” cümlesi kadar delirtir beni “zamamın yok” cümlesi. Burada yanlış anlaşılmasın iş-yaşam arası denge konusunda konuşuyorum. Zamanım yok diyene, her zaman, önce gününün kaç saat olduğunu daha sonra da Atatürk’ün bir gününün kaç saat olduğunu soruyorum.
Veya en son okuduğu meslek dışı kitabı sorarım. Pi sayısını sorarım. Şaşırdınız değil mi? Pi sayısı da nereden çıktı? “Pi’nin büyüsü” diye kitap var, gidebildiği yere değil kitabın bittiği yere kadar yazmışlar o kadar uzun yani. Virgülden sonra kaç haneye ihtiyaç duyduğunu bilen kişi iyi bir mühendistir bence. Pi bazen 3 ‘dür bazen 3,1 bazen de 3,1416.

İş Arkadaşları ile ilişkiler
Dünyadaki çok ufak olan mutlu bir azınlıktan değilseniz eğer, okul bitirdikten emekli olana kadar çalışmak zorundasınız. (Tabi ki öğrenciliğinde de çalışanlar olduğu gibi, daha erken ipini koparabilenler de var. Onları da göz ardı edemeyiz.) Basit bir mühendislik hesabı yaparsanız göreceksiniz ki, maalesef sevdiklerinizden daha çok çalışma arkadaşlarınız ile vakit geçireceksiniz. Tabi ki günümüzde ev-ofis kavramı popülerleşmeye başladı ama imalat konularında çalışacak mühendislerin evlerden çalışmasına daha çok var diye düşünüyorum. Çalışma arkadaşlarınızı sevmek zorunda değilsiniz ama onlara saygı duymalısınız. Severseniz tabi ki daha güzel olur.
Tecrübeli iş arkadaşları ile çalışmak ayrı bir yetenek gerektirir. Tecrübeyi küçümsediğim yok, dünün bilgisi bugünün sorunları çok hızlı çözebilir. Ama sürekli değişen dünya da güçlü olanlar değil adapte olanlar kazanırlar. Bazen tecrübe gelişmenin önündeki en büyük engel olabilir. Tecrübeli arkadaşların tecrübelerini küçümsemeden, sorularla onların da yaptıkları işleri sorgulamalarını sağlayabilirsiniz. O zaman dünün tecrübesi yarının çözümüne fayda sağlar.

Son Sözler
Yıllar önce kendime bir çalışma anayasası yazmaya başlamıştım. Yıllar içerisinde yaşadıklarımla hatta bazen sosyal medya da gördüğüm bir sözle gelişmeye devam ediyor. Ama hala ilk maddesi değişmedi;
Heraklitos’un ünlü sözü : “Mutluyken söz, üzgünken karar ve sinirliyken cevap verme”.
Diğer birkaç maddeleri de;

• Bilmediğini ama bilgiye nasıl ulaşılacağını bilmek kadar neyi ne zaman ihmal edebileceğini bilmekte bir o kadar önemli. (Pi sayısı örneği)
• “Haddini bilmenin en iyi yolu onu zorlamaktan geçer.”

“Çalışmak güzel bir şey olsaydı, üzerine para vermezlerdi.”

Maalesef bu gerçeği hiç unutmamak gerekiyor. Daha önce de belirtiğim gibi, çok şanslı bir azınlıktan değilseniz (bunları okuduğunuza göre değilsiniz) maalesef öyle ya da böyle çalışmak zorundayız. “Sevdiğiniz işi yapamıyorsanız, yaptığınız işi sevin.” geyiğine de girmeyeceğim.
Her iş kendi içinde keyifli olduğu kadar keyifsiz şeyler barındırır. Maalesef insanoğluna göre en zor ve sıkıntılı hep kendi işidir. Tabi başkalarının yaptığı da en kolay iş. Ben, her yaptığım işte keyif alabileceğim, yeni şeyler öğrenebileceğim ve verdiğimle aldığım arasında bir denge kurabildiğim işler yaptım ve yapmaya devam ediyorum.
Bir ucu boklu değneğin bir ucunu kaldırdığınızda diğer ucu da kalktığından olsa gerek yaptığım işlerde hiç keyifli olmayan birçok anda yaşıyorum. Ben bardağın dolu tarafına bakmayı seçiyorum. Hatta bu aforizmam ile taçlandırdım.

“Çalışıyor olsaydım, çalışmazdım.”

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

Dip Not: Kapak fotoğrafı 2003 Yazı Italya Napoli’de Elasis’de Doblo 4×4 yapmaya çalışan mühendisler. (temsili değil, gerçek) O kadar gülmeyin ciddi bir fotomuz olsun demiştik eldeki en ciddi resim bu…

27 Eyl Probleme Giriş 101

Bir problemi olmayanız var mı? Sanmıyorum. Tabi ki benim de çözdüğüm, henüz çözemediğim ya da hiçbir zaman çözemeyeceğim problemlerim var. 40’lı yaşlarımın başında, problem üzerine bir şeyler yazmaya çalışmıştım. O zaman yazdıklarımı son beş yılda deneyimlediklerimle gözden geçirerek buradan sizlerle paylaşmak istedim.

Her zamanki gibi, toz ve gaz bulutundan başlayacağım yazıma: Tanım.
Bloğuma yazmaya başladığımdan beri, bunu bir adet haline getirdim ve birçok seferinde çok iyi bildiğimi zannettiğim kavramlarda bile, anladığımı sanıp kullandığım ile tanımı arasında farklar görmekteyim. Bunu bir eksiklikten daha çok dil bilgimi geliştirmek için fırsat olarak görüyorum.
Neyse fazla uzatmadan devam edelim; internette kısa bir arama yapınca, birbirini farklı yönden destekleyen birçok tanıma rastladım. Bu tanımları, yıllar önce katıldığım bir eğitimde not aldığım basit, yalın ve o derece de güçlü tanımla harmanladım:

“Problem, birinin çözmesi gereken ve çözmesi için çaba harcaması gereken, istediğimiz sonuçla elde ettiğimiz sonuç arasındaki farkıdır.”

Tofaş’da iş başı yaptıktan kısa bir süre  “Problem Çözme Teknikleri” eğitimi aldım. Meslek hayatımda okul dışında aldığım ilk eğitimdi. Benden yaşça tecrübeli bir mühendisin, sunuları asetata basıp, tepegöz ile sunduğu ve kurs bitiminde ise bu sunu sayfalarından saman kağıdına çok amatörce hazırlanıp, basılmış bir kitapçık olarak verildiği eğitim.

20 yıla aşkındır bu kitapçık hala benimle birlikte her yeni işyerime geldi. Birçok genç mühendisle bunu paylaştım, iki şart karşılığında; orijinal dokümanın bana gelmesi ve zamanı geldiğinde onların da benzer şekilde bu dokümanı tecrübeleri ile beraber genç mühendislerle paylaşmaları.

İlerleyen yıllarda problem çözme teknikleri üzerine birçok eğitime katıldım, araştırmalar ve uygulamalar yaptım. Hatta Ford Köln Fabrikasında, 6 Sigma Karakuşak eğitimi aldım. Laz fıkrası gibi Avrupa’nın farklı ülkelerinde gelen farklı deneyimlere sahip kişilerle 6 aya yayılan 4 haftalık bir eğitimdi. Eğitim sonunda Amerikalı Uzman Karakuşak Ustam ne düşündüğümü sormuştu: Proje Yönetimi, Minitab kullanımı ve üniversite de gördüğüm ama ilk defa burada kullandığım Hipotez Testleri dışında Tofaş’ta aldığım eğitim üstüne çok bir şey koymadığını söylemiştim. Geriye doğru baktığımda hala aynı şeyi söyleyebiliyorum. 6 Sigma Metodolojisini küçümsediğim sanılmasın. Aynı kavramlar bazen ufak tefek makyajlarla ama farklı isimlerle sunulabiliyor piyasaya tekrardan. Bunu ben demiyorum, Dilbert söylüyor.

20 Eyl Okulun İlk Günü

Yarın okullar açılıyor ya da açılıyor gibi yapılıyor. Çocuğu olan ya da okul giden yakını olan her birimizi bir endişe aldı gidiyor.  Sanki virüsün yayılmasının tek nedeni okullar olacakmış gibi açılmasın diyen büyük bir çoğunluk var.

Haksız da değiller, virus okulların açılması ile yayılabilir. Ama zaten yayılmıyor mu?

Eğer bu korkuyu taşıyorsak aslında bu korkuyu yaratanın bizler olduğunu kabul ederek başlamalıyız konuşmaya. Normalleşme diye adlandıralan süreçte politikacısından, sokaktaki vatandaşa kadar hiç kimse basit kurallara uymadığı için bu haldeyiz. Okulları açmayarak çocuklarımızı korumayı düşünürken, eğitim eşitliğinin olmadı bir ülkede birçok çocuğun çevrimiçi derslere katılamadığını ve daha da kötüsü çocuklarımıza okulda dersler dışında verilen birçok sosyal becerinin artık verilemiyeceğini göz önüne almıyoruz. Güvendiğimiz genç neslin eğitim seviyesinden şikayet ederken şimdi o seviyeden de bahsedemez olacağız. Aynalarımızla yüzleşmeliyiz. Bunun asıl suçlusu bizleriz.

Neyse daha fazla sıkmayım kimseyi, zaten her birimizin derdi boyunu aştı. Bugün okulun ilk gününün bana ne ifade ettiği üzerine birşeyler paylaşmayı planlıyorum.

İlkokulda okulun ilk günü kavramı eğitim hayatımın diğer evrelerinden farklıdır. Bizim zamanımızda özel ilköğretim okulları olmadığından genelde herkes mahallesindeki en yakın okula giderdi. Bu nedenle olacak ki, okullar kapanınca da arkadaşlarınızı görmeye devam ederdiniz. Tabi ki bazı istisnalar olurdu; okulların kapanması ile yazlığa gidenler gibi. Kuşadası’nda okumanın avantajı olacak bizde yazlığa giden çok yoktu. Yazlık dediğimizde en fazla  sahil Siteleri idi, yani bir dolmuş yolculuğu uzaklığında.

Ama ortaokula İzmir’de başlayınca işler biraz değişti. Sınıf arkadaşlarım İzmir’in farklı semtlerinden hatta il ve ilçelerden geliyorlardı. Değil tatillerde, hafta sonları bile İzmir’de olmayanlar vardı. Bende orta ikiye kadar her hafta sonu Kuşadası’na giderdim. Ama orta iki ile beraber İzmir’de zaman geçirmek daha cazip gelmeye başlamıştı.

Tatile girerken bir daha okul açılmasın diye girerdim ama yaz tatilinin sonuna doğru tatlı bir heyecan alırdı beni: tekrardan arkadaşlarımı görebilmek. Sonuçta 3 ay boyunca bazı istisnalar dışında arkadaşlarımdan gerçekten bihaber olurdum. Bırakın görüntülü konuşma ya da houseparty imkanlarını telefonla görüşme imkanı bile kısıtlı idi.

Okullar açılmadan bir hafta önce Kuşadası’ndan İzmir’e günübirlik gelinir, okul kitapları ve kıyafetler alınırdı. O gün okula uğrandığında eğer bir arkadaşa rastlanırsa sanki yıllardır konuşmuyormuşuz gibi sohbet edilir ve bu arada anneden “sanki buraya kendime kitap almaya geldim” diye fırça yenirdi.

Okullar açılmadan cumartesi günü İzmir’e kesin dönüş yapılırdı. O dönüşde arabanın bagajı daha da tıkabasa doldurulurdu. Babam İzmir-Kuşadası-İzmir güzergahında her seferinde tıkabasa bagajla gelmemizden hep müzdaripti. Ama çok iyi bagaj yerleştirirdi. Bence kız çocukları olan babaların oğullarına öğrettiği birşey bagaj yerleştirme sanatı. Bende ondan öğrendim bu sanatı.

Cumartesi İzmir’e gelince hiç sevmediğim bir etkinlik vardı: Berbere gitmek. Nedeni bilmiyorum ama berbere hep son gün gidilirdi. Pazarları berberler tıpkı kırtasiyeler gibi kapalı olduğundan “last minute” tüm etkinlikler cumartesiye sığdırılırdı. Oysa cumartesi arkadaşlarla buluşma fırsatı varken berbere, kırtasiyeye gitmek ne büyük zulümdü.

Pazar akşamı ise tatlı bir telaş alırdı, “Bizimkiler” dizisinden önce banyo yapılacak ve yarın giyilecekler ile çanta hazırlanacak. Pazartesi sabahı kalkmak ise zulmün devamıydı. Kalkana kadar işkence devam ederdi ama bir kere uyandık mı da tatlı telaş uykusuzluğa çare olurdu. İlk gün okula erken gitme arzusu dolu olurdum. Diğer günler ise tahmin edeceğiniz gibi.

Erkenden okula gelirdim, derslere girmek için değil tabi ki, arkadaşlarımı görmek ve onlarla özlem gidermek için. Ne kadar erken gidersek o kadar çok sohbet edebilirdik. Okul yolunda aynı sınıfta olmasak bile aynı güzergahı kullanan okul arkadaşlarımla da denk gelirdim. Keyifle sohbet ederek o yolu yürürdük. Sözde her sene 1 yaş daha büyümüş olarak gelirdik ama hiç de öyle olmazdı.

Bayrak töreni ile sınıflara dağılırdık. Herkeste bir yer kapma telaşı olurdu. Şimdi hocalarımı daha iyi anlıyor ve daha çok acıyorum. Okulun ilk günleri bizden ne çekerlerdi. Çok iyimser olmuşum yazarken fark ettim, sadece ilk gün diyerek.

Saint Joseph öğrencilerinin okulun açıldığı güne ait özel bir yer daha vardı: Manisalı Kebab. İstisnasız okulun açıldığı ilk gün ve hatta mezun olduktan sonra geldiğimiz okul açılışları ve özel günlerde kesinlikle öğle yemeği orada yenirdi ve ısrarla sosa banmak için ek pide söylenirdi.

Okul açıldığına ve ek pideli Manisa Kebab yendiğine göre artık okul tatile girebilirdi.

30 Ağu Ağustos’un 30’u

Onlar ki toprakta karınca,

                                   suda balık,

                                                havada kuş kadar

                                                             çokturlar;

korkak,

            cesur,

                     câhil,

                             hakîm

                                      ve çocukturlar

ve kahreden

                 yaratan ki onlardır,

destânımızda yalnız onların mâceraları vardır.

16 Ağu Aydın

En son yazımı 18 Temmuz’da yayınlamışım. Sıcaklardan olsa gerek son bir aydır, yazılar bir türlü tamamlanmadı. Bir sürü taslak yazı oluştu ama elim bir türlü gitmedi klavyeye. En sonunda artık bu tembellikten kurtulmalıyım diyerek silkelendim ve ekranın başına oturdum. Daha pişmemiş olanlar yerine yeni bir şeyler yazarak geri dönmek istedim.

Başlık sizleri yanıltmasın sakın, ne arkadaşım Aydın’ı ne de memleketim Aydın’ı yazacağım. Aydın kavramını yazmak istedim. Bunu yazmaya beni iten ise Ustam Cüneyt’in bir dost sofrasında okuduğu Rıfat Ilgaz’ın “Aydın mısın” şiiridir. Şiiri aşağıda paylaşıyorum bilmeyenler ya da tekrar okumak isteyenler için. Dürüst olmam gerekirse, o ilk dinlediğim akşama kadar, Rıfat Ilgaz’ın Hababam Sınıfı haricindeki eserlerinden haberdar değildim.

Kilim gibi dokumada mutsuzluğu
Gidip gelen kara kuşlar havada
Saflar tutulmuş top sesleri gerilerden
Tabanında depremi kara güllelerin
Duymuyor musun

Kaldır başını kan uykulardan
Böyle yürek böyle atardamar
Atmaz olsun
Ses ol ışık ol yumruk ol
Karayeller başına indirmeden çatını
Sel suları bastığın toprağı dönüm dönüm
Alıp götürmeden büyük denizlere
Çabuk ol

 

Tam çağı işe başlamanın doğan günle
Bul içine tükürdüğün kitapları yeniden
Her satırında buram buram alın teri
Her sayfası günlük güneşlik
Utanma suçun tümü senin değil
Yırt otuzunda aldığın diplomayı
Alfabelik çocuk ol

Yollar kesilmiş alanlar sarılmış
Tel örgüler çevirmiş yöreni
Fırıl fırıl alıcı kuşlar tepende
Benden geçti mi demek istiyorsun
Aç iki kolunu iki yanına
Korkuluk ol.

 

…
Aydınlar post peşinde, herkes düzene uydu
Geriatrik yazarlar, artık ödüle doydu
Ne bir hassas terazi ne bir küçük ışıltı
Kantarın topu kaçtı bu beni yola koydu
Böyle başa bu traş, bu çocuk şarkıları
Türk popu hamle yaptı, sağır sultanlar duydu
Dostlarım da değişti, metamorfoz sancısı
Al takke&ver külahla, başka yolun yolcusu

Yükselen değerler&eğilimler, cilalı imaj devri
Yeni dünya düzeni, kaç perdelik komedi?
Kahkahalar doğadan, kahkahalar yeşilden
Olan oldu ya, konuşun, ahkam kesin çevreden
…
Bu nasıl katastrof’sa buda öyle koridor
Karanlıktan ışığa ve sevgiye gidiyor
Bitmeyen bir karnaval, bitmeyen bir merasim
Siz, bütün palyaçolar, artık görüşmeyelim.

 

19 Tem Naduş

Dün 18 Temmuz idi, buruk bir gün: Naduş’u sonsuzluğa uğurladığımız gün. Naduş kim mi? Anaannem, anaannemiz, anaanneniz. Onu anaannem ya da anaannemiz diye sahiplenmem mümkün değil. Çünkü kendisi, benim ve kardeşlerim kadar bütün arkadaşlarımızın anaannesiydi. Hatta pazarcıların ve esnafın annesi.

Zor bir hayat yaşamış, zor bir kadındı hani “huysuz ve tatlı kadın” diye tabir edilenlerden. Ben doğduğumda geçirdiği ameliyattan dolayı akciğerinin büyük bir kısmı alınmıştı. Ben onu tekrardan yaşama tutundurandım onun tabiri ile. Bir de ilk göz ağrısı, kocasının ismi verilmişti bana: Hilmi.

Anaannem herkesi severdi ama beni başka severdi. Kız kardeşlerim onu kızdırmak için ne zaman “bokunda boncuk mu buluyorsun” dediklerinde bana olan düşkünlüğü ile dalga geçtiklerinde, “buluyorum” derdi.

Beni ayrı severdi ama gönlü o kadar genişti ki, herkes kendini sevdirecek yer bulabilirdi orada. Geriye doğru baktığımda bütün çocukluğumuz ve öğrenciliğimiz de, benim ve kızkardeşlerimin hayatına temas edip de anaannemin tebasına dahil olmayan yoktur herhalde.

İlk tanıştığınızda hanımefendi duruşu ile sizi büyülerken, tanıştığınızın beşinci dakikasında duyabileceğiniz okkalı bir küfürle sizi şaşırtabilirdi. Ama o okkalı küfürler sizi hiç rahatsız etmezdi. Kahkahası ise tescilliydi. Çok uzaktan bile onun kahkahasını ayırt edebilirdiniz.

Nesli anaannemin vefatında İngiltere’de idi ve güzel bir paylaşım yapmıştı. Oradaki bir alıntı aslında ne demek istediğimi çok güzel ifade ediyor:

“Şakrak ailesine ucundan bulaşmış birinin Nadusla bir anısının olmaması imkansizdi, ya okkalı bir küfürünü yemişsinizdir ya da mantısını…”

Mantı demişken, mantı önemli bir mevzu idi. Birimizin arkadaşımı gelecek bize kalmaya, Naduş hemen mantıya girişirdi. Sabah erkenden kalkar ve hamur açar, mantı yapardı. Şimdi bunda ne var diyeceksiniz ama gözden kaçırdığınız bir detay var. Öyle adam başı bir tabak değil, anaannem mantı yaptığında mahalle de doyardı. Yemek yaparken ölçüsü yoktu tıpkı severken olduğu gibi. Ama bir o derece de titizdi. Öğlen yenen yemek akşam sofraya getirilmezdi, yeni bir şey yapılırdı. Etsiz yemeğin yemekten sayılmayacağı ve yemek dediğinin tereyağ ile yapılacağı konularına girmiyorum bile. Zeytinyağa geçiş çok zor olmuştu onda.

Ama keyifle bir o kadar da sinirle hatırladığım ise Aşure etkinlikleriydi. Çevremde birçok aile bereket getirsin diye aşure yapar ve komşularına dağıtır. Çok keyif aldığım bir gelenektir bu. Ama çocukken aşure zamanı benim için bir travmaydı. Anaannem ve kardeşi büyükannem (ne alaka ise çocukken ona büyük taksi dermişim) beraber aşureye giriştiklerinde, sokakta büyük bir ateş yakılırdı. Anaannem ve Büyükannem birer cadı gibi o devasa kazanın başına geçerler ve büyülü bir karışım hazırladı. Onlar aşure yaparken benim gördüğüm bu idi. Ne kadar yazık ki, o dönemde fotoğraf çekmek bu zamanki kadar kolay değildi. Çok güzel instagram fotoları çıkardı o sahneden. Gelelim benim tramvama, o bir kazan aşure tüm mahalleye dağıtılırdı. Bilin bakalım kim dağıtırdı. Tabi ki ben ve kardeşlerim, Nes ufak olduğundan yırtardı bu işten ama ben ve Aslı, kapı kapı dolaşır aşure dağıtırdık tanımadığımız birçok kişiye, sonra da o tabakları toplardık.

Şimdilerde olsa idi kesin zabıtalar ile kavga ederdi, seçerek almak yasak olduğu için pazardan. Anaannem için pazara gitmek ayrı bir keyifti çünkü. Esnaf ile koyu sohbete girilir, her sebze-meyve ellenerek seçilir. Seçtirmeyen esnaf olursa önce bir arıza çıkarılır sonra bir daha ona gidilmez hatta gördüğü herkese şikayet edilir. Teyze diyene “ben senin annenim yavrum diye cevap verilir”. Yazın, bırakın Kuşadası Cuma pazarını, çevre ilçelere bile pazara gidilirdi. Onun pazarda kendisini kaybetmesini keyifle izleyebilirdiniz. Bir keresinde Ahmetbeyli’den Ada’ya geliyoruz. Ben araba kullanırken öne kurulurdu. Otururdu diyemem çünkü başka bir türlü anlatmak gerekir o duruşunu, şapkasıyla beraber. Aniden bir çığlık attı, korkudan fren yaptım ve ne olduğunu sordum: Köylünün sebze sergisindeki patlıcanlar çok güzelmiş. Geri döndüm ve aldık tabi ki.

Lisede iken YKM ve Yeni Konak dışında alışveriş merkezi diyebileceğiz PamCenter açıldığında onunla çok dalga geçerdik. Bir türlü söyleyemez, dili dönmezdi ve gülmeye başladığımızda alırdık hakkımız olan okkalı bir küfrü. Her yerde pazarlık ederdi, biz o pazarlığa başladığında kaçardık dükkandan.

Alkol kullanmazdı ama Aslı sayesinde arada bana o kahveli şeyden yapsanıza derdi: Baileys. Şimdi Aslı’ya vasiyettir, her mezarını ziyaret ettiğimizde bir bardak baileys ikram edilir.

Özel hayata çok girmek istemem ama Naduş elini biraz daha hızlı tutsaydı, 7 Kocalı Hümrüz’ün rakibi olabilirdi. 3 evlilik yaptı, ama Hilmi Bey’i hep başkaydı. En büyük takıntısı kendi evi olmasıydı, ama her kendi evi olduğunda yine bizimle yaşadı, bizi bırakamazdı.

05 Tem Maskeli Balo

Yeni normalin vazgeçilmez aksesuarı oldu maskelerimiz. Yılın başında, artık maskesiz dışarı çıkamayacaksınız deselerdi güler geçerdim. Ama şu an sokaklarda gezerken, kendimi distopik bir bilim kurgu filmin içinde figüran gibi hissediyorum. Sokakda maskesiz birini gördüğümde ise aşağılayıcı gözlerle onu süzüyorum. Hatta elimde olsa uyaracağım. Aynı kaldırımda karşı karşıya geldiğimiz zaman ise, kaldırımdan iniyorum. Birbirimize cüzzamlı muamelesi yapar olduk. Oysa bu hastalığa yakalanma olasılığımız o kadar yüksek ki.

Maske hakkında yazınca onlarca Maskeli Kahraman filmi varken ben Jim Carrey’in Maske filmini seçtim bu haftaki “haftanın filmi” için.
Jim Carrey’in ilk filmleri olan Salak ile Avanak, Hayvan Dedektifi üzerinden yapılan eleştirileri maalesef kabul etmiyorum. The Mask’da ilk dönem filmlerine girse de bence ondan başkası oynasa bu kadar eğlenceli olmazdı. Ama benim için Jim Carey filmleri, Man on the Moon, Eternal Sunshine of Spotless Mind, Truman Show ve The Number 23’dir. Bu arada Jim Carrey’le doğum günlerimiz aynı.

Kızılmaske ya da orjinal adıyla The Phantom, Lee Falk tarafından yaratılan ve ilk kez Şubat 1936 yayınlanan bir Amerikan çizgi roman kahramanıdır. Kızılmaske ilk özel kostümlü kahramandır. Pigmeleri, sevgilisi Diana, atı Kahraman, köpeği Şeytan’ı nasıl unuturum.

Ayrıca ormanda Kızılmaske için 10 kaplan gücünde derler.

Fantastik Türk Sinemasının gazabından Kızılmaske’de nasibini almıştır bu arada; 1968 2 adet ve 1971 1 adet olmak üzere Türkler tarafından çekilen 3 kızılmaske filmi vardır.

28 Haz İhtiyacı olanındır Şiir…

“Herkesin bir öyküsü vardır ama herkesin bir şiiri yoktur.”
Bunu ben mi söyledim yoksa bir yerlerde mi okudum hatırlamıyorum. Mütevazilik yaparak; “kesin okumuşumdur” diyerek devam ediyorum. Bu hafta şiirlerle olan tutkumu yazmak istedim. Şiir falan yazabildiğim yok tıpkı roman ve hikaye yazamadığım gibi.

Yakın zamanda Haiku konusunda bir merakım oluştu. Haiku’nun ne olduğunu söylemeyeceğim, sizinde merakınız oluşsun. Bu hafta 2 hafta önce bitirdiğim D.T. Suzuki’nin “Zen ve Haiku” adlı kitabı sizinle paylaşıyorum. Yakın zamanda Oruç Aruoba’nın “Ne Ki Hiç”e doğru yelken açacağım. Beklerim.

Tabi ki bu haftanın filmi “Il Postino” Fazla söze bile gerek yok. Seyretmeyenler ne kadar şanslı ilk defa seyredecekleri için. Tek bir dip not: yönetmen ve baş rol oyuncusu Massimo Troisi 1994 yılında öldü yani filmin çekildiği yılda. Çekimler sırasında hasta olan Massimo, ölümü sonrasında, onu onurlandırmak için Oscar Ödüllerinde “En İyi Film” ve “En İyi Erkek Oyuncu” adayları arasında idi. Film “En Özgün Dramatik Skor ” ödülünü aldı. Bu arada 1996’da Oscar töreninde Braveheart, Olağan Şüpheliler, Leaving Las Vegas, Dead Man Walking gibi efsane filmler vardı.

21 Haz Babam

Bugün Babalar günü, hafta sonu için Kuşadası’na baba ocağına geldim. 2 Şubat’tan beri annemle babamı görme şansım olmadı yüz yüze. Gün boyunca sosyal medyada onlarca harika babalar günü paylaşımı gördük. Bende bir paylaşım yaptım ama sadece onunla kalamazdım; Babalar günü, babam ve babalık hakkında yazmak da istedim.

Babalar gününün Haziran’ın üçüncü pazarı olduğunu biliyordum ama açıkçası, bu yazıya başlamadan önce, tarihçesi hakkında hiçbir bilgim yoktu. Arayınca bulduklarımı sizlerle de paylaştım.

“Babalar günü fikri 1909’da Washington’da yaşayan ve Anneler Günü’nden ilham alan Sonoro Smat Dodd tarafından ortaya atıldı. Sonoro Dodd’un babası Wılliam Smart bir Amerikan İç Savaşı gazisi idi. Eşi, altıncı çocuklarını doğururken vefat etmişti. William Smart  hem yeni doğmuş bebeğini hem de diğer beş çocuğunu kendi başına Washington’un doğusundaki çiftlikte yetiştirdi. Sonora büyüdüğü zaman babasının ne kadar büyük bir fedakarlık yaptığını fark edip babası için özel bir gün düzenlemek istedi ve babası Haziran’da doğduğu için ilk Babalar Günü’nün Washington Spokane’de 19 Haziran 1910’da kutladı. 1924’te Başkan Calvin Coolidge “Babalar Gününü” desteklediğini açıkladı. 1966’da ise Başkan Lyndon Johnsonn, Haziran ayının üçüncü pazarını resmen Babalar Günü olarak ilan etti.”

İyi ki doğdun William Smart.

Aslında tıpkı anneler günü ve sevgililer günü gibi babalar günü de masum bir amaç ile başlarken sonrasında ise alışveriş kültürünün bir parçası olmuş durumda. Anne ve babaları yılda bir gün anmak bence çok suni. Ama konumuz bu değil…

Bence baba-oğul ilişkisi üzerine yazılmış en güzel şarkı “Güle Güle Oğlum”‘dur. “Barış Şarkıları” Albümünde Ali Kırca’nın yorumu da çok başarılıdır. Şarkının içine bir tirat ekler. Bu tiratın kimin olduğunu aradım, fakat bulamadım. Ama paylaşmak istedim. Şu kısım beni hep çok etkilemiştir. Baba olunca bunu daha iyi anlamaya başladım.

“Hayatın orta yerinde devraldıklarını bırakma kavgasındayken nelerden vazgeçtini, neleri terk ettiğini, nelere veda ettiğini”

3 çocuk ve 4 torun sahibi, Ümit Bey – allah uzun ömür versin- Kuşadası’nda, sevdalısı olduğu yerde yaşamaya devam ediyor. O bana “Anıl Paşa” der ben ona “Ümit Bey”. “Ümit Bey” seviyesine gelmemiz zaman içerisinde oldu tahmin ettiğiniz gibi. Kadı dedem hakim olarak Kuşadası’na gelmiş ve babamların gençliklerinin en güzel zamanlarını, o güzelim Ada’da geçirmişler. Çok da rol çalmamalı, kendisi Kuşadası Yerel Tarih Dergisinde yazı dizisi olarak Kuşadası’nı anlatıyor. Top oynadığı Kuşadası Spor’da yöneticilik yapmış, Kuşadası Siyasi hayatında bir sağlam duruş göstermiş.

Babamın babası ile olan ilişkisini ancak ondan dinlediğim kadarıyla biliyorum. Benim babamla ilişkim zaman içerisinde olgunlaştı ve zenginleşti. 80’lerde çocuk olanlar beni daha iyi anlar. Benim kızım Derin ile olan ilişkim, aynı yaşlardaki bizlerin babaları ile ilişkisinden çok farklıydı. Babam bizi uykumuzda severdi demiyorum ama nasıl desem ben babamla o yaşlarda sinemaya gittiğimi hatırlamıyorum. Ama ben kızımla 3D Wings çizgi filmine bile gittim. Filmde uyumaya kalktığımda da, haylaz yüksek sesle “baba uyuma” diye sesleniyordu bana.

Babam çok konuşan bir insan değildi o zamanlarda, ama gözleri ve mimikleri ile çok şey söylerdi. Emirvakiyi sevmezdi (hala sevmez).

Lise yıllarında her ne kadar onun boyunu geçmiş olsam da benim için hala dev gibi adamdı. Onun kıyafetlerini giymek acayip bir hava verirdi bana. Ayak numaram onunkini aştığında çok sevinmiştir herhalde, aynı numara giydiğimiz zamanlarda çok ayakkabısını harcamışlığım var. Hafta içleri Ada’da olur ve hafta sonları geldiğinde en büyük keyif, beraber Havra Sokağı’na gidip alışveriş yapmaktı. Tuzda balık yapardı ve bana ayıklamayı öğretmişti. Arnavut Ciğerinde rakip tanımaz. Denizden babası çıksa yer. Hala zeytin yapar, eskiden Cine5’de maç izlerken beraber zeytin kırardık. Bu aralar rakıya da el attı. Onda da çok başarılı.

Babam (tabi ki annem) benden çok çektiler; kafama futbol kalesi düştü ortaokuldayken, üç kere sağlam kafamı yardım, iki kere camın içinden geçtim (ışık hızına ulaşamadığımdan olsa gerek cam kırıldı). Kızgınlıklarını bile dile getiremeden başımda bütün gece beklediler uyumayayım diye. Okulda yaramazlıktan disipline verildim. Kaykay ile akla gelebilecek her türlü fırlamalığı yaptım. Bana kızdığı zamanlar oldu mu, tabi ki ama bir fiske bile yemedim ondan, gerçi sözleri ve bakışları sonrası ringden çıkmış gibi olurdum.

Ondan çok şey öğrendim ve öğrenmeye devam ediyorum. Delikanlık yıllarında bazılarını öğrenmeyi ret etsem de, şimdi harfiyen uyguluyorum ondan öğrendiklerimin, üstüne bir şeyler koyarak. Mesela gömlek düğmelerini hep alttan başlayarak iliklerdi ve eklerdi; “yapacağın işe hep böyle başla ki sonuna geldiğinde yamuk yumuk bir sonuçlar karşılaşma.”

Hayatta tek bir amacı vardı; çocuklarına iyi bir eğitim aldırmak. Biz de onu mahçup etmedik üç kardeş olarak. Ankara’ya üniversite kaydına da onla gittim. Tofaş için Bursa’ya ev bakmaya da onla gittim. 18 yaşımda ehliyetimi aldım ama araba kullanmaya ondan da ehliyet aldıktan sonra başlayabildim. Buna önceleri çok kızmıştım ama yıllar geçtikten sonra, onunla beraber araba kullanırken öğrendiklerimin (o da dedemden öyle öğrenmiş) değerini daha iyi anladım. Şimdi kızıma aynısını yapmayı planlıyorum.

Sert bir adam görünümü vardı en azından benim için. Neden mi böyle dedim? Ben Ankara’ya okumaya gittikten sonra (o sene Grup Gündoğarken’in “Ankara’dan Abim Geldi” şarkısı moda olmuştu) kızkardeşlerim sayesinde benim tanıdığım adam gitmişti. Ama asıl dönüşüm torunlarla beraber oldu tahmin edersiniz. Torunlarının yanında babamı görmelisiniz. Ah Ümit Bey sen bu hallere düşecek adam mıydın?

2018 Babalar Gününde, Aslı çok güzel bir paylaşım yapmıştı; Harfine dokunmadan paylaşmak istedim, ne hissediyorsam onu yazmış diyebilirim. Kardeş olmak böyle olsa gerek…

O kadar çok şey öğrendik ki senden..Koşulsuz sevgiyi, ayrım yapmaksızın saygıyı ve eşit davranmayı,adaleti,vefayı , güçlü ama bir o kadar da vicdanlı olmayı ,şartlar ne olursa olsun hep doğru bir insan olmayı ve en önemlisi aile olmanın ne kadar değerli olduğunu.Bunları öğütlerinle değil hayatın içinde varoluşunla öğrettin..Bizde senden öğrendiklerimizi kendi çekirdek ailemize yansıtarak yol alıyoruz..Şanslı doğanlardanız biz çünkü Babalar çocukların ilk kahramanlarıdır.Hep başımızda ol ,hep böyle kanatlarının altında olalım.Babalar günün kutlu olsun.Seni çok seviyoruz…

Babamız hala hepimizin kahramanı tıpkı herkesin babası gibi.

Bunları toparlarken öyle çok anı geldi ki aklıma eklenecek, onlar özelimizde kalsın istedim, durdum. En azından şimdilik.

Dün akşam yemekte beraber rakımızı içerken, klasik metotları ile ağzımı yokluyordu: acaba bu hafta ne yazacağım diye. Hissetmişti babalar gününü yazacağımı. O yemekte bir konuşma daha geçti aramızda. Bana kaygılarından bahsetti, benim de taşıdığım kaygılarından. Sağlığına dikkat eder etmesine ama yaşı ilerliyor. Yazmadan geçemeyeceğim hala saçları var. Birçok huyum benzemiş ama neden saçım benzememiş diye hala hayıflanırım.

“Ölürsem” dedi, “annen ne olacak ondan korkuyorum, sen abisin kardeşlerine hep kol kanat germelisin” diye devam etti. Üç kardeş olarak bizler çok şanslıyız, bunun da farkındayız. Ölümü hele de babamla babamın ölümünü konuşmak insanı çok mutsuz eden birşey. Bu tür konuşmaları ara ara yaparız ben her seferinde konuyu kapatmaya çalışırım ama bu sefer sözünü kesmedim. Sonunda ona şunu söyledim.

“Kaygılarını anlıyorum, aynı kaygıları bende bir baba olarak duyuyorum. Ama şüphe duymamalısın, çünkü çocukların senden öğrendiklerini uyguluyorlar, onları çok iyi yetiştirdin ve eğittin.”

Babamı baba olduğumda daha iyi anlamaya başladım. Derler ya insan babası öldüğünde büyür diye, onda olsa gerek hiç büyümeyip hep çocuk kalma isteğim.

Bana hayattaki amacın ne diye sorduklarında, babamın biz, üç kardeşe, sağladığı fırsatları, kızıma sağlamak diyorum. Bunu yaptığımda bile senin bizim için yaptığın fedakarlıkları aşamayacak olduğumu bilsem de.

Dilim döndüğünce babamı anlattım. Ben nasıl bir babayım? Babamdan gördüklerimi uygulamaya çalışıyorum ama bunu en güzel değerlendirecek olan kişi kızım. Zamanı geldiğinde o da anlatır herhalde.

Ümit Bey ve tabi ki Gülman Hanım:  iyi ki varsınız, seviyoruz sizleri Anıl, Aslı ve Nesli olarak.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

Madem babalar günü üzerine yazdım , o zaman babalar üzerine olmalı film ve kitap önerisi:

Bu haftaki film önerim 2012 Fransız yapımı “Les Papas du Dimanche” yani Türkçesi “Pazar Babası”. Baba olmak üzerine güldürürken düşündüren Louis Becker imzalı bir film. Seyrettiğim zaman beni çok etkilemişti.

Kramer Kramer’e Karşı filmini de düşündüm paylaşmayı ama büyük ihtimalle o filmi duymuş ve seyretmiş olabileceğini düşünerek bu filmi önermek istedim.
Umarım seyreder ve keyif alırsınız…

Bu haftaki kitap önerim ise Orhan Pamuk’un ilk romanı “Cevdet Bey ve Oğulları”. Benim de okuduğum ilk Orhan Pamuk kitabıdır. “Karanlık ve Işık” adıyla kaleme alınmış ve 1979 yılında Mehmet Eroğlu’nun “Issızlığın Ortasında” romanı ile beraber  (bu da efsane bir kitaptır  okumamış olanlara tavsiye edilir) Milliyet Roman Ödülünü almıştır.

Türkiye’nin modernleşme süreci Nişantası’nda oturan burjuva ailenin üç kuşağı üzerinden anlatılmaktadır.

14 Haz Electrification

Bu haftaki yazımda sizlerle geçen iki hafta sonu keyif alarak deneyimlediğim e-bisikletten bahsetmek istiyorum.Daha önce ki yazımda kariyerimdeki değişimi, otomotivden bisiklete geçişimi anlatmıştım. Bu sefer, bir bisiklet kullanıcısı olarak deneyimlerimi paylaşacağım. E-bisikletler maalesef Türkiye’de fazla tanınmıyor ve daha önce piyasaya sürülen e-mopedlerin elektrikli bisiklet olarak adlandırılmasından dolayı da hala onlarla karıştırılıyor. Hatta Bised ‘in (Bisiklet Endüstrisi Derneği) bu ürünlerle ilgili yaptığı çalıştayda bu ayrımı netleştirmek için e-bisiklet tabirini kullanma kararı almıştık.

Bisiklet üstüne çok kitap var kitapçılarda bulabileceğiniz. Ama dostum Aydan’ın kitabı “Bir Tur Versene”, bisiklet kültürü üzerine bir güzelleme bence. Kütüphanenizde bulunmalı…

Tıpkı bisiklet kitapları gibi çok bisiklet filmi var seyredebileceğiniz. Ben bu sefer aksiyonu bol bir film seçtim: Premium Rush. 2012 yapımı olan film aslında bir polisiye, Newyork’da geçiyor. 2012 yılında Newyork’da bisikletli kargolar var. Daha bizde yok ya da çok kısıtlı birkaç donkişot var buna gönül vermiş. Bu arada filmin has oğlanının şehir içinde fixie bisiklet kullanması da efsane.

07 Haz Tüketirken Tükenmek

“Less is more” –  “Az Çoktur” yani  çok sade haliyle azın daha çok olduğunu savunan kavram. Bundan 2 yıl önce yurtdışında katıldığım toplantıda yeni CEO’muz sunumunda duymuştum bu mottoyu. Yıllardır bu mottoya farklı şekillerde temas etmişim. Ama anlamdırmam için zaman gerekliymiş. Uygulayabilmek için ise hala gidecek yolum var.

“Less is more” Llyod Alter’ın bir zamanlar Planet Green’e, Alman Mimar Ludwig Mies van der Rohe’nin eserlerini tanımlamak için kullandığı tabirdir.  Bu mimari yaklaşım yıllar içinde bir yaşam felsefesine dönüştü: Minimalizm.

Uzun zamandır bana mutluluk veren şeyleri sorgularım. Maalesef yaşadığımız çağda mutluluğu yeni şeyler satınalmayla ilişkilendirme üzerine bir moda var hayatımızda bizleri baskı altında tutan. Hepimizin mutluluğu satın alarak bulacağına inandığı bir şeyler var. Sürekli bağlantıda olmamız sayesinde alışveriş merkezlerinizi yanımızda taşıyoruz ve sosyal medya mecraları satın almamız için bizlere sürekli yeni şeyler pompalıyor. Bunları alarak kısa bir mutluluğa kavuşuyoruz. Sonra sahip olma eyleminin etkisi geçtiğinde ise tekrar aynı arayış baştan başlıyor. Daha da kötüsü o aldığımız şeylerin oluşturduğu “çöplüklerimiz” ayrı bir yük. Ben bunları yaşıyorum zaman zaman.

Annemin Plaklarının bir tefrikasında Pepe’yi dinlemiştim. Pepe’de kim diyeceksiniz Urugay’ın eski Devlet Başkanı Jose Mujica: Saraysız Başkan. Modern hayatın tüketmek üzerine kurulduğunu ve tüketirken aslında paramızı harcamadığımızı , o parayı kazanmak için zamanı yani yaşamımız harcadığımızı söylemişti.

Yeni çıkan kitaplara bakarken rastlantı sonucu Maria Kondo’nun kitapları ile tanışmıştım: Sabun köpüğü gibi gözüken ama arka planda çok derin anlamlar içeren “Hayatı Sadeleştirmek İçin Derle, Topla, Rahatla” ve “Hayattan Keyif Almak İçin: At, Kurtul, Ferahla” kitapları. Gardrop düzenleme sanatı üzerine olan bu kitaplar, arka planda ciddi bir felsefe içeriyordu.

Bütün bunların arasında bir de Netflix’de bir belgesele denk geldim: Minimalism. Belgesel hakkında çok fazla bilgi (spoiler) vermeyeceğim. İzleyin bence. En son olarak da aklıma “Fight Club” filminin “Sahip olduklarınız size sahip olur” efsane repliği takıldı.

Japon toplama ve düzenleme sanatı üzerine Marie Kondo’nun “Derle, Toparla, Rahatla” kitabı, basit bir gardrop toparlama kitabının ötesinde.
Okuması kolay ama uygulaması zor.  Çünkü vazgeçmek zordur.

TRT-2 de rastlantı sonucu denk geldik bu filme. Bu aralar TRT-2 Sinefiller için müthiş bir kanal; çok güzel filmler yayınlıyorlar. YAR1M (Half) Çağıl Nurhak Aydoğdu’nun 2016 yılı filmi. Beni çok etkiledi. Son sahnesinde çaresizlik çok güzel anlatılmış.

31 May İnleyen Nameler

Bir haftadır, sosyal medyada, benim de içine katıldığım ve birçok arkadaşımı da dahil ettiğim bir albüm paylaşma etkinliği var. Bir bulaşının nasıl yayıldığını bizlere çok güzel gösterdi. Bu bulaşısı yüksek paylaşım çılgınlığı, bende müzik üzerine birşeyler yazma arzusu doğurdu. Benim, müziğin içinde bir yazıda olmam gerçekten büyük bir tezat. Neden mi? Çünkü ben müzik konusunda tescilli bir yeteneksizlik abidesiyim. Gerçi bu apoletimle ilgili bazı karşı tezlere de sahibim ve yeteneklerimin doğru yönlendirilmediği için böyle olduğumu düşünüyorum(!). Konuyu biraz açayım. Ortaokulda müzik dersinde flütü burnumla çalıp ağzımdan şarkıyı söylediğimi gören Rahmetli Ali Hoca bacağıma patlatmıştı flütümü ve dersten dışarı atmıştı. O gün içimdeki müzik yeteneğinin öldüğünü düşünüyorum oysa rahmetli bendeki yeteneği fark etseydi belki farklı olurdu. Yıllar sonra bir keresinde de, eşimin devam ettiği amatör caz korosunun bir dersine çok kısa katılımım olmuştu. İlk ses verdiğimde hoca, siz dinlemeye devam etseniz daha iyi olur dedi. Bu da müzik yeteneğime vurulan son darbeydi.[/vc_column_text]

Bu hafta size önereceğim kitap, henüz okumadığım ama okuma listemde olan Selim Kardeşimin hediyesi 2016 yılına ait Oliver Sack’ın Müzikofili – Müzik ve Beyin Öyküleri adlı kitabı. Henüz kitabı okumadığım için sizlere tanıtım bülteninden bilgi paylaşıtım. Şöyle buyurmuş;

Nörolog-yazar Oliver Sacks’ın meslek hayatında karşılaştığı vaka öykülerinin bir derlemesi. Adından da anlaşılacağı gibi, bu kitapta biraraya getirilen vakaların ortak noktası, geçirdikleri hastalık veya kazalar sonrasında müziğe karşı geliştirdikleri hassasiyetleri.
Bir sabah, zihninde bitmek bilmeyen son derece “gerçek” bir melodiyle uyanan bir kadın… Yıldırım çarpmasından sonra piyano çalmaya karşı tutkulu bir ilgi geliştiren bir doktor…
Nörolojik hasarlar ve bunlarla baş etme süreçleri yeni “algı kapıları” ile özgül ve sıradışı deneyimlerin önünü açabilir. Sacks diğer kitaplarında olduğu gibi Müzikofili’de de hekim ve insan kimliğini öne çıkararak sosyal bilimlere ve edebiyata yaptığı göndermelerle okura, üzerinde hiç düşünülmeyen bambaşka bir dünyayı, beyin denilen gizemli organın dünyasını anlatıyor.

Kimbilir belki bir gün bana da yıldırım çarpar ve uyandığımda harika bir şekilde yan flüt çalıyor olurum. 🙂

Konu müzik olunca o kadar çok film geldi ki aklıma bu hafta paylaşmak için: Amadeus, Dünyanın Bütün Sabahları, Pianist, 1900 Efsanesi, La La Land, Grease, Cazcı Kardeşler, The Wall, Shine, Billy Eliot vs… Karar vermek çok zor idi bende en son seyrettiğimi paylaşmak istedim.

Bu haftanın film önerisi 2019 İngiliz Yapımı “Yesterday” filmi. Filmin konusuna gelince, has oğlan, onun dışında kimsenin Beatles’dan haberdar olmadığı bir dünyaya uyanıyor, geçirdiği bisiklet kazası sonrası. Beatles’in şarkıları ile konuk olduğu ikinci film (ilki 2007 yapımı Across the Universe).

Filmde beni en çok etkileyen Has Oğlan Malik’in bu hızlı şöhret sonrası eksik kalanları arayışında John Lennon ile karşılaşıp yaptığı sohbet…

Beatles’in olmadığı bir dünya gerçekten çok eksik olurmuş.

Not: tabi ki Beatles Plakları da arşivimin nadide parçalarından…

24 May Ölüm(süz)

Apita dedem bayram sabahı her zamanki gibi erkenden kalkmıştı. Yatmadan önce bayram namazı saatin kontrol etmiş ve ona göre güzergahını planlamıştı. Erken gideceği için o saatte çiçekçi bulamam diye tedbirli davranmış ve bir gün önceden almıştı çiçekleri. Sabah kalktı, abdestini aldı ve ilk durağı Adalızade Mezarlığına gitti her bayramda yaptığı gibi. Sevdiklerini ziyaret etti, bugün kavuşacaklarını bilmeden. Ardından bayram namazı için Kaleiçi camine gitti. Namazını kılıp dostlarıyla ve cemaatle bayramlaştı. Cami çıkışında her zamanki gibi tatlı maya ekmeği satan tezgah orada idi. Sıra vardı, sırasını bekledi ve sıcak ekmeğini alıp sahilden eve yürüdü. Asansörsüz olan apartmanda 5. Kata çıktı.
Biz karşı apartmanda oturuyorduk. Cümbür cemaat klasik bir bayram sabahı idi. Halamlar bayram için Nazilli’den bize gelmişlerdi. Klasik olarak salonda yere upuzun bir yatak yazılmış ve biz çocuklar testi gibi oraya dizilmiş yatıyorduk.

Bayram sabahı idi nasıl daha yatakta olunur diyen “Gestapo Subayı” Sönmez Eniştemin tacizleriyle yer yatağı toparlanma operasyonu başlamıştı. Direnmek pek mümkün değildi kendisine.
Sonra evde farklı bir hareketlilik oldu, kapı çaldı. Gestapo apar topar evden çıktı. Sonra Enise Teyzem geldi, öldü dedi.
Sabah çiçek bıraktığı mezara ikindi de defnedildi. Yorgun kalbi onu yolda bırakmış ve kimseye yük olmadan tertemiz ölmüştü.