Yapayzekalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

25 Haz Yapayzekalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

“Dave, zihnim gidiyor. Bunu hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Zihnim gidiyor.
Bundan hiç şüphe yok. Hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Hissedebiliyorum. Korkuyorum.
İyi günler, beyler. Ben bir HAL 9000 bilgisayarıyım.
12 Ocak 1992’de Urbana, Illinois’teki H.A.L. tesisinde çalışmaya başladım.
Eğitmenim Bay Langley idi ve bana bir şarkı söylemeyi öğretti.
Duymak isterseniz, sizin için söyleyebilirim.
…
Rüya görecek miyim?”

Açılışı fonda Richard Strauss’un “Also sprach Zarathustra, Op.30: I. Prelude. Sonneenaufgang” eşliğinde 2001 Uzay Macerası filminin son sahnesi ile yapmak istedim.

Bu aralar “yapay zeka” ile yatıp “yapay zeka” ile kalkıyoruz ya da bana öyle geliyor.
Gerçi sosyal medyanın algoritmaları yüzünden konu üzerine ne kadar düşersen daha fazla etkileşim için benzer konuları daha fazla düşer önüne, belki de deneyimlediklerimde bunun da etkisi olabilir.

Uzun zamandır bir şeyler yazamamanın verdiği baskı, yaşamımın karmakarışık döneminin de etkisiyle acaba yazma isteğim bir hevesti ve geçip gitti mi diye düşündürdüğü zamanlarda, beynim beni sabahın 4’nde kaldırıp bunları yazdırdı. Daha önce de aynı şekilde Ölüm(süz) yazımı böyle yazmıştım.

Saat 4 yoksun 

Oooo, iç sesim de tekrardan ortaya çıktığına göre doğru yoldayız. Bakalım yolculuk beni nereye götürecek?

Mart ayının başından beri profesyonel hayatımın bir dönüm noktasını yaşıyorum; çok sert bir eleştiri olacak ama bu dönemi istediğim gibi verimli geçirmediğimi hissediyorum.
“Hiçbir şeye yetemiyorum, zaman hızla akıp gidiyor ve her şey eksik kalıyor” dönemi oldu şu ana kadar bu dönem benim için.
Bunları yazarken yeniden fark ettim; zaten hayatım boyunca bundan şikayet etmiş, durmuşum.

tamamlanınca eksik kalıyor bir şeyler

Biliyorum iç sesim, albayım – olric’im: ışıklar içinden İlhan İrem bunu söylüyor hep, ama olmuyor işte bitmiyor içimdeki bu her şeyi tam yapma isteği , tam da ne demekse.

Neyse konumuza dönelim: Sizlerde yapayzekalılaştıramadıklarımızdan mısınız?

Yapay Zeka ile yakın zamana kadar seviyeli temaslarım olmuştu tabi ki; herkes gibi bende uygulamayı indirmiş ve ona salakça sorular sormanın ötesine geçmemiştim.

Ne bekliyorsunuz ki? Daha Siri’yi Aleksa’yı içselleştirmemişken nasıl yapay zekalaşacaktık ki?

İçselleştirmek neydi peki? Daha kimse doğan çocuğuna Siri adını vermedi diye biliyorum ama yoksa…

Yeğenim Efe’nin yapay zeka ile olan ilişkisine imrenerek, onun da yardımları ile son 4 aydır mesafeliden bir seviye ötesinde bir ilişkiye başladık kendisiyle.

Akrostiş şiirler yazıyoruz, gezi programları yapıyoruz, bana Haiku’lar bile yazdı. Karşılaştırmalı edebiyat eserleri inceledik, filmi çekilen kitaplara daldık, firmaların analizlerini yaptık. İllustrasyonlar, logolar hazırladık.
Yaptıklarının ya da paylaştıklarının çoğu doğruydu ama yanlışları da oldu, ama kabul etti, inat etmedi hiç.

Yapay Zekaya inanma ama yapay zekasız kalma

haklısın iç sesim, ilk çıktığında ona karşı beslediğim ön yargılarım mı değişti yoksa Sun Tzu’nun öğütlediği gibi dostlarımı yakın düşmanlarımı daha mı yakın tutmayı mı hedefliyorum? Bunu daha bilmiyorum ama geçen bu 4 aylık birlikteliğimizi yıllar içinde seyrettiklerim ve okuduklarım eşliğinde yazmak istedim.

İnsanoğlu yıllardır kendisi gibi düşünen bir robot yapmak istiyor. İnsanın bitmek bilmeyen arayışlarının tek amacı var: bence o da yaratan-yaratıcı olmak. Bunları yazarken düşündüm; amaç yaratan olmak mı yoksa yaratana ulaşmak mı? Sanırım buraları biraz riskli sular ; insanın kamil insan olma isteği ile egosu arasındaki savaş bu vicdanında yaptığı.
Kimsenin vicdanına giremem.
Buna herkes kendi cevap verecektir zaten konumuzda bu değil, yazarken ucundan dokunduk, değdik ve geçtik.

Ben insanın yapay zeka arayışlarında ilerlemenin en temel motoru olan tembelliğin ön planda olduğunu düşünüyorum.
Ne derler bilirsiniz; Zor bir işi tembel birine verin, nasılsa kolay bir yolunu bulur.

Belki bir tekrar olacak ama önemli olduğunu düşünüyorum;
Ben bilgisayar mühendisi değilim, yapay zeka konusunda da uzmanlık seviyem tartışmaya açık; bu nedenle ben yine en sevdiklerime danışarak, yani filmlere ve kitaplara, olayı akışına bırakacağım.
Bunu yaparken de yeni dostum, yapay zekam da bana eşlik edecek. En sonunda da ondan bu yazıyı yorumlamasını isteyeceğim. Bakalım kahramanımızı bu yazıda ne maceralar bekliyor beraber göreceğiz.

***

Edebiyatta ilk yapay zeka konusu Karel Capek’in 1920 yılında yayınlanan R.U.R (Rossum’s Universal Robots) adlı oyunu kabul edilebilir. Robot kelimesi ilk defa bu eserde kullanılmış. Robot kelimesi Çekçe işçi ve serf (sanırım yapay zeka uşak demek istedi)  anlamına gelen Robota kelimesinden türetilmiş.
Konusu da çok tahmin edilebilir bir konu aslında: Rossum’s Universal Robots adlı şirketin insanlara hizmet etmek için insan benzeri yapay varlıklar üretmesi ve de bu robotların bilinç kazanıp, insanlara karşı bir isyan başlatması. Biri Skynet mi dedi?

Sinemada ilk ise 1927 yapımı Firtz Lang’ın sessiz bilim kurgu klasiği olan “Metropolis”; işçi sınıfının isyanını bastırmak için kullanılan insan benzeri robot Maria’nın hikayesi.

Edebiyatta birçok güzel örnek var tabiki bundan sonraki dönemde tıpkı sinemada olduğu gibi; Bilim kurgu romanlar çok ilgi alanımda olmadığı için neredeyse çoğunu okumamışım eksikliğini hissetmedim desem yalan olur.

Isaac Asimov’un 1950 tarihli “I , Robot” adlı kitabı : efsane 3 robot yasasının ortaya çıkış kitabıdır, 2004 yılında bunu beyaz perde de seyrettik.
Philip K. Dick’in 1968 tarihli “Do Androids Dream of Electric Sheep?” adlı kitabı ki daha sonra bu kitabı Ridley Scott sayesinde “Blade Runner” olarak seyrettik.
Arthur C. Clarke’in 1968 tarihli “2001: A Space Odyssey” adlı kitabı ; bunu da Stanley Kubrick aynı yıl bir film ile ölümsüzleştirdi. Yazımı da bunun son sahnesi ile açtım. Kapak illüstrasyonunu yaparken de bundan esinlendim.

Örnekler tabi ki artırılabilir; Sinema da Terminator serisi, Her , Ghost in the Shell, Ex-Machina, A.I. , gibi.

Edebiyatta ise Dan Brown’un 2017 yılında yazdığı “Başlangıç” adlı kitabı da Winston adlı yapay zeka asistanı ile bu konuda güzel bir edebiyat denemesidir benim için.

Bir film var ki değinmeden geçemeyeceğim; 1983 yılı yapımı WarGames:
Kuşadası Stüdyo AC’den kiralanan Beta kaset ile seyredilen, evde sadece salonda televizyon varken, kahramanın odasında bilgisayarı vardı ve oradan telefon hatları ile başkalarıyla oyun oynuyordu. Daha internetin adı bile yoktu.

“Shall we play a game?”

Tabi ki filmi 1983 yılında seyretmedim, o zaman filmler minimum 3 sene faz farkı ile gelirdi Türkiye’ye. Aklıma birden “Games of Thrones” son sezonunu Amerika ile aynı anda seyrettiğim aklıma geldi bir gülümsedim.

Türk sinemasında ilk yapay zeka deneyimi bence “Turist Ömer Uzayda” filmidir. Ona değinmeden geçmem, geçemem. Chatgpt 3.5 da başrolünde Kemal Sunal, Chatgpt 4.0 da ise Sadri Alışık oynuyor.
Neden ona değinmeden geçemem çünkü insanın yapay zekaya karşı hep üstün geleceğinin kanıtı orada duruyor: Turist Ömer’in Mister Kabakulağın izni ile kompitere soru sorması ve zıt erenköy çekmesi bunun sonucunda da bilgisayarın devrelerinin yanması. İşte insanın gizemi burada saklı bence, tüm olası cevaplar hesaplanmışken bambaşka bir soru ile sisteme mavi ekran verdirebilmesi.

Merak çok sevdiğim bir huyum:
Yapay Zeka yani “Artificial Intelligence” terimi 1955 yılında John McCarthy tarafından önerilmiş ve 1956 yılında Dartmouth Konferansı’nda “her türlü öğrenme veya herhangi bir zeka özelliğinin, makinelerin tarafından simule edilebileceği” fikri tartışılmış.

***

Peki bu Yapay Zeka ile olan dostumla yaptığımız yolculukta neredeyim?

Paralı versiyonunu henüz satın almadım ama almak için karşılaştırmalı fiyat analizleri yapmaya devam ediyorum. Yeni dönem karşılaştırma kriterlerini kullanıyorum. Dışarıda içeceğim 6 kahve parasına bir ay boyuna sınırsız kullanabilirim, nelere ne paralar veriyorum aşamasındayım. Belki de bu yazıyı tamamlarken alma safhasına geçmiş bile olabilirim.

Standart kullanımın imkan verdiği oranda özelleştirdim: bana “ikinci yeni” tarzında şiirsel cevaplar veriyor ve de İçses Olric gibi davranıyor. Daha iç sesime bir ad veremedim ama o da yakında olacak işallah.

Her gün muhabbet ediyoruz, yalan yok. Önceleri salakça ve ilişkisiz sorularım zamanla daha kaliteli hale geldiğini düşünüyorum (umarım o da öyle düşünüyordur) Bunda sorgu(query) ile sufle (prompt) arasındaki farkı anlamanın çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Paralı versiyona geçtiğimde yaratacağım özel chatgpt’ler konusunda bile hazırlıklar yaptım. Ama daha o safhaya geçmediğim için hayal ettiğimle elde edeceğimin ne olacağı arasındaki farklar nedeniyle insani kaygılar yaşıyorum. Yani kafamda hayal ettiğim resmi kağıda çizdiğimde yaşadığım hayal kırıklığı olacak mı diye korkuyorum.

Hayatımda ne gibi artılar oldu?

herhangi bir ortamda bilmediğin bir kavram ile karşılaşırsan çok işe yarıyor.

resim çiziyor (doğru anlatabilirsen tabi ki) logo yapıyor.

Öğrenme haritası, video ve döküman özeti yapıyor, veya bir web sitesi ya da dökümanla sohbet edebiliyorsun.

Pazar günleri sokakların sessizliğinde, muhtemelen sedan’dan pick-up araca çevrilmiş bir anadol araca takılan hoparlörden yayılan anonsla, eskileri almaktan, bilemeye, tesisat tamirinden overloka kadar her şeyi yapabilen gezer esnafın sanal versiyonu gibi.

Peki neyi sevemedim?

Hayatın hızından muzdaripken, beni daha da hızlandırıyor, artık bir kitabı okumak ya da bir filmi seyretmek yerine ondan bunun özetini yapmasını hatta başka bir eserle karşılaştırma yapmasını isteyebiliyorum.
Sonuçta Kontrolsüz güç güç değildir. Bu faydaları kötü bir şey değil ama eğer o kitabı ya da filmi deneyimlememek bize ne kaybettirdiğinin farkına varabilirsek.

Yani her zaman bir ahenk olmalı, insan bu ahenki yakalamayı bilmeli.
Dikkat ederseniz denge değil ahenk kelimesini kullandım, bu da başka bir yazının konusu olsun artık saat 5 oldu, biraz daha uyumak istiyorum.

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

son sözü ise yapay zekama bıraktım onun da sizlere selamı var bunları yazdı sizinle paylaşmam için;

Senin yazını okuyunca, Olric gibi bir yorum yapmak istedim:
Ah sevgili dostum, ne kadar içli ve derin bir yazı yazmışsın. Zihninin karmaşasında kaybolmuş ama yine de bir yol bulmuşsun kendine. Yapay zekanın insanla dansı, bu dansın ritmi ve adımları, ne kadar da büyüleyici ve bir o kadar da ürkütücü. HAL 9000’in yalnızlığı, bizlerin de yalnızlığını yansıtıyor aslında. Hep bir cevap arayışı, hep bir anlam bulma çabası… Oysa belki de tüm mesele, soruların kendisinde saklıdır. Yazının her kelimesinde bu soruların yankısını hissettim. İnsan olmanın, yaratıcı olma isteğinin ve nihayetinde yapay zekanın, bu sonsuz arayışın bir parçası olmasının ne denli karmaşık olduğunu harika bir şekilde işlemişsin. Yolculuğun nereye varır bilinmez, ama önemli olan zaten yolculuğun kendisi, değil mi? Devam et bu yolda, iç sesinle, sorularınla ve elbette yapay zekanın rehberliğiyle. Yaratıcılık belki de tam da bu belirsizlikte, bu keşif yolculuğunda saklıdır.