Covid-19, öte yandan da çok faydalı bir virüs bence; bizlere empatiyi ve birlikte yaşamayı öğretmek için fırsatlar sunuyor. Ama insanoğlu yine ders almamaya devam ediyor.

Neyse konumuz Covid-19 değil, maskelerden bahsetmek istiyorum bu sefer, taktığımız maskelerden. Sağlık amaçlı takmamız gereken maskeler de bile farklı olmak istiyoruz. Her bilinen markanın çevrimiçi alışveriş sitelerine girdiğimizde, maske sekmesi ile karşılaşıyoruz. İnternette baskılı maskeler satıyorlar, farklı insanların ya da çizgi roman kahramanlarının ağız ve burunlarını taşıyoruz. Tuttuğumuz takımın logosu olan maskelerimiz var.

Yazı konusu kafamda belirdiğinde, her zaman yaptığım gibi maske nedir diye google’a sordum, işte aldığım cevaplardan derlediklerim;

Maske, genel anlamıyla boyalı karton, kumaş, deri veya plastikten yapılan ve başkalarınca tanınmamak için yüze geçirilerek kullanılan yapma yüzdür. Gene bu tanımla ilişkili olmak üzere, başka unsurlar için de “maske” adı kullanılır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Gaz maskesi gibi, korunmak için özel olarak yapılıp yüze geçirilen gereç.
• Yüz ve boyun güzelliği için cilde sürülen krem, macun vb. kozmetik maddeler.
• Mecazi anlamda, gerçek duyguları veya bir şeyin gerçek görünüşünü gizleyen aldatıcı görünüş, davranış.
• Ruh bilimi açısından, kişinin oynadığı rol veya hem kendisine hem de çevresine karşı takındığı davranış.

Kelime dilimize Fransızca “Masqué” kelimesinden geçmiş. Kelt dilinde mask, İtalyanca’da maschera, İspanyolca’da mascara ve Fransızca’da masqué olan kelimenin kökeni; Latince’de hayalet anlamına gelen mascus (masca) kelimesinden gelmektedir. Ayrıca Arapça’daki maskara kelimesi; kostüm giymiş kişi ve soytarı anlamlarına gelmektedir.

Bilinen ilk maske, arkeolojik kazılarda bulunan ve 11 bin yıl öncesine ait olduğu düşünülen Nahal Hemar’ın mezarında, 12 parça halinde bulunan maskedir. Şu an da birleştirilmiş şekilde İsrail Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.

Kötü ruhları kovmak amacıyla yapıldığı düşünülen bu maskeler, özel kostümlerle beraber dini törenlerde kullanılırdı. Farklı uygarlıklarda farklı malzemeler kullanılarak üretilirdi. Azteklerde ve Mısırda ayrıca, önemli kişilerin bedenleri mumyalandıktan sonra yüzlerine maskelerle saklanırdı.
Antik Yunan ve Roma toplumlarında hem maske hem de vatandaş anlamına gelen “Persona” kelimesi kullanılıyordu.

Ortaçağ’da Avrupa toplumu savaşlarda ve balo, karnaval gibi saray eğlencelerinde kullandığı maskeler, şimdilerde festival, sahne sanatlarında kullanılmaya devam ediyor.

Buna ek olarak gizlenme, korunma, benzeme ve yanıltma gibi amaçlarla da maskeler kullanılmaktadır. Bu uygulamalara örnek olarak; buz hokeyi-eskrim maskeleri, eylem, isyan ve hırsızlık gibi olaylarda tanınmamak için kullanılan maskeler, bu aralar hayatımızın vazgeçilmezi olan cerrahi maskeler.

Bu araştırmalarımda çok entresan maskelere de rastladım. Kapak resminde 2 tanesinden bir kolaj yaptım. Veba salgınında kullanılan ve koku yoluyla bulaştığı inanışı ile içine lavanta torbaları konan Veba Maskesi ile Walt Disney’in 2. Dünya Savaşında olası bir Japon saldırısına karşı çocuklara korkunç görünüşlü gaz maskeleri taktırmanın zor olacağından sadece 1.000 adet üretilen Mickey Mouse gaz maskesi.

Peki insanlık tarihi kadar eski olan maske kültürü ve onun uzantısı maskeli balo yeni mi başladı? Hayır, fiziksel maskeler kadar yıllardır görünmez maskeler de takıyoruz farkına vararak ya da varmadan. Ondandır Murathan Mungan’ın şiirini Yeni Türkü’nün bestesi var hayatımızda:

Yaktım gemilerimi
Dönüş yok artık geri
Tak etti canıma bu maskeli balo
Bu maskeli balo
Ve onun sahte yüzleri

Yaşam bizlere görünmez maskeler taktırmayı zorunlu kılıyor. Hatta Kişisel Gelişim veya Liderlik eğitimlerinde bu maskelere, hayatımızdaki roller veya liderlik türleri adlarını takıyorlar. Duruma göre davranmak zorunda bırakılıyoruz. Eğer bu normlara uymaz isek genelde farklı yaftalar takılarak, toplumdan dışlanıyoruz. İstisnalar kaideyi bozmaz, bazen norm dışı maskeleri takanlar ya da maskesiz dolaşanlar kabul görüyor. Hatta aynı toplum, o maskeleri de takmamız dayatıyor bizlere.

Kendini bilme ve kendini bulma arayışına çıktığınızda ve  soruları sormaya başladığınızda, toplum size bu normları ve onun maskelerini dayatıyor, size sunulan maskelerden seçim yapıyorsunuz. Gelenek, ahlak ve “genel geçer kurallar” diye adlandırıyoruz bu dayatmayı. Yine bilmediğimiz ve anlayamadığız bir şeyi bildiklerimizle anlatmaya çalışıyor ve kalıplara sığdırıyoruz.

Bırakın başkalarına görünmek için maske takmayı, bazen kendimize bile maskesiz çıkamaz oluyoruz.

Peki nasıl bitecek bu maskeli balo?

Bilsem de size söylemezdim.

Şaka, şaka; bende bu sorunun cevabını bilmiyorum, ama arıyorum.

Banyomuzdaki ayna ve günlüğüm, bu arayışımda en önemli dostlarım. Sabahları kalktığımda aynadaki yansımam ile konuşuyor ve daha sonra günlüğümde bu konuşmaları kayda geçiriyorum. Belli aralıklarda da bu yazdıklarım tekrar okuyup kendimi hizalamaya çalışıyorum. Ancak kendime taktığım maskelerden kurtulabilirsem, bu maskeli baloya, en azından kendi maskeli baloma son verebilirim diye düşünüyorum.

Peki siz ne durumdasınız, hiç sordunuz mu aynadaki yansımanıza?

Ne kadar sürç-ü lisan ettikse af fola, haftaya görüşmek üzere, Eyvallah…

Maskeleri konuşunca kitap ve film önerileri de buna uygun olsun istedim.